Karin Heremans: “Je krijgt moeilijk vat op de digitale leefwereld van jongeren.” — © Fotomontage GVA
Van hakenkruisen tot jihadisme: extremisme in online games radicaliseert jongeren, politie ‘patrouilleert’ zelfs in spelletjes
Schooldirectrice en experte in radicalisering Karin Heremans waarschuwt voor wat jongeren in games kunnen tegenkomen. “Het is niet voor niks dat politieagenten in verschillende landen al mee gamen met jongeren.” Ook bij ons zijn politiediensten bezig met ‘online patrouilleren’. Antwerps onderzoeker Olivier Cauberghs juicht dat toe: “Van één computergame heb ik meer dan honderd varianten gevonden met een extremistische boodschap.”
Karin Heremans is bekend als de directrice van het GO! Koninklijk Atheneum en als experte in radicalisering. Ze staat ook voor drukke verkiezingsdagen als tweede opvolger op de Antwerpse Kamerlijst van Open VLD, met als lijsttrekker justitieminister Paul Van Tigchelt, en als tweede op de liberale lijst voor de gemeenteraadsverkiezingen in Antwerpen, na Willem-Frederik Schiltz. Het zal er twee keer om spannen of ze verkozen geraakt. Intussen gaat ze door met haar preventiewerk als ambassadeur van België voor de werkgroep onderwijs van het RAN, het Radicalisation Awareness Network Europe.
Daarvoor was ze onlangs op een bijeenkomst in Zagreb, gewijd aan de gevaren op het internet voor jongeren. “Die online wereld blijft maar om zich heen grijpen en snel veranderen. Omdat jongeren zoveel tijd doorbrengen online, wordt de uitdaging voor scholen alsmaar groter. Onderschat het niet: een online vriend is in de ervaring van veel jongeren een echte vriend. Die band kan ver gaan, de beïnvloeding ook.”
LEES OOK. Gametijd voor kinderen net als in China aan banden leggen? “Een heel slecht idee”
Het probleem is volgens Karin Heremans dat je moeilijk vat krijgt op die digitale wereld. “Extreemrechts en moslimextremisten proberen op allerlei manieren jongeren te beïnvloeden, daar moet je iets tegenover kunnen stellen. Of jongeren kunnen mekaar ophitsen tot vechtpartijen, zoals onlangs in Lier.”
Gamen in uniform
Eén strategie hiertegen is ervoor te zorgen dat de politie niet alleen meer op straat aanwezig is, maar ook op internet, waar jongeren nu eenmaal veel vaker rondhangen. “In Zagreb deden Nederlanders het verhaal van hoe zij politieteams hebben die gewoon mee spelen in de populaire games. Ze maken zich ook bekend als agenten en spelen letterlijk in uniform. Zo creëren ze een vertrouwensband en gaan ze in gesprek met jongeren in hun eigen wereld. Dat heeft vrij veel succes.”
De Nederlandse politie geeft online meer uitleg: “Politiecollega’s gamen twee uur per week in de drie populairste online games van dit moment: Fortnite, FIFA20 en Call of Duty. Tijdens een spel kan de politie gesprekken voeren met alle spelers in die groep. Dat kan typend maar ook pratend, via een koptelefoon met microfoon. De spelers in de groep moeten zich aan regels houden, zoals: ‘We communiceren respectvol met elkaar.’ Anders spreken we hen daarop aan.” Er is ook een live videoverbinding: de spelers kunnen de agent in uniform zien.
“In andere landen zijn er politieteams die gewoon meespelen in de populaire games. Ze spelen letterlijk in uniform en gaan in gesprek met jongeren in hun eigen wereld. Dat heeft vrij veel succes”
Karin Heremans
Experte in radicalisering
Dit ‘online patrouilleren’ wordt overigens al enkele jaren in verschillende landen gedaan. Bij ons is er mee geëxperimenteerd in een paar politiezones, onder meer in Mechelen en Genk. In november vorig jaar zijn twee Belgische politiemensen, van de federale politie en van de politiezone Luik, naar Noorwegen gereisd voor een ‘gaming week’. Dat was met politiemensen uit de Scandinavische landen plus Nederland. In Noorwegen is de politie al sinds 2021 uitgebreid aanwezig op gaming- en streamingplatforms. “Het is het principe van de nabijheidspolitie, maar dan toegepast in de digitale wereld”, zegt woordvoerster Jana Verdegem van de federale politie.
Olivier Cauberghs: “Ik heb ook Vlaamse extreemrechtse mods gevonden, dat zijn bestaande games die worden omgevormd tot een spel dat jouw ideeën dient.” — © rr
‘Mods’
Antwerpenaar Olivier Cauberghs kent het probleem. Hij is onderzoeker bij Textgain, een techbedrijf ontstaan vanuit de Universiteit Antwerpen, dat online haatspraak, radicalisering en extremistische taal en symbolen analyseert, onder meer voor de Europese Commissie. Hij heeft net een thesis ingeleverd over gaming en extremisme aan de prestigieuze universiteit St Andrews in Schotland.
“Alle aspecten van gaming worden gebruikt door mensen die een ideologie willen verspreiden, vooral extreemrechtse extremisten en jihadisten. Een shooting game wordt dan ineens een jacht van neonazi’s op joden”
Olivier Cauberghs
Onderzoeker Textgain (UA)
“Letterlijk alle aspecten van gaming worden gebruikt door mensen die een ideologie willen verspreiden, vooral extreemrechtse extremisten en jihadisten. Populair zijn de ‘mods’: je neemt een bestaande game en vormt het om tot een spel dat jouw ideeën dient. Een bekend shooting game wordt dan ineens een jacht van neonazi’s op joden bijvoorbeeld. Ik heb voor één game een stuk of tienduizend varianten bekeken en in zo’n honderd daarvan kwam je hakenkruisen tegen of jihadisme. Die mods worden op de platforms uitgebreid besproken en uitgewisseld. Ik heb in mijn archief ook enkele Vlaamse voorbeelden zitten van extreemrechtse mods.”
De Britse denktank Instituut voor Strategische Dialoog (ISD) vernoemde als voorbeeld van een extreemrechts game Heimat Defender:Rebellion, gemaakt door de Duitse extremistische beweging ‘Ein Prozent für unser Land’. In dat spel moet het land bevrijd worden van ‘linkse globalisten’. Vooral de jonge leeftijd van de bezoekers aan de gamingplatformen baart de onderzoekers van de denktank zorgen.
“We moeten jongeren leren om hier kritisch mee om te gaan”, zegt Karin Heremans. “Maar we moeten ook scholen helpen om dit goed te kunnen begeleiden. De sterkste preventie zit in onderwijs. Aan ons atheneum hebben we daarvoor een team van leerkrachten die de digitale wereld goed kennen. Het is niet evident om mee te zijn in de digitale leefwereld van de jongeren en ook niet om de juiste psychische begeleiding te bieden.”
