In Almere zijn ouderen weer fluitend aan het werk

Dat hij boven de vijftig jaar oud een nieuwe carrière zou beginnen, had Jos van der Lelie (53) uit Almere niet gedacht. Afgestudeerd in de informatica, stapte hij na de hausse aan ict-werk rond de millenniumbug over op het wiskundeonderwijs, tot hij in 2014 uitgeblust thuis kwam te zitten. Nu is hij sinds anderhalf jaar werkzaam als bedrijfshulpverlenersinstructeur en leert hij hulpverleners in bedrijven hoe ze moeten handelen bij brand en brengt hij ze de kneepjes bij van reanimatie en ehbo.

Van der Lelie is een van de ruim 150 Almeerse werkloze 45-plussers die de afgelopen twee jaar met extra steun van de gemeente en het UWV weer aan de slag zijn geholpen. Almere heeft hiervoor 200 duizend euro extra vrijgemaakt. Ruim de helft van de driehonderd deelnemers is nu weer aan de slag. 

Dat zijn opmerkelijke resultaten voor een doelgroep die, zelfs nu de economie aantrekt, moeizaam aan het werk komt. Daarom onderzoekt het bureau Regioplan wat bij de Almeerse aanpak de succesfactoren zijn; ter lering wellicht voor andere gemeenten. Vanwege de goede resultaten gaat Almere  voorlopig door met het dit beleid.

Drie jaar geleden begon Almere de lijst met oudere werklozen door te spitten en riep ze op voor een gesprek. Tekenend is dat veel kandidaten aanvankelijk wantrouwend reageerden: Wat moet de gemeente van mij, heb ik wat fout gedaan? Inmiddels doen voormalig werklozen uiteenlopend werk als tapas maken voor de supermarkten, slimmemetermonteur of welzijnswerker.

Ook Van der Lelie was aanvankelijk sceptisch over zijn kansen. Ben ik niet uitgerangeerd  op grond van mijn leeftijd, vroeg hij zich af. ‘Ik betrapte me er op dat ik alleen een sollicitatiebrief schreef om dat te kunnen melden bij de instanties, ik wist al dat het tot niets zou leiden.’

Totdat hij bij de Participatiefabriek terechtkwam, een buurthuis in Almere waar oudere werklozen in opdracht van de gemeente al doende weer gemotiveerd worden om aan het werk te kunnen. ‘Toen ik daar aankwam, voelde ik meteen: dit is niet het zoveelste project, hier ga ik wat aan hebben. Je moet eerst bedenken wat je echt wilt, en alleen gericht solliciteren, in plaats van zo maar alle vacatures af te struinen, was de les.’

Tijdens de gesprekken daar ontdekte hij dat hij moest kiezen voor de functie bedrijfshulpverleningsinstructeur; bij al zijn voormalige werkgevers was hij al de bhv’er geweest. Een cursus van elf lesdagen volgde hij er voor. Op gesprek voor een functie in die richting, werd hij aangenomen.

Waarom hij zelf niet op het idee was gekomen die richting te kiezen? ‘Waarschijnlijk had ik op dat moment een steuntje in mijn rug nodig.’ Bij de Participatiefabriek is Van der Lelie uit enthousiasme betrokken gebleven. ‘Andere gemeenten kunnen een voorbeeld nemen aan de Almeerse aanpak’, zegt hij overtuigd.

‘Uniek’,  noemt vakbondsbestuurder Félix Alejandro Pérez van de FNV het überhaupt, dat een gemeente zo veel extra aandacht besteedt aan het stimuleren van werkgelegenheid voor ouderen. ‘Nu moet blijken of de uitstroom uit de bijstand duurzaam is, dat het niet alleen tijdelijk werk is. Dat werkgevers mensen uiteindelijk echt in dienst nemen.’

De tijdelijkheid van veel arbeidscontracten is ook voor wethouder Froukje de Jonge (CDA) een punt van zorg. Toch is ze tevreden met het behaalde resultaat van haar initiatief. ‘Het is gek dat mensen steeds langer moeten werken en ook steeds sneller worden afgeschreven’, zegt De Jonge (CDA). ‘Waarom krijgt jeugdwerkloosheid meer aandacht, terwijl meer dan de helft van het Almeerse bijstandsbestand bestaat uit 45-plussers? Omdat veel werkgevers op leeftijd discrimineren, komen ouderen vaak niet door de papieren selectie. Hun zelfvertrouwen wordt vermorzeld na een reeks afwijzingen. Ze denken dat niemand meer op hen zit te wachten.’

Bij veel gemeenten is het reïntegratiebudget zo krap geworden, dat alleen de kansrijkste werklozen meer aandacht krijgen dan één jaarlijks telefoontje, zegt De Jonge. Zo ging het voorheen ook in Almere. Door hun leeftijd vallen veel ouderen in de categorie minder kansrijk. ‘Ze krijgen nog een sollicitatiecursus en raken uit beeld.’

Meer begeleiding en persoonlijke aandacht

‘Klantmanager Roel Schottert heeft me goed op weg geholpen, maar hij zat me wel achter m’n vodden’, zegt Muriel Berggraaf (54). Toen haar werkgever in de kinderopvang failliet ging, raakte ze werkloos. ‘Op zoek naar een nieuwe baan hoorde ik vaak: Sorry, je bent het niet geworden. Ze zeggen het niet recht in je gezicht, zelfs niet als ik expliciet vroeg of het vanwege mijn leeftijd was. Maar van de werknemers van zo’n bedrijf hoorde ik dat ze liever een frisse meid wilden van 25.’

Berggraaf kreeg er stress van. ‘Ik wilde geen bijstandsuitkering, ik heb altijd gewerkt, dat leek me een schande.’

De klantmanager vroeg toen: ‘Zelfstandig ondernemer, is dat niets voor jou? Ik kreeg een opleiding om een ondernemingsplan te leren schrijven. Inmiddels heb ik met anderen een logeerhuis opgezet in Almere voor mensen met een handicap, dat binnenkort opent. Ook werk ik als slaapwacht en woonbegeleider bij zorgorganisatie Kwintes. Ik voel me op mijn plek in het team. Ik ben goed bezig.’

Roel Schottert is ‘klantmanager 45plus’ waarvan de Dienst werk en inkomen van Almere er vier heeft. ‘Ik zat Berggraaf achter de broek, ik wilde haar helpen om gemotiveerd te zijn. Maar uiteindelijk moet ze het zelf doen. Mijn aanpak verschilt per persoon. Sommigen willen ook gewoon even hun hart luchten.’

Schottert begeleidt nu 35 45-plussers intensief. ‘We zien ze soms elke week, soms om de week. We merken dat meer aandacht werkt. Mensen ervaren dat er naar hun wensen, verwachtingen en frustraties wordt geluisterd. Omdat ik mijn cliënten ken, kan ik een betere diagnose stellen. We schrijven niet voor wat mensen moeten doen.’

Schottert merkt dat veel mensen erg gemotiveerd zijn. Met een gemeentelijke ‘cv-dokter’ verbeteren ze hun cv. Ze gaan op LinkedIn en oefenen met sollicitatiegesprekken.

Voor wie er klaar voor is, heeft Almere een netwerk van werkgevers aan wie de kandidaten worden gepresenteerd; al behoeven sommige wel enige opvoeding om hun vooroordelen over ouderen te overwinnen. ‘We laten de kandidaten bij voorkeur zien aan zo’n werkgever, dat het fitte mensen zijn, dat ze niet voldoen aan het vaak onjuiste beeld van werkgevers van ouderen’, zegt Schottert. ‘Werkgevers hebben meer aandacht voor oudere werklozen nu er krapte is op de arbeidsmarkt. Het is zonde om de potentie van deze groep niet te benutten.’

Piek in de vraag naar slimmemetermonteurs

André Griffioen (59) parkeert zijn witte busje vol gereedschap in het centrum van Lelystad, op weg naar het volgende adres waar hij een ‘slimme meter’ moet installeren. Even later demonteert hij een oude energiemeter in de meterkast en vervangt deze door een nieuw exemplaar, waarmee bewoners hun energieverbruik nauwkeurig kunnen bijhouden.

Griffioen, voorheen onder meer werkzaam als loodgieter, elektricien en stoffeerder, belandde in de bijstand. ‘Ik kan veel, maar ik heb geen diploma’s.’ De gemeente verwees hem door naar het werkbegeleidingbedrijf Talent4Service waarmee de gemeente samenwerkt. Dat nam hem in dienst en betaalde zijn opleiding tot slimmemetermonteur. En detacheerde hem naar bouwbedrijf BAM. ‘Ik ben nu weer lekker bezig, 40 uur per week’, zegt Griffioen met een brede glimlach, terwijl hij trefzeker controleert of er geen gas lekt uit de nieuwe aansluitingen. ‘Ik heb een technische achtergrond, dat scheelt.’ Zijn salaris: 1.650 euro netto houdt hij over. Dat is minder dan dat hij in vorige banen verdiende, maar meer dan de bijstand.

De commerciële organisatie Talent4service helpt mensen ‘met een afstand tot de arbeidsmarkt’ aan het werk in opdracht van het UWV of gemeenten. Talent4Service, met zo’n honderd technische mensen in dienst, regelt bijvoorbeeld ook de busjes voor de kersverse monteurs en biedt begeleiding met coaches. ‘Wij zijn nodig omdat gemeenten niet altijd snappen wat bedrijven nodig hebben’, zegt directeur Jorien Wesseling. Soms wil een werkgever een werknemer van ons overnemen. Maar dat doen wij pas als wij de opleidingskosten eruit hebben. Nu piekt de vraag naar de slimmemetermonteurs, maar bedrijven gaan die mensen niet in dienst nemen, omdat ze straks niet meer nodig zijn. Daarna scholen wij die mensen weer om voor andere functies. Wij betalen mensen volgens de cao. Als ze ziek zijn, betalen wij door.’

Bij de BAM zijn ze blij met Griffioen. Werkleider Geurt van Hierden bezweert dat het bouwbedrijf mensen niet op hun leeftijd beoordeelt. ‘Wij selecteren op affiniteit met techniek. Ik zag ook meteen aan André dat hij goed kan omgaan met klanten. Als het in 2020 klaar is met de slimme meters, zien we nog wel kansen voor hem voor ander werk in ons bedrijf. Hij is leergierig.’

Wat vindt Griffioen ervan dat veel werkgevers denken dat ouderen minder fit zijn en zich vaker ziek melden? ‘Bullshit’, zegt Griffoen. Van Hierden valt hem bij. ‘Het valt me op dat jongere werknemers zich juist vaker ziek melden dan de oudere. Die zeggen vaker ‘ik voel me niet zo lekker’ en blijven een dagje weg. Terwijl ouderen juist doorwerken met een verkoudheid of een licht griepje.’

Tijdelijke contracten

Ouderenbond Anbo ziet goede punten in de Almeerse werkwijze, onder meer de persoonlijke aanpak, de extra begeleiding en het betrekken van de werkgevers. ‘Oudere werkzoekenden hebben een duwtje nodig, maar die extra investering betaalt zich niet alleen terug op besparing op de bijstand, maar ook op besparing op zorgkosten omdat werkenden zich beter voelen’, zegt een woordvoerder. ‘Leeftijdsdiscriminatie is een gegeven.’

We zijn nog niet klaar’, zegt wethouder De Jonge. Veel mensen zijn aan het werk op tijdelijke contracten. De gewilde vaste baan zit er vaak niet in. Ongeveer 30 procent van de mensen die je aan het werk hebt geholpen, zie je na een jaar of twee weer terug in de bijstand als hun tijdelijke contract afloopt. Voor deze groep is het extra pijnlijk. Ze hebben vaak al bovengemiddeld veel moeite gedaan om zich te bewijzen, zich meer dan honderd procent gegeven. Dan is het daarna heel moeilijk om zich op te laden voor weer een nieuwe baan.’