Scheurt het cordon samen met de partijkaart? "Vlaams Belang had nooit zoveel stemmen gehaald"

"Wij zullen een witte gemeente blijven", zegt een oudere vrouw die voorbij het Kerkplein in Grimbergen wandelt. De toon voor de reportage is meteen gezet, lijkt het, maar ze bedoelt het anders. "In deze gemeente steekt er nooit een politieke kleur bovenuit." Met de vier grootste partijen op een habbekrats van elkaar – de zetelverdeling leest '8-6-6-6' – lijkt de Brusselse randgemeente effectief over eindeloos veel coalitiemogelijkheden te beschikken.

Toch lijkt de uiteindelijke coalitie meer zwart dan wit te kleuren. De lijst Vernieuwing, die met Open Vld en N-VA in zee gaat, draagt een Vlaams Belang-verleden met zich mee. Lijsttrekker Bart Laeremans zat van 1995 tot 2014 eerst in de Kamer en daarna in de Senaat voor Vlaams Blok en Belang, om in 2015 zijn partijkaart in de prullenmand te werpen. Minstens drie andere verkozenen van de lijst hadden ook jarenlang zo'n partijkaart.

"Ik blijf Vlaams-nationalist, maar wij komen met een project voor Grimbergen. Daar zit geen enkel partijpolitiek gegeven aan vast", zegt Laeremans, die bij de start van de campagne die loskoppeling van extreemrechts uitvoerig communiceerde. "Want mensen aarzelen nog steeds: heeft het wel zin om te stemmen op een partij die geen kans heeft om in de meerderheid te geraken?"

Met 3.498 voorkeurstemmen, ongeveer drie keer zoveel als de eerste achtervolger, bleek Laeremans een stemmenkanon, maar zo veel scheelt het niet met 2012.

Dat is net zo opvallend: van de score (17 procent en 2.776 voorkeurstemmen) tot het partijprogramma: Vernieuwing is in grote lijnen hetzelfde. Toen werd de partij per definitie buitenspel gezet vanwege die verwevenheid, "nu lieten veel partijen ons vooraf weten dat we een rol te spelen hadden", zegt Laeremans.

Het evidente bruggetje naar het cordon sanitaire laat hij liever links liggen, maar de conclusie lijkt vrij duidelijk. "Als je kaart niet de juiste kleur heeft, verander je die gewoon en doe je plots mee", ziet tooghanger Eric in café Groenpoort een verhaal van "politieke hypocrisie". Het lijkt eerder te slaan op de houding van de andere partijen dan op de 'kleurwissel' van Vernieuwing. 

Politicoloog Bart Maddens (KU Leuven) vindt dat het van een "heel fundamentalistische visie" zou getuigen om het cordon hier in te roepen. "Vlaams Belang steunt die lijst niet meer. Mensen die ooit de stap van het Vlaams Belang naar de N-VA hebben gezet, zouden dan ook in het vizier komen. Ik betwijfel of zelfs de grondleggers van het cordon die visie zouden hanteren."

Eerlijke kans

Op café gaat de discussie naarstig door. "Het cordon sanitaire brokkelt sowieso af, er is niks democratisch meer aan", zegt de cafébaas. 

Eric beaamt: "Alles verzacht, ook de taal." Het partijprogramma bevestigt dat. 'Vlaams', 'veilig', maar geen moslimsafari. "Er is niks, maar dan ook niks extremistisch aan Bart (Laeremans MM/EC)", voegt Marcel eraan toe. "Hij is een echte Grimbergenaar, hij laat zich altijd en overal zien, voerde sterk oppositie en is correct voor iedereen. Dan mag hij toch eens de kans krijgen om zich te bewijzen?"

Natuurlijk spelen er nog andere zaken. Zo schoot CD&V zichzelf in de voet door zijn eigen burgemeester, Marleen Mertens, "op een lelijke manier opzij te zetten". In de huidige coalitie rammelde het. Maar: "Droeg Vernieuwing de naam Vlaams Belang, dan had het nooit zoveel stemmen gehaald", is de unanieme conclusie in café Groenpoort.

Toch is het stigma afschudden geen wonderformule an sich. In 2012 had ook Dilbeek een lijst Vernieuwing, maar die kwam er bekaaid van af. Een overtuigende lijsttrekker blijft onmisbaar, en Laeremans, die de komende dagen onderhandelt over de sjerp, vervult die rol hier schijnbaar moeiteloos. "Als de abdij al niet meer op CD&V stemt, dan weet je het wel zeker?", knipoogt Marcel.