Abortus verdwijnt in België uit het Wetboek van Strafrecht

Het onderwerp lag in 1990 nog zo gevoelig dat de Belgische koning er een paar dagen voor is afgetreden. De regering besloot toen om de strafwet aan te passen zodat vrouwen en artsen niet langer voor een abortus vervolgd zouden worden, mits aan een reeks voorwaarden werd voldaan. Koning Boudewijn moest als staatshoofd zijn handtekening onder de regeling zetten, maar kwam vanwege zijn katholieke geloof in zware gewetensnood en weigerde. Na koortsachtig overleg werd er een geitenpaadje gevonden: de koning werd voor twee dagen ‘in de onmogelijkheid verklaard om te regeren’ zodat de regering de kwestie buiten hem om kon afstempelen.

Ook nu is abortus nog steeds een politiek mijnenveld. De liberale regeringspartij Open Vld wil de ingreep al jaren uit het strafrecht halen en heeft een groot deel van de oppositie aan haar zijde. Coalitiepartners CD&V (christendemocraten) en N-VA (liberaal conservatief) voelden daar echter niets voor, en hielden lange tijd hun poot stijf. ‘We hebben het nu eenmaal niet over een normale medische handeling zoals een tand laten trekken’, zei Kamerlid Els van Hoof (CD&V) deze maand over het onderwerp.

Het lijkt erop dat de liberale premier Charles Michel (MR) zijn coalitiegenoten tot een compromis heeft gedwongen, mede vanwege het risico dat de oppositie anders met een eigen voorstel zou komen dat veel verder zou gaan. Het resultaat: abortus gaat uit het strafrecht en krijgt een eigen, aparte wet. Als vrouwen of artsen die wet overtreden, zijn ze nog wel strafbaar. 

Letterlijke tekst

‘In de praktijk zal er weinig veranderen’, zegt Carine Vrancken, voorzitter van de Unie van Nederlandstalige Abortuscentra (Luna). ‘Ze hebben de tekst vrijwel letterlijk uit het Wetboek van Strafrecht gehaald, en overgeheveld naar een nieuwe wet. Een gemiste kans, want het onderwerp is nu afgehandeld en ik vrees dat er de komende jaren niet meer over aanpassingen wordt gepraat.’

‘Zo gaat het altijd met ethische vooruitgang. Of het nu over homorechten, euthanasie of abortus gaat’, stelt Carina Van Cauter, Kamerlid voor Open Vld in een opiniestuk in De Morgen. ‘Politiek is de kunst van het haalbare en soms een kwestie van koppen tellen. Wij kozen voor een oplossing die een belangrijke tussenstap realiseert. Het siert de andere meerderheidspartijen dat ze op onze vraag aan tafel zijn gaan zitten om een voorstel te maken dat abortus uitdrukkelijk als een recht van de vrouw erkent en het uit de strafrechtelijke sfeer haalt’. 

De wet telt een paar aanpassingen: op dit moment moet de vrouw zich ‘in een noodsituatie’ bevinden om abortus te mogen plegen en dat is geschrapt. Ook zullen artsen die weigeren een abortus uit te voeren, verplicht worden om door te verwijzen naar collega’s. Bovendien komen er straffen voor iemand die probeert de legale abortus van een vrouw te verhinderen.

Maar er is niets veranderd aan de termijn waarop de ingreep nog uitgevoerd mag worden. ‘Die ligt op twaalf weken, en dat blijft helaas zo’, zegt Vrancken. ‘Elk jaar kiezen zo’n 500 Belgische vrouwen ervoor om de abortus in Nederland uit te voeren, omdat je daar tot 22 weken terecht kunt. Ik vrees dat dat nu hetzelfde blijft.’

Een ander pijnpunt is volgens Vrancken de wettelijke bedenktijd: die blijft gehandhaafd op zes dagen (in Nederland zijn dat er vijf). Ze is wel blij dat die bedenktijd straks niet meer meetelt bij de uiterlijke termijn. ‘Vrouwen die zich ‘pas’ rond de twaalf weken melden, moeten we nog vertellen: ‘Sorry, maar na de bedenktijd bent u over de twaalf weken heen, en mogen we niet meer helpen’.’

Gidsland Nederland

In Nederland kennen we sinds 1984 de Wet Afbreking Zwangerschap, maar in onze Strafwet staat nog steeds dat artsen die zich niet aan de voorwaarden houden, tot vier en een half jaar cel kunnen krijgen. ‘Dat speelde bijvoorbeeld weer bij de discussie rondom de abortuspil’, vertelt Rebecca Gomperts van Women on Waves, een organisatie die zich hard maakt voor veilige en legale abortussen wereldwijd. ‘Een abortus mag in Nederland alleen worden uitgevoerd in een speciale kliniek of een ziekenhuis, dus een huisarts mag deze pil niet geven.’

Over de nieuwe Belgische wet heeft Gomperts dezelfde bedenkingen als Vrancken, en ze onderstreept dat in België niet alleen de arts, maar ook de vrouw strafbaar blijft als de abortus niet aan de gestelde voorwaarden voldoet. Tegelijkertijd is het geen wassen neus, zegt zij. ‘Abortus is daar straks geen misdrijf meer. Het wordt tijd dat dat in gidsland Nederland ook eens wordt geregeld.’

Wilt u dit verhaal liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie.