Ruiken of je ziek bent, binnenkort kan het

Poepluiers. Op de meeste plekken worden ze zo snel mogelijk in een goed afgesloten vuilnisemmer gegooid. Maar niet op de dienst neonatologie van het UZ Leuven. Daar houden verpleegkundigen de luiers bij, zodat er elke dag stalen uit genomen en ingevroren kunnen worden.

Het ziekenhuis is een van de negen die meedoet aan het onderzoek van Tim de Meij, een kinder- en maag-darm-leverarts aan het Amsterdam UMC. Hij probeert met een eNose of elektronische neus vroegtijdig bloedvergiftigingen in de stoelgang van couveusekinderen op te sporen. 

Vroeger opsporen

De kans dat een te vroeg geboren baby'tje een bacteriële infectie oploopt die tot zo'n vergiftiging leidt, is best groot. Bij ongeveer een op de vier is dit het geval. Meestal kan dit probleem worden opgelost, maar dat lukt niet altijd: een op de tien prematuurtjes overlijdt hieraan.

Tot nu toe is het achter de feiten aan lopen, aldus De Meij. Pas als de kinderen symptomen laten zien, wordt er in actie geschoten. "Maar als we de vergiftiging vroeger zouden kunnen opsporen, kan veel leed voorkomen worden."

Daarom trekt De Meij met een eNose, een elektronisch toestel dat veel krachtiger is dan een menselijke neus, langs Nederlandse en Belgische ziekenhuizen. Daar besnuffelt het stoelgangstalen. Een pas gepubliceerde studie leert dat op die manier bij 127 van 843 kinderen een ander, afwijkend geurprofiel aangetroffen werd. Dat kon al drie dagen voor ze ziek werden.

Aan het UZ Leuven hebben tot nog toe zo'n 120 patiëntjes deelgenomen aan het onderzoek. Een onmiddellijk voordeel had dat nog niet. De stalen werden pas een jaar na het invriezen door de eNose onderzocht.

"Het is uiteraard de bedoeling om dat in de toekomst meteen te doen, zodat we indien nodig kunnen ingrijpen en voorkomen dat een kind ziek wordt", aldus De Meij. Maar daarvoor is eerst meer onderzoek nodig. Op termijn hoopt de arts dat uit te breiden naar een grotere groep van patiënten, als mensen met kanker of op de intensive care.

Astma

De Meij is niet de enige die enthousiast is over de eNose. Ook heel wat artsen uit andere domeinen dan de neonatologie zijn benieuwd naar de mogelijkheden van het toestel. 

"Chronische longziekten als astma en COPD zijn eerder al door een gelijkaardige neus getraceerd", weet professor Bart Lambrecht (Vlaams Instituut voor Biotechnologie en KU Leuven). In dat geval werd niet de stoelgang maar de uitgeademde lucht van patiënten geanalyseerd. "Daarin kun je, net als bij een alcoholtest, bepaalde metabolieten of afvalproducten terugvinden." Die producten kan een mens niet ruiken, benadrukt hij. "Maar de massa ervan kan door zo'n toestel wel getraceerd worden."

Verder dan de onderzoeksfase is de eNose wel nog niet geraakt, benadrukt Lambrecht. Hij verwacht ook niet dat er de eerste vijf, tien jaar iets van te merken zal zijn in de klinische praktijk. "Maar dit blijft wel een veelbelovende piste, omdat zo weinig invasief is voor de patiënt."

Zowel Lambrecht als De Meij zijn ervan overtuigd dat de elektronische neus voor het traceren van heel veel ziekten gebruikt kan worden. Er zijn al experimenten geweest met de ziekte van Crohn maar ook darm-, long- en borstkanker. Volgens de artsen gaan al die aandoeningen gepaard met een eigen geur. Die kan niet alleen getraceerd worden in stoelgang of uitgeademde lucht trouwens, maar ook in de urine of het bloed. 

De uitdaging zal zijn om de test gevoeliger te maken, maar ook niet te gevoelig, denkt Lambrecht. "Je wil niet dat iemand met een snotvalling vals positief scoort op longkanker."

Dat op termijn onaangename screenings als mammografieën of prostaatonderzoeken onnodig zouden worden, vindt De Meij onwaarschijnlijk. "De eNose zal scans en onderzoeken door clinici nooit vervangen. Dat zou te simplistisch zijn."

"Het lijkt me aannemelijker de eNose ooit dagelijks wordt gebruikt en net zo eenvoudig wordt als het meten van iemands temperatuur en bloeddruk."