VS verlengt omstreden spionagewet: inlichtingendiensten mogen onze data en sociale media blijven inkijken

Spionage via het internet of apps? Velen kijken meteen in de richting van China en TikTok, maar ook de Verenigde Staten willen alles over je online activiteiten te weten komen. Dat wordt mogelijk gemaakt door de FISA-wetgeving. Die ‘Foreign Intelligence Surveillance Act’ is nu met 2 jaar verlengd. 

"De wet laat de Amerikaanse inlichtingendiensten toe om je data in bulk op te vragen bij de grote providers, zoals Google en Meta", legt Magali Feys, advocaat gespecialiseerd in informatieveiligheid, data en privacy, uit in 'Het uur van de waarheid' op Radio 1. "De bedrijven móeten die data geven op grond van een vermoeden van een potentieel terroristisch probleem." Daar is dan geen gerechtelijk bevel voor nodig.

"Het gaat wel enkel over servers die op Amerikaanse bodem staan", verduidelijkt Feys. Voor Europeanen gaat dat bijvoorbeeld over Meta, het bedrijf achter Facebook en Instagram. Ook techgigant Google heeft servers op Amerikaanse grond. "Maar als Google servers gebruikt die in Europa staan, wordt het moeilijker voor de inlichtingendiensten."

Volgens Feys is er een kanttekening aan de orde. "Bedrijven als Google en Apple staan er niet om te springen. Zo zouden de inlichtingendiensten veel inzichten en data krijgen van hun systemen, terwijl de grote spelers zélf op die data willen blijven zitten."

Niet zonder slag of stoot, dus. "Maar het is wel een hele strenge wetgeving die ook heel hard gepaard gaat met het geheim van een onderzoek. Er komt zelfs geen verzoekschrift aan te pas."

"Alles gebeurt achter gesloten deuren en je hebt heel weinig maatregelen om ertegenin te gaan", zegt Feys. "Wij, als niet-Amerikanen, hebben heel weinig rechten in dit verhaal. Als we al te weten komen dat onze data zijn opgevraagd."

Van echte checks and balances, waarbij overheidsorganen worden gesplitst en aan elkaar verantwoording moeten afleggen, is er dus geen sprake. "De zogenaamde checks and balances kunnen bekijken of de procedure juist gelopen is, maar men kan niet bekijken of het verzoek inhoudelijk redelijk is. Daar is geen transparantie rond."

"Op papier zie je checks and balances staan, maar in de praktijk gebeurt het allemaal achter gesloten deuren", klinkt het.

"Als gebruiker kan je weinig doen", zegt Feys. "Je bent overgeleverd aan het bedrijf zelf." Het is volgens haar dan ook van belang je daarvan bewust te zijn. "Let op met wat je post. Weet dat het niet alleen je vrienden of volgers zijn die meekijken, maar dat potentieel de inlichtingendiensten dat ook zouden kunnen zien."

Voor bedrijven heeft ze wel advies. "We geven altijd mee om naar Europese alternatieven op zoek te gaan in plaats van Amerikaanse, of naar Europese servers. Dan maak je het voor je gebruikers veel veiliger en makkelijker."

Het 'doemscenario' moet ook enigszins genuanceerd worden, vindt Feys. "Vanuit Amerika wordt de wet vooral gebruikt uit schrik, om terroristische aanvallen tegen te gaan." Daar ligt volgens haar een verschil met Chinese spionagepraktijken. "Voor China gaat het er meer om om ons gedrag te leren, erop in te werken en zo te manipuleren, zowel op het vlak van marketing als politiek. Dat zien we minder bij de Verenigde Staten."

"We hebben ook gemerkt dat er volgens officiële rapporten bij bijvoorbeeld Facebook nog niet veel FISA-opvragingen zijn geweest. Ook wanneer het bij Apple was gebeurd, heeft het bedrijf zich daar hard tegen verzet."

Al blijft die FISA-wetgeving natuurlijk wel bestaan. “We kunnen niet zomaar doen alsof dat niet bestaat”, zegt Feys. "Daarom zouden we spelers als Meta nopen om in Europa aparte servers te zetten."