“Het is een belangrijke doorbraak in het kankeronderzoek”, zegt het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB). Eén waar dan ook lang aan is gewerkt. Sinds 2008 bestuderen Johan Thevelein (VIB-KULeuven), Wim Versées (VIB-VUB) en Veerle Janssens (KU Leuven) het zogeheten Warburg-effect. “Lang geleden al ontdekte de Duitse biochemicus Otto Warburg dat kankercellen versneld suiker omzetten in melkzuur. Ze verkiezen eigenlijk suiker te vergisten naar melkzuur bóven te verademen naar koolstofdioxide.” Compleet het tegenovergestelde van gezonde cellen. “Hoe agressiever de kanker, hoe sneller die cellen dat doen. Maar waarom ze dat deden en of dat Warburg-effect louter een symptoom is van de kanker of er ook een invloed op uitoefent, dat wisten we niet. Wij wilden dat achterhalen.”

De wetenschappers keken daarvoor eerst naar gistcellen. Een eenvoudiger soort cel, die ook het Warburg-effect vertoont, maar dan zonder de invloed van hormonen en andere regulatiesystemen die in kankercellen bij mensen de resultaten zouden kunnen vertroebelen. Nu wordt het even heel technisch: “In de gistcellen ontdekten we hoe bij die omzetting van suiker de molecule fructose 1,6-biofosfaat sterker in de cellen aangemaakt wordt. Die activeert dan weer een proteïne dat de cellen op hun beurt doet vermenigvuldigen. Dat mechanisme is daarna op de faculteit geneeskunde in menselijke kankercellen bevestigd”, zegt professor Thevelein. Ook voor kankercellen betekent het dus dat suiker ze nog sneller doet vermenigvuldigen. De tumor groeit; de kanker gaat agressiever woekeren. Waarop er nog méér kankercellen suiker gaan omzetten. “Het is dus een vicieuze cirkel, die maakt dat de kanker moeilijker met geneesmiddelen te bestrijden is.”

Chemo effectiever maken

De resultaten verschijnen nu in Nature Communications. De gevolgen van de vondst kunnen verregaand zijn, zegt Johan Thevelein. “Een suikervrij of suikerarm dieet blijkt niet zomaar een hype maar écht iets om op in te zetten bij kankerpatiënten. Het kan helpen de kanker te overwinnen en chemotherapie veel effectiever maken. Vooral ook omdat patiënten nu soms serums krijgen toegediend om aan te sterken. En die bevatten veel glucosesuiker.” Maar of suiker ook kanker mee veroorzaakt, willen de wetenschappers zeker niet gezegd hebben. “Daarvoor is nog meer onderzoek nodig. Normale cijfers hebben goede controlesystemen die ervoor zorgen dat de suikerafbraak in de cel binnen de perken blijft. Ze kunnen er doorgaans mee overweg. Of dat ook bij langdurige excessieve suikerinname zo is, blijft onduidelijk.”