Vrijwilligerswerk toeristen in weeshuizen aan banden

Amsterdam

Oorzaak is de toenemende kritiek op deze vorm van toerisme en de perverse uitwassen ervan. De kinderen zijn vaak geen wees, maar worden wel zo gepresenteerd, om buitenlandse donaties binnen te harken.

In Kenia is vanwege misstanden een voorlopige stop afgekondigd voor het openen van nieuwe weeshuizen. In Ghana voert de overheid een aangescherpte richtlijn door voor buitenlanders die in de opvang met kinderen willen werken. Zo moeten zij voortaan minimaal 21 jaar zijn, een relevante opleiding en werkervaring hebben en een verklaring van goed gedrag overleggen. Ook is vrijwilligerswerk alleen toegestaan voor minstens drie maanden, om te voorkomen dat kinderen elke week te maken krijgen met nieuwe buitenlanders.

Projects Abroad, wereldwijd een van de grootste aanbieders van vrijwilligersreizen, stopt per 2018 met het uitzenden van jongeren naar weeshuizen. Deze reisorganisatie – ook in Nederland actief – is er inmiddels van doordrongen dat het niet goed is om kinderen bij hun families weg te halen.

‘Door het werk van vrijwilligers te volgen en te analyseren, is duidelijk geworden dat zij de meeste impact kunnen hebben door zich te richten op gemeenschapsgerichte opvang: het ondersteunen van families en gemeenschappen om hen te helpen de kinderen zelf op te voeden’, stelt Projects Abroad in een verklaring.

vrijwilligers

Hoeveel Nederlandse jongeren jaarlijks in een ver buitenland vrijwilligerswerk doen, is niet precies bekend, maar dat aantal loopt vermoedelijk in de duizenden. Vandaag publiceert het Better Care Network Netherlands, een samenwerkingsverband van ngo’s die campagne voeren tegen deze vorm van toerisme, een enquête onder aanbieders van vrijwilligersreizen in Nederland.

veel vraag

De 39 organisaties die meewerkten (van de 135 die werden benaderd) zeggen daarin bij elkaar jaarlijks 4200 vrijwilligers uit te zenden. Ongeveer 70 procent van hen is vrouw, schatten zij, en de helft is tussen de 15 en 25 jaar. Afrika en Azië zijn de belangrijkste bestemmingen voor vrijwilligers, gevolgd door Latijns-Amerika.

Op één na zeggen alle organisaties bekend te zijn met de schadelijke effecten van vrijwilligerswerk in weeshuizen. Toch worden dit soort projecten nog veelvuldig aangeboden, omdat er veel vraag naar is: ongeveer twee derde van de reisaanbieders stelt dat er (erg) veel interesse is in vrijwilligerswerk met kinderen.

In Australië gaan inmiddels stemmen op om het meewerken aan weeshuistoerisme op te nemen in een nieuwe wet tegen moderne slavernij. Mocht dat voorstel worden aangenomen, dan kunnen ook bedrijven die dit soort reizen aanbieden, worden aangepakt.

Better Care Network Netherlands vindt dat ook reisorganisaties hier meer verantwoordelijkheid moeten nemen. ‘Door het aanbod lijkt werken in een weeshuis nog steeds een goede optie voor de jongeren die vrijwilligerswerk willen gaan doen’, stelt coördinator Patricia Nieuwenhuizen.

Better Care Network wil dat vrijwilligersorganisaties stoppen met het aanbieden van weeshuisreizen en dat ze zoeken naar alternatieven.

perverse prikkels

De afgelopen jaren kwamen veelvuldig verhalen naar buiten van de perverse effecten van goedbedoeld vrijwilligerstoerisme. Zo zijn er in Nepal handelaren actief die kinderen weghalen bij hun ouders, met de valse belofte van onderwijs. Deze kinderen worden dan ondergebracht in ongeregistreerde weeshuizen, waar ze moeten doen alsof ze wees zijn, om zo donaties van toeristen en vrijwilligers los te krijgen.

Uit onderzoek van de Cambodjaanse overheid bleek dat ongeveer 80 procent van de kinderen in weeshuizen in dat land nog minstens één ouder heeft. Ze worden soms in tehuizen geplaatst omdat dat een manier is om te kunnen verdienen aan jongeren uit rijke landen die enkele weken ‘goed’ willen doen.

In 2016 werd in Cambodja een Nederlandse pedofiel gearresteerd die een weeshuis had weten te vullen met arme plattelandskinderen, om in zijn eigen behoeften te voorzien.

blog

Dat het beeld rond buitenlands vrijwilligerswerk kantelt, blijkt ook uit ervaringen van vrijwilligers zelf, die naast lyrische reisverslagen nu soms ook een kritische noot plaatsen op sociale media.

Reisblogger Daisy Scholte publiceerde dit voorjaar bijvoorbeeld een veel gedeeld artikel onder de kop ‘Waarom ik spijt heb van mijn vrijwilligerswerk in India’. Daarin beschrijft ze hoe ze als 19-jarige zonder relevante ervaring twee maanden lesgaf op een basisschool waar de vrijwilligers af en aan kwamen. ‘Keer op keer kregen de kinderen liefde en aandacht, om vervolgens weer verlaten te worden. Ik durf niet eens te denken aan de psychologische impact die het constant verlaten worden op ze heeft gehad.’ <