Direct naar artikelinhoud
Lopende Zaken

Waar het vanavond écht om draait: overleeft de 'Zweedse' meerderheid?

Krijgt de MR van premier Michel een ferme tik van de kiezer, dan wordt een voortzetting van de huidige coalitie bijzonder moeilijk.Beeld BELGA

Eindelijk is het hoogtepunt van de democratie aangebroken. Omdat je niet vroeg genoeg kunt beginnen met stembusresultaten analyseren, geeft Bart Eeckhout hier alvast een overzicht van waar het vanavond op aan komt.

In de campagne ging het al te vaak over strategie en tactiek, terwijl het inhoudelijke debat voor het grijpen lag. Maar nu het doek valt over de kiesstrijd, mag het vizier wel verschuiven naar de kernvraag van elke verkiezing: wie grijpt de macht? Hier drie kijktips voor die het antwoord wat dichterbij kunnen brengen.

Kijktip 1: tel de Zweedse zetels

Eigenlijk is er maar één kwestie die er vanavond echt toe doet. Halen de partijen die in 2014 aan de regering-Michel I begonnen (MR, N-VA, CD&V en Open Vld) ook nu weer een meerderheid? Als dat gebeurt, dan kan er vrij snel een nieuw ‘Zweeds’ kabinet gevormd worden.

De kans is evenwel reëel dat de vier samen niet meer aan een meerderheid komen in de Kamer. Daarvoor heb je 76 zetels (op 150) nodig. Toen ze in de zomer van 2014 aan hun onuitgegeven avontuur begonnen, had het Zweedse kwartet er samen 85. Veilige marge, zou je denken, maar schijn bedriegt.

Als de meerderheidspartijen een resultaat halen dat in de buurt ligt van de provincieraadsverkiezingen in 2018, dan is het over en sluiten. De meest recente peilingen wijzen, voor wat ze waard zijn, in dezelfde richting. Een met zeer veel reserve te lezen vertaling van die peilingen in Kamer-zetels vanwege de Brusselse politicoloog Pascal Delwit (ULB) suggereert dat de coalitie zelfs onder de 70 zetels kan terugvallen.

Dat zou dubbel problematisch zijn, omdat dan zelfs een depannage door de Franstalige christendemocraten van cdH niet meer volstaat. Dan laten we nog onvermeld dat de nieuwe cdH-voorzitter Maxime Prévot vanuit het niets verkondigde dat hij zo’n depannage koudweg afwijst.

Kijktip 2: schakel eens over naar RTBF

‘Zweeds II’ wordt gemaakt of gekraakt in Franstalig België. Als MR, de partij van premier Charles Michel, stevig verliest, dan wordt het bijzonder moeilijk om toch opnieuw als enige Franstalige partner in een coalitie te stappen. Dan wordt immers een nog kleiner deel van de Franstalige Belgen vertegenwoordigd in de federale regering.

Als de uittredende meerderheidspartijen falen, ligt een alternatief niet meteen voor de hand.

Althans, dat is een doemverhaal dat N-VA vakkundig in de campagne heeft geweven. In dat scenario zou dan in de twee grote deelstaten snel een ideologisch tegengestelde dynamiek op gang kunnen komen. In Vlaanderen houden de Zweedse partijen N-VA, CD&V en Open Vld samen wellicht een royale meerderheid over. Het ligt in de lijn der verwachtingen dat die meerderheid er ook zal komen.

In Franstalig België zouden PS en Ecolo samen weleens zetels genoeg kunnen hebben om een coalitie te vormen. Ook dat linkse kabinet kan dan vrij snel beklonken zijn. Hoe vanuit die twee bolwerken vervolgens een federale regering moet worden gevormd: moeilijk, zeer moeilijk.

De N-VA zet de vrees voor dat ‘volksfront’-scenario zo in de markt omdat de partij de blik wil afhouden van een ander scenario: een klassieke coalitie van de twee Franstalige machtsblokken PS en MR.

Het Grand Débat met de Franstalige voorzitters op RTBF van deze week was leerzaam. Je zou verwachten dat premier Charles Michel een lastige avond kon tegemoetzien als enige verdediger van het federale regeringsrapport. Toch kwam Michel vrij makkelijk weg, ook bij zijn PS-rivaal Elio Di Rupo.

Integendeel was het Ecolo-kopman Jean-Marc Nollet die het stevig te verduren kreeg. Ook in Franstalig België zijn de groenen de haas waar iedereen blaffend achteraanloopt, en ook in Franstalig België verliest die haas bloed.

Dat de MR van Charles Michel vol tegen Ecolo ingaat, is begrijpelijk: beide partijen vechten om dezelfde hoger opgeleide doelgroep op de as Brussel-Waver-Namen. Opmerkelijker was dat ook PS en cdH de groenen viseerden. Hoezo, volksfront?

Kijktip 3: tel de procenten van N-VA en VB op

Het idee van een ‘entente’ tussen PS en MR bezorgt N-VA-toppers enig koud zweet. De rood-blauwe tandem PS en MR kan de basis worden van een federale klassieke tripartite met de Vlaamse zusterpartijen en de christendemocraten erbij.

Als N-VA een eindje onder de 30 procent zou terugvallen, en CD&V, Open Vld en sp.a komen samen boven de 40 procent uit, dan valt niets uit te sluiten. Een klassieke tripartite is misschien niet plan A, maar er is dus wel degelijk een plan B mogelijk.

Om de klassieke tripartite als alternatief de pas af te snijden, heeft N-VA een onverwachte bondgenoot: Vlaams Belang. De hele campagne lang al waarschuwt N-VA twijfelaars dat een stem op VB een linkse coalitie dichterbij brengt, omdat VB als ‘dood gewicht’ in het Parlement rechts verzwakt.

Eigenlijk klopt dat niet. In het Vlaams Parlement is het eenvoudig. Als N-VA en VB samen een wiskundige meerderheid halen – en die heb je door het kiessysteem al vanaf een procent of 45 – dan wordt N-VA onmisbaar in een coalitie. Logisch, want de anderen kunnen dan samen geen meerderheid meer vormen zonder N-VA (gesteld dat VB buitenspel staat). Dus moet N-VA er dan bij.

Een groot VB is dus niet per definitie in het nadeel van N-VA. Dat geldt ook voor het federale niveau. Als N-VA veruit de grootste blijft ondanks de verwachte winst van VB en als vooral de middenpartijen verliezen, dan wordt het voor die laatsten erg moeilijk om toch in de regering te stappen zonder N-VA.

Voor N-VA is er veel aan gelegen om CD&V en Open Vld opnieuw aan zich te binden. Om federaal aan de macht te blijven heeft de partij eigenlijk geen andere optie.

Zo komen we weer uit bij punt 1: de zetels voor de Zweedse partijen, dat is waar u vanavond op moet letten.