Direct naar artikelinhoud

Spelen wethouders en provincie vieze politieke spelletjes rondom Uithoflijn?

De Utrechtse VVD-gedeputeerde Verbeek die anderhalve week geleden aftrad vanwege forse kostenoverschrijdingen bij de Uithoflijn voelt zich misleid. Want kritiek op haar zou bewust zijn aangescherpt door onder anderen de Utrechtse GroenLinks-wethouder Lot van Hooijdonk.

De vervoersstroom van Utrecht CS naar De Uithof zorgt dagelijks voor topdrukte.Beeld Raymond Rutting / de Volkskrant

Twee versies van een kritische brief van Utrechtse gemeenten aan provinciebestuurder Jacqueline Verbeek (VVD) veroorzaken een politieke rel in de provincie Utrecht. De gedeputeerde stapte 9 februari op vanwege het financiële debacle met de Uithoflijn, een sneltram die in Utrecht wordt aangelegd.

De brief van Utrecht en de omliggende gemeenten met kritiek op haar mobiliteitsbeleid zou hebben meegespeeld in haar besluit te vertrekken. De verstuurde versie van de brief blijkt niet door alle afzenders vooraf te zijn ingezien, terwijl deze uitgebreider en scherper van toon is dan de conceptversie. De gedeputeerde twitterde hierop afgelopen donderdag dat zij is opgestapt 'op basis van leugens'. Vandaag is er een spoeddebat in de Provinciale Staten van Utrecht.

Grote fouten

Was de aanscherping van de brief zonder ruggespraak met de andere gemeenten een moedwillige poging van met name de Utrechtse wethouder Lot van Hooijdonk (GroenLinks) om de gedeputeerde te wippen, en de schuld van de miljoenentekorten af te schuiven op de provincie, zoals onder anderen Statenlid Gijs van Leeuwen (SGP) zegt? Of was er slechts sprake van onzorgvuldigheid in de haast om de brief op tijd te versturen, zoals CDA-wethouder Kees van Dalen van Houten het verwoordt, voorzitter van de bestuurstafel mobiliteit van de U10, het verbond van Utrechtse gemeenten?

Op 31 januari maken de gemeente en de provincie Utrecht bekend dat de Uithoflijn 84 miljoen euro duurder uitvalt dan begroot. De Utrechtse gemeenteraad besluit vervolgens tegen de zin van de provincie een geheim rapport openbaar te maken, waaruit blijkt dat de provincie in dit dossier grote fouten heeft gemaakt.

Tegelijkertijd speelt een andere kwestie. De Utrechtse gemeenten van de U10 hebben op 16 januari het mobiliteitsprogramma van de provincie Utrecht ontvangen, met plannen over de toekomstige bereikbaarheid van de regio. Ze moeten daarop van de provincie op uiterlijk 8 februari reageren. De U10 is een samenwerkingsverband van de gemeenten Utrecht, Bunnik, De Bilt, Houten, IJsselstein, Nieuwegein, Stichtse Vecht, Vianen, Woerden en Zeist.

Twitter bericht wordt geladen...

Eén brief, twee versies

CDA-wethouder Kees van Dalen van Houten stelt als voorzitter met de Utrechtse GroenLinks-verkeerswethouder Van Hooijdonk een eerste reactiebrief op, die aan de andere gemeenten wordt voorgelegd. Dit is een kritische brief met duidelijke verwijten aan gedeputeerde Verbeek: voor het mobiliteitsplan is de provincie 'onvoldoende' in gesprek geweest met de gemeenten, de bestuurders zijn te weinig gehoord en er is te weinig gedaan met de inbreng van de gemeenten over bijvoorbeeld het ontwikkelen van fietsnetwerken.

Uitgerekend op 8 februari, de deadline voor het antwoord van de U10 aan de provincie, maakt gedeputeerde Verbeek bekend dat ze de tekorten van de Uithoflijn onder meer wil opvullen met 14 miljoen euro uit een geldpotje dat is bedoeld voor fietspaden en openbaar vervoer. Een weerwoord op dit plan willen de briefschrijvers, Van Hooijdonk en Van Dalen, meenemen in hun reactie op het mobiliteitsprogramma van de provincie, zegt Van Dalen. Ze vragen de provincie meer tijd. Ze krijgen één dag extra.

Van Hooijdonk en Van Dalen vullen de brief diezelfde dag aan met een passage over het plan van Verbeek: De gemeenten voelen zich hierdoor 'overvallen' en er is sprake van een 'onwenselijke gang van zaken', staat er in de definitieve versie van de brief.

84 miljoen meer dan begroot kost de Uithoflijn, de sneltram die in Utrecht wordt aangelegd. De totale kosten bedragen straks ruim een half miljard euro.

Wij vonden die brief heftig en vroegen ernaar bij de wethouders. Die zeiden dat ze de verstuurde versie niet hadden gezien
SGP-Statenlid Gijs van Leeuwen

Ook andere passages worden aangevuld. Met zinnen als: 'De provincie gaat compleet voorbij aan een aantal belangrijke ontwikkelingen in de mobiliteitsmarkt, zoals de snelle opkomst van e-bikes, maar ook aan de grote veranderingen in de woning- en kantorenmarkt.' En: 'Inhoudelijk draagt het mobiliteitsprogramma niet bij aan de uitdagingen waar we als grootstedelijke regio voor staan.'

Deze brief wordt vrijdag 9 februari verstuurd aan de gedeputeerde. Dezelfde dag treedt Verbeek af. Daarna ontdekt als eerste de SGP-Statenfractie dat er twee versies zijn van het schrijven. 'Wij vonden die brief heftig en vroegen ernaar bij de wethouders. Die zeiden dat ze de verstuurde versie niet hadden gezien', zegt SGP-Statenlid Van Leeuwen. Hij vermoedt 'een strategie'. 'Met deze brief probeert de Utrechtse wethouder Van Hooijdonk de aandacht af te leiden van het feit dat de Uithoflijn vooral een probleem is van de gemeente Utrecht. Het is raar dat de provincie nu voor het grootste gedeelte financieel moet opdraaien voor het financiële gat.'

De GroenLinks-Statenfractie vraagt zich daarentegen af of die brief wel een rol heeft gespeeld bij haar ontslag. Verbeek heeft vaker kritiek gehad. Bovendien vertrekt met haar ook de hoogste provincieambtenaar op dit dossier, waaruit je kunt concluderen dat er meer schort aan de provinciale organisatie.

Tijdsdruk

Uit het rapport over de Uithoflijn blijkt dat de provincie nauwelijks iets heeft gedaan met aanbevelingen uit eerdere kritische rapporten. Het pleit niet voor Verbeek dat ze het rapport niet openbaar wilde maken. Dat de provincie moet betalen voor tegenvallers in de Uithoflijn is bovendien het gevolg van gemaakte afspraken.

Volgens voorzitter Van Dalen hebben verscheidene wethouders aangedrongen op het aanvullen en verscherpen van de conceptversie van de brief. 'Dat kwam niet alleen van Van Hooijdonk en mij.' Van Dalen geeft toe dat het niet netjes is geweest de uiteindelijke versie niet voor te leggen aan alle afzenders. Dat was geen kwade opzet, beklemtoont hij, het was puur vanwege de tijdsdruk: 'We hadden maar één dag respijt gekregen van de provincie.'

'Ik vind het erg jammer', zegt wethouder Lot van Hooijdonk, 'dat door het moment van verzenden op de gestelde deadline deze brief in de beeldvorming zo'n rol is gaan spelen in de provinciale discussie over de Uithoflijn en het aftreden van de gedeputeerde.'

Aanleg van de tramlijn langs de Weg tot de Wetenschap in Utrecht.Beeld Dijkstra bv / Cor Salverius
Als er vieze politieke spelletjes zijn gespeeld, wil ik het weten
Andrea Poppe, Statenlid voor de SP

Aanstaande woensdag komt de U10 bijeen, dan wordt de kwestie geëvalueerd. Daar gaan harde woorden vallen, voorspellen sommige gemeenten. De oppositiepartijen in de Utrechtse Provinciale Staten slijpen ondertussen de messen voor een stevige discussie vandaag met de provinciecoalitie (VDD, D66, CDA, GroenLinks). 'Als er vieze politieke spelletjes zijn gespeeld, wil ik het weten', zegt SP-Statenlid Andrea Poppe.

ChristenUnie-Statenlid Arne Schaddelee weet één ding wel zeker: 'De provincie en de gemeenten zijn tot op het bot verdeeld over het onderwerp mobiliteit.' Er hing een 'ijzige sfeer' tussen de Utrechtse GroenLinks-wethouder Van Hooijdonk die pleitte voor fiets en OV en de VVD-gedeputeerde Verbeek 'die mobiliteit zag als iets met vier wielen, en fietsen flauwekul vond'.


Blijven persen in bus 12

Studenten reizen als sardines in blik met de bus tussen Utrecht CS en de Uithof. De nieuwe Uithoflijn zou lucht geven. Maar die heeft flinke vertraging opgelopen. 'Ik ga nóóit meer met bus 12'

Halte van bus 12 bij Utrecht CS. De lijn tussen het station en de Uithof is de drukste busverbinding in Nederland.Beeld Raymond Rutting / de Volkskrant