Allemaal makkelijk gezegd en gedaan. Kwetsbaarheid. Is dat een synoniem voor zwakheid? Breekbaarheid? Teerheid? Slapheid? Niet bepaald een positief beeld. En van die mythe moeten we af. Niet mijn woorden, maar die van Brené Brown, onderzoekster, schrijfster van De Kracht van Kwetsbaarheid en de vrouw achter de meer dan 33 miljoen (!) keer bekeken TED-talk over het onderwerp. Volgens Brown associëren we kwetsbaarheid met angst, schaamte en onzekerheid. Allemaal emoties die we willen vermijden. Wat we vergeten, is dat kwetsbaarheid ook de kweekvijver is voor geluk, samenhorigheid, creativiteit, authenticiteit en liefde. Sterker nog, kwetsbaarheid is geen zwakte, het is de opperste vorm van moed. En de ultieme voorwaarde voor zinvolle relaties.”

“Hoe we dat moeten doen? In haar onderzoek verdeelt ze mensen in twee categorieën. De wholehearted – letterlijk vertaald: volkomen – en de worstelende mensen. De eersten durven zich open te stellen voor de ander, de tweede groep niet. De wholehearted voelen niet de nood om zich anders voor te doen. Ze zijn zichzelf, alle défauts incluis. De definitie van kwetsbaarheid. Jezelf laten zien zonder dat er een garantie is dat de ander dat leuk, mooi, interessant, grappig of gewoon genoeg zal vinden. Breekt u het angstzweet ook al uit? Mij wel.

Wegduwen

“Je wordt vandaag snel met de vinger gewezen als je je niet kwetsbaar opstelt”, aldus ­seksuoloog Alexander Witpas. “Maar het is logisch dat je het er moeilijk mee hebt als je al twintig keer bent afgewezen. Ik hoor ze graag, hoor, die theo­rieën over kwetsbaarheid. En je moet dat ook toelaten om diepe connecties met anderen aan te gaan. Maar we moeten ook durven te accepteren dat dit hand in hand gaat met gekwetst worden. Als je een relatie, wat voor soort ook, aangaat, dan zal je gekwetst worden. Het hoeft niet telkens een drama te zijn. Maar het is niet vreemd dat je je daar zorgen over maakt.”

“Die bezorgdheid wordt vandaag nogal vaak vertaald in pathologische termen zoals bindings- en verlatingsangst. Termen waar we vandaag mee in het rond strooien en die op den duur niets meer betekenen. Ze stammen af uit de attachment theory van de Amerikaanse psychiater John Bowlby. Kort gezegd: bij het opgroeien, en zeker in de eerste levensjaren, hebben we minstens één persoon nodig van wie we weten dat we erop aan kunnen, bij wie we veilig zijn. Die aan- of afwezigheid bepaalt hoe we ons later in relaties gaan hechten. Volgens Bowlby zijn er vier soorten hechtingspatronen: veilig, onveilig ambivalent, ­onveilig vermijdend en gedesoriënteerd. Die patronen spelen mee in onze relaties, en maken dat we de ander toelaten, wegduwen, aanklampen of gewoon vermijden. Op zich zijn dat dingen die we allemaal weleens doen, het is niet noodzakelijk pathologisch. Het is wel een probleem als het een star en vast patroon is, en je geen andere keuze lijkt te hebben.”

Iedereen worstelt

Maar zijn die angsten in relaties niet een beetje een ziekte van onze tijd? Alvast als we het internet of de van bier en clichés klevende cafétogen mogen geloven.

Een typisch probleem van de millennial, hoor je vaak.

En de schuld van social media.

Er zijn te veel keuzes, dus durven we ze niet meer te maken.

Van al dat chatten, swipen en ­liken wordt niemand gelukkig.

“Kwetsbaarheid op een eerste date is sowieso moeilijk”, vindt seksuoloog Alexander Witpas. “Is dat iemand die je niet kent, via de gemeenschap, vrienden of familie, dan is de afstand om ­iemand te leren kennen groter. De wereld is groter geworden. Neem nu een Tinder-date. Je ziet die persoon voor de eerste keer en wil een connectie maken. Dan moet je je kwetsbaar durven op te stellen. Tegelijkertijd moet je die persoon evalueren en beoordelen. Dat botst. Het is lastig. Geen typisch gegeven van de millennial. Ik zie dezelfde worstelingen bij veertigers en vijftigers.”

“Het is een gevaar aan zelfdiagnose te doen”, zegt relatie-expert Rika Ponnet in haar boek Blijf Bij Mij. “De manier waarop we ons hechten, graag zien en graag gezien worden, hebben we aangeleerd gekregen. Maar bijgevolg is het ook vatbaar voor verandering en evolutie. Liefde is stuurbaar en aanleerbaar.” Ik heb niet aan zelfdiagnose gedaan, dat heeft een therapeut voor mij gedaan. Volgens haar bevind ik me in het ‘onveilig en vermijdend’ vakje als het over hechting gaat. Een gevolg van een afwezige vader, of enkele opeenvolgende afwijzingen. Wie zal het zeggen. Het is ook allemaal niet zo eenduidig. We worstelen allemaal. Actrice Evelien Bosmans zei het onlangs in Humo zo: “Als iemand meer van mij houdt dan ik van hem, dan ben ik weg. Omdat de angst dat die grote liefde voor mij ophoudt zodra hij ontdekt wie ik écht ben, zo groot is dat ik die klap liever vóór ben en zelf opstap. Verlatingsangst en bindingsangst zijn in mijn ogen ook precies hetzelfde: je bent gewoon zó bang dat iemand je zal verlaten dat je je niet wil binden.”

Er is een interessante dynamiek tussen verlating- en bindingsangst, poneert ook therapeut en lesgeefster aan The School of Life Hannah Cuppen in haar boek Liefdesbang. Daarin laat ze zien welke stappen je kunt zetten naar meer waardering voor jezelf, in én naast je relatie. Want wie we zijn en kiezen in de liefde, heeft te maken met onze eigen kijk op hechting, ervaring en zelfstandigheid. “Ik schreef dit boek voor iedereen die worstelt met de balans tussen vrijheid en verbinding”, zegt Cuppen. Die iedereen vind ik interessant. Misschien nemen we pathologische termen te snel en ondoordacht in de mond. Maar is het zoeken naar jezelf en de ander, met alle vormen van angst die daarbij komen, niet gewoon menselijk? Hebben we niet allemaal een vorm van bindings- en verlatingsangst?

Iedereen heeft er baat bij daar even over na te denken. Doe je het niet voor jezelf, dan misschien voor de mensen met wie je in contact komt. Die de gevolgen dragen van jouw bindings- of verlatingsproblemen. Want dan kan je er iets aan doen. Op zoek gaan naar antwoorden of oplossingen. Want niet veilig gehecht zijn betekent niet dat je geen kans maakt op innige connectie. Alleen dat je de mensen moet zoeken die bij je passen. En die vind je niet door magazines te lezen waar je luchthartige tests en tips krijgt om van je bindings- of verlatingsangst af te raken. Want echte angsten raak je niet kwijt door “eens een reisje samen te boeken”. Hand in eigen boezem. Zelfreflectie. Het is het allerbelangrijkste dat ik in de afgelopen jaren heb geleerd. Met de hulp van anderen. Dat betekent kwetsbaar durven te zijn. En omgaan met de angst dat mensen van je zullen weglopen of niet zullen aanvaarden wie je bent. Brown noemt het moedig en krachtig. Ik vind het pure schoonheid. Mild zijn voor jezelf is niet makkelijk. Zeggen ‘het is oké, het is genoeg’, ook niet. Een van mijn beste vriendinnen zei het onlangs prachtig: “Mensen zijn op hun mooist wanneer ze zich in hun meest ruwe vorm laten zien. Met défauts. Zowel uiterlijk als innerlijk. Ik geloof niet in connecties als je jezelf niet bent. Stel je open en kwetsbaar op. Het werkt ontwapenend. Dan doen anderen hetzelfde.” Amen.

Hoe je opgroeit, bepaalt hoe je je bindt

Volgens de Amerikaanse psycholoog John Bowlby (1907-1990) bepaalt je opvoeding hoe je later in relaties staat. Hij onderscheidt daarbij vier types.

Veilig

Bij het opgroeien kon je op genoeg mensen rekenen indien in nood. Je hebt geen moeite met relaties, intimiteit of binding, bent niet angstig.

Onveilig

- Angstig-vermijdend

In je jeugd had je niet genoeg mensen die voor veiligheid zorgden toen je in nood zat. Je vermijdt intimiteit en binding. Je bent bang dat je verlaten wordt.

- Angstig-afwerend

Zelfde jeugdsituatie, maar bovendien willen die mensen vandaag nog iets van je. Je vermijdt intimiteit en binding. Weinig angst voor verlating.

- Onveilig gedesoriënteerd

Bij het opgroeien was er geen duidelijk ‘patroon’ voor veiligheid. Soms hielpen mensen je, andere keren lieten ze je in de steek. Je staat open voor intimiteit en binding, maar bent bang voor verlating.