Clash tussen Europese culturele hoofdsteden: Leeuwarden wil niets met Valletta te maken hebben

De koele Friezen en de warmbloedige Maltezen: het leek het perfecte huwelijk te worden toen Valletta en Leeuwarden de titel van culturele hoofdstad van Europa wisten binnen te halen. De organisatoren uit beide steden zaten nagenoeg meteen op dezelfde golflengte en zetten een hele reeks gezamenlijke initiatieven op poten. 

Friese en Maltese dichters schrijven dit jaar een gemeenschappelijke dichtbundel. Het Friese theatergezelschap Opera Spanga trekt naar Valletta voor de opvoering van Giuseppe Verdi's Aida. De Maltese regisseur Ruben Zahra zakt of naar Friesland, en als klap op de vuurpijl wagen de inwoners van beide steden zich aan een poging om 's wereld grootste deken bij elkaar te haken. 

Ontnuchtering

Maar na die wittebroodsweken kwam de ontnuchtering toen Jason Micallef, voorzitter van de stichting Valletta 2018, op Facebook van zich liet horen. "De situatie is uitzichtloos. Overal waar je kijkt blije mensen", schreef hij onder een foto van een vrolijke menigte. Een weinig subtiele verwijzing naar de Maltese journaliste Daphne Caruana Galizia, die in oktober vorig jaar om het leven kwam bij een aanslag met een autobom. 

Galizia maakte naam met haar reportages over overheidscorruptie, witwas-carrousels en de banden tussen de online gokindustrie en de georganiseerde misdaad. In een van haar laatste blogposts schreef ze: "Overal waar je kijkt oplichters. De situatie is uitzichtloos." 

Druppel

De Facebook-post van Micallef was de druppel voor de familie van de vermoorde journaliste. Het was dan ook niet de eerste keer dat de voorzitter van Valletta 2018 zich kritisch uitliet over de zaak-Galizia. Eerder hekelde hij de talrijke oproepen om gerechtigheid in het moeizaam verlopende moordonderzoek en sprak hij zich uit tegen het optrekken van een monument ter nagedachtenis van de journaliste.

De discussie waaide naar Nederland over toen de internationale schrijversorganisatie PEN, die zich wereldwijd inzet voor de vrijheid van meningsuiting, zich met de zaken bemoeide. PEN nam uitdrukkelijk stelling tegen Micallef en vroeg de directie van Leeuwarden 2018 om hetzelfde te doen. 

Maar Tjeerd van Bekkum, directeur van Leeuwarden 2018, deed de hele discussie af als oud nieuws. "Het wordt nu superpolitiek ", liet hij weten. "Daar branden we onze vingers liever niet aan." Een reactie die ook Matthew Caruana Galizia, de zoon van de vermoorde journaliste, ter ore kwam. Hij had het over 'een schandelijk standpunt' en wees Van Bekkum er via Twitter op dat zijn moeder niet door een tram was aangereden. "Ze is opgeblazen vanwege wat ze schreef. In Europa. In 2018. Als u de relevantie daarvan niet snapt, zou ik toch eens nadenken over mijn jobkeuze."

_{Lees verder onder de tweet.}

Politiek

Nadenken is precies wat ze daarna in het directiecomité van Leeuwarden 2018 deden. Een denkproces dat uiteindelijk leidde tot het bevriezen van alle bestuurlijke contacten met de collega's uit Valletta. "We willen en kunnen ons niet vereenzelvigen met de inhoud en de toon van de berichten die de heer Micallef via social media verspreidde", laat woordvoerder Radboud Droog weten. "Dat soort uitlatingen past gewoon niet bij de waarden die wij willen uitdragen." 

Het bevriezen van de contacten betekent concreet dat geen leden van het Leeuwardse directiecomité naar Malta meer afzakken. "Traditiegetrouw nodigen beide culture hoofdsteden elkaar uit naar de grote evenementen die ze organiseren", legt Droog uit. "Maar die invitaties leggen wij dus voorlopig naast ons neer." 

De gezamenlijke activiteiten, zoals de wereldrecordpoging haken en de uitwisselingen op theatervlak, gaan gewoon door. Droog: "Veel mensen hebben daar al veel tijd en energie in geïnvesteerd. Zij mogen hier de dupe niet van worden."

De hoop op een doorbraak is nu op de politiek gevestigd. De Maltese minister van Cultuur, Owen Bonnici, is teleurgesteld in de Friese boycot en bood eerder al aan naar Leeuwarden af te reizen om wat hij als een misverstand bestempelt uit de wereld te helpen. 

Maar voorlopig is daar niets van in huis gekomen. In de Nederlandse Tweede Kamer rekenen ze dan weer op minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok (VVD) om de plooien glad te strijken. 

In Leeuwarden hopen ze alvast de vonk van het begin van de relatie met Valletta terug te vinden. "Alle banden verbreken zou te gemakkelijk zijn", vindt Droog. "We zijn het aan onszelf verplicht de dialoog gaande te houden."