Hoe leeuwin Rani kon ontsnappen en waarom ze doodgeschoten werd

Bij de zoo van Planckendael wil men het onderzoek afwachten om conclusies te trekken over wie er in de fout is gegaan. Want de ontsnapping van de tweejarige leeuwin Rani, donderdagochtend, is zo goed als zeker het gevolg van een menselijke onvoorzichtigheid. Iemand moet een deur niet goed hebben gesloten, ook al gelden daar strenge en duidelijke procedures voor. Dat het dier uiteindelijk werd gedood en niet werd verdoofd, veroorzaakt intussen veel onbegrip. Minister van Dierenwelzijn Ben Weyts (N-VA) eist een grondig onderzoek, Michel Vandenbosch van dierenorganisatie Gaia heeft het over de “cowboymentaliteit bij de politie.”

Wat kwam de politie eigenlijk in het park doen? Kon de dierenarts dit niet zelf oplossen?

“Alle dierenparken in ons land moeten een noodplan hebben dat geregeld geoefend wordt. Toen bleek dat de leeuw Rani ontsnapt was, hebben de verzorgers onmiddellijk alarm geslagen en werd een noodprocedure opgestart. “Ook de politie werd verwittigd, samen met de dierenarts en de directie en alle verantwoordelijken”, zegt Peter Van den Eynde , directeur Veiligheid van het park.” Er is lang geprobeerd om het dier levend te vangen. Maar toen er gevaar dreigde voor enkele parkbezoekers, hebben we een moeilijke beslissing moeten nemen. Misschien de zwaarste uit mijn carrière”, zegt de directeur Veiligheid.

“Vergeet niet, zo een roofdier is totaal onvoorspelbaar en gevaarlijk. Als een leeuw je te pakken krijgt, lost hij niet meer”, zegt Sil Janssen van Natuurhulpcentrum Opglabbeek waar ze momenteel drie leeuwen opvangen. “Die leeuw was weg uit zijn kooi, zijn vertrouwde omgeving. Hij kende het park niet en doolde maar wat rond. Je weet niet hoe hij reageert wanneer hij een prooi ziet.”

“Nadat iedereen in veiligheid was gebracht, is er gedurende drie uur geprobeerd om het dier te vangen en heeft de dierenarts twee pogingen gedaan om hem te verdoven. Dat is niet gelukt. Op een gegeven moment is de leeuw tot op tien meter genaderd van een treintje waar op dat moment vier mensen in zaten. Ik denk niet dat die mensen dat beseft hebben, ze hebben het dier ook niet gezien. Maar er was toen echt wel gevaar. Toen is door de crisiscel beslist om het dier te doden”, zegt de Mechelse korpschef van de politie.

Het snelle responsteam (SBT) van de politie, dat geregeld oefent op ontsnappingen van dieren in de Antwerpse zoo, is tussengekomen en heeft de leeuw met een schot gedood. Nadien is er nog twee keer geschoten.

Kan het personeel zelf een dier neerschieten?

“Verdoven kan alleen een dierenarts. Hij alleen heeft die producten. De dosering is steeds een uitdaging. Te weinig product maakt een dier enkel suf, teveel kan dodelijk zijn. Als er zeer snel moet gehandeld worden, hebben wij wel wapens in het park. Die staan in een kast en enkel geoefende schutters die geregeld trainen, kennen de code. Het gaat om geweren type Winchester Magnum 300. Zwaar geschut dus”, zegt An De Ridder van pak Bellewaerde, dat al dertig jaar leeuwen houdt.

Waarom kon het dier niet gewoon worden verdoofd?

Theo Martens is dierenarts van de zoo van Olmen. Hij betreurt dat een dier moest worden gedood. Maar heeft begrip. “Om te beginnen het is niet zoals bij Daktari, de jeugdreeks uit de jaren ‘60 waar dokter Marsh Tracy met één gericht schot dieren onmiddellijk in slaap schoot. Zo een luchtdrukgeweer schiet om te beginnen niet zo nauwkeurig. Je moet al dicht genoeg bij het dier staan om raak te kunnen schieten. Bij een zebra is dat geen probleem. Maar bij een leeuw hou je liefst toch wat meer afstand. Stel dat een dierenarts wordt opgeroepen, moet hij eerst zo een verdovende spuit klaarmaken. Het is een mengeling van verschillende producten zoals ketamine. Dan moet je het dier goed raken, liefst in de bil of in de nek. Maar zelfs als je direct raak schiet, valt het dier niet meteen in slaap. Reken maar een minuut of tien gemiddeld. Als er gevaar dreigt voor bezoekers of personeel van een dierenpark, moeten er moeilijke en harde beslissingen worden genomen en is een slaappijltje dikwijls geen optie.”

Hoe is Rani eigenlijk in vredesnaam kunnen ontsnappen?

Wanneer een dier ontsnapt, is dat in 99 procent van de gevallen het gevolg van een menselijke fout. Een deur die niet goed wordt afgesloten, zegt Sil Janssen van Natuurhulpcentrum Opglabbeek.

De zoo van Planckendael wil voorlopig geen uitspraken doen over verantwoordelijkheid. Maar dat er een fout is gemaakt, dat is zeker. “De omheiningen worden elke dag gecontroleerd. Daar was niets fout mee. Het dier moet via een deur zijn ontsnapt”, zegt de veiligheidschef Peter Van den Eynde van Planckendael.

“Voor de roofdieren gelden zeer strenge veiligheidsmaatregelen: dubbele deuren, dubbele sloten en er mag nooit iemand alleen de verblijven van de wilde dieren binnen. Stel dat iemand misselijk zou worden en vallen, zou hij of zij ten prooi kunnen vallen aan de roofdieren.”

Hoe reageren (ex)-oppassers?

De oppassers van de dierentuin van Planckendael zijn te aangeslagen om te reageren. Ludo Van Mirlo, sinds enkele jaren met pensioen, zegt bij de collega’s van Gva.be dat hij te doen heeft met zijn vroegere collega’s voor wie het een verschrikkelijke dag was. De man was jarenlang oppasser van de leeuwen. Misschien heeft iemand mest weggevoerd uit het buitenperk en de deur vergeten te sluiten, waarna de leeuwen uit de binnenkooi werden gelaten, zegt hij. Vrijdag gaat de directie op zoek naar wie verantwoordelijk was voor de ontsnapping van de leeuwin. Of er sancties komen, daarvoor is het te vroeg. Men wil er vooral lessen uit trekken.

Wat zegt de wetgeving over het houden van roofdieren?

“De dierenverblijven moeten zo ontworpen en onderhouden zijn dat ontsnappen in alle omstandigheden onmogelijk moet zijn en dat de veiligheid van de dieren, het publiek en het personeel gewaarborgd is”, zegt Brigitte Borgmans van Dierenwelzijn.

“Gevaarlijke dieren die kunnen klimmen of springen moeten gehouden worden in kooien die ook bovenaan gesloten zijn. Of het verblijf moet omringd zijn door een brede gracht. Gravende dieren mogen ook niet via de bodem kunnen ontsnappen.”

De omheining en steunpilaren moeten volgens Borgmans stevig verankerd zijn in de bodem, zodat ze niet vernietigd kunnen worden door een dier. Deuren of poorten moeten ook stevig zijn en op slot gehouden worden. Een een direct contact tussen publiek en gevaarlijke dieren moet onmogelijk gemaakt worden door barrières die een voldoende afstand creëren. “En het publiek moet ook ingelicht worden van eventuele gevaren”, aldus Brigitte Borgmans.

Wat gebeurt er nu met lichaam van Rani?

“In geval van overlijden van een dier bij ons gebeurt er steeds een post mortem onderzoek in samenwerking met de universiteit Gent. Nadien beslist de universiteit zelf hoe ze hier verder mee omgaan, meestal gebeurt er verder wetenschappelijk onderzoek op het dier”, zegt An De Ridder van Bellewaerde.

Ook de leeuw die donderdag in Planckendael is gedood, zal grondig onderzocht worden, omdat wetenschappers in ons land niet zo vaak de kans krijgen om een wild roofdier zoals een leeuw te onderzoeken. Zoveel sterfgevallen zijn er gelukkig niet.