Twee studenten dienen precies hetzelfde essay in voor een examen. De ene kreeg van zijn ouders de familienaam Abbeloos cadeau, de andere luistert naar de naam Winckelmans. Wie krijgt de beste beoordeling?

In een ideale wereld maakt hun familienaam geen zier uit. Maar in de echte wereld zou student Abbeloos wel eens hogere punten en betere commentaren kunnen oogsten dan student Winckelmans.

Drie onderzoekers van de universiteit van Michigan doorgrondden ruim dertig miljoen examenscores van Amerikaanse studenten die ingevoerd werden op een online leerplatform. Daarbij hadden ze ook inzage in de volgorde waarin de op het platform ingediende taken en toetsen een score kregen.

Uit hun analyse blijkt dat studenten die later beoordeeld werden door de band genomen lagere punten krijgen. De tien studenten die als vijftigste of later hun score krijgen, haalden gemiddeld 3,5 procent minder dan de medestudenten die als eerste tien beoordeeld werden. Het puntenverschil tussen de eerste tien en de latere studenten liep stelselmatig op.

Pech dus voor wiens examenformulier onderaan de stapel belandt. Sinds de coronacrisis worden online leerplatformen ook vaker gebruikt om te evalueren en dat heeft de situatie er niet beter op gemaakt. Integendeel. Want daardoor zijn steevast dezelfde studenten de pechvogels. Platformen zoals Canvas of Blackboard sorteren de studenten immers standaard op familienaam. De meeste docenten wijzigen die alfabetische volgorde niet, zo stelden de vorsers vast. Gevolg: wie een familienaam heeft die met A tot E begint, scoort gemiddeld 0,6 op de 100 meer dan medestudenten met een naam van U tot Z. Dat effect is precies andersom bij de kleine groep van docenten die de examens in omgekeerde alfabetische volgorde corrigeert.

Kopijen husselen

De vorsers hadden ook toegang tot de commentaren die docenten gaven. Ook daar speelt de volgorde een rol. Uit een tekstanalyse blijkt dat studenten die later beoordeeld werden negatievere en onvriendelijke commentaren kregen.

“We vermoeden dat vermoeidheid een belangrijke verklarende factor is”, zegt Jaixin Pei, een van de onderzoekers, in een persbericht van zijn universiteit. “Als je langer aan iets werkt, verlies je je aandacht en dalen je cognitieve vaardigheden.”

Het volgorde-effect is groter in de menswetenschappen dan in de exacte en medische wetenschappen. “In menswetenschappen is de beoordeling van een taak vaak subjectiever doordat er niet één juist antwoord is”, aldus de vorsers.

De resultaten verbazen onderwijseconoom Kristof De Witte (KU Leuven) niet. Hij leidt jaarlijks tientallen toekomstige leerkrachten en docenten economie op. “We wijzen toekomstige lesgevers op dat gevaar. Daarom raden we aan om vraag per vraag te verbeteren, en na elke vraag de volgorde van de examenkopijen te veranderen zodat niet telkens dezelfde studenten een voordeel hebben. We adviseren ook om de eerste tien exemplaren met potlood te verbeteren, en pas tot de echte correctie over te gaan nadat de hele stapel is afgewerkt.”