Zo helpt Axel Daeseleire Antwerpse daklozen hun leven weer op de rails te zetten: “Ze mogen me dag en nacht bellen”

Hij begint nerveus te worden voor de eerste uitzending, volgende week. De persvoorstelling is achter de rug, maar ondertussen wordt er nog steeds gedraaid voor de laatste afleveringen. Tijdens een van de opnames schuiven wij mee aan in Invincible in de Antwerpse Haarstraat. Daar kookt dakloze Danny (49) voor Daeseleire én diens moeder. Axel heeft Danny gevraagd om côte à l’os te maken met pommes pont neuf. Een gerecht dat zijn moeder ’s zondags al eens maakte, en daarom mag mama Daniëlle mee komen keuren.

Meestal maakt Danny iets te eten klaar in het kraakpand waar hij woont. Hij heeft een oude microgolf omgebouwd tot barbecue, en grilt daarop worsten of ander vlees dat hij uit containers van de supermarkten heeft gevist. Datum bijna verstreken, dat soort zaken. Maar vandaag mag het dus wat meer zijn, om Axel te laten zien dat hij wel degelijk een goede kok is. Je zou voor minder zenuwachtig worden.

“Ik heb jaren in restaurantkeukens gewerkt, tot ik vier jaar geleden op straat belandde”, vertelt Danny, die ondertussen in de bearnaisesaus roert. Na een moeilijke jeugd en een fout gelopen relatie, vluchtte hij in drank en criminaliteit. Terwijl er gekookt wordt, vertelt Danny Axels moeder Danielle over zijn bestaan als dakloze. Dat de zomers echt niet veel gemakkelijker zijn dan de winters. “Er is minder opvang en soms snak je gewoon naar een glas cola.” En dat hij niet graag in de winteropvang Victor slaapt. “Ik trek mijn plan wel.”

Danny is een van de vijf kandidaten die geselecteerd werden om 10.000 euro te krijgen van de programmamakers om daarmee hun leven een andere wending te geven. “Mijn eerste zorg is nu om een appartement te vinden. Voor ik 50 word op 2 november wil ik mijn eigen plek hebben.” Dat lijkt misschien onrealistisch, maar nu hij zonder problemen drie maanden huur als waarborg kan betalen, kan het wel snel gaan.

Axel Daeseleire kent de deelnemers ondertussen al zeven maanden. Hij is dag en nacht stand-by om de stappen die de daklozen zetten te kunnen volgen. “In plaats van een presentator die komt gluren, ben ik een soort buddy die de mensen probeert te helpen, een bemoeial ook. Dat is een ander soort televisie, dat ik nog niet veel zie.”

Was je betrokken bij de selectie van de deelnemers?

Ik wilde wel, maar programmamaker Kristof Dewamme wilde de eerste ontmoeting fris houden. Ze zijn op alle vlakken heel voorzichtig tewerk gegaan. Met een panel van deskundigen is bekeken wie geschikt was om negen maanden te volgen en dit programma zou kunnen aangrijpen om stappen vooruit te zetten in zijn of haar leven. Zonder garanties dat het lukt, maar ons doel blijft wel om mensen in de juiste richting te slingeren. De daklozen wisten in eerste instantie niet dat ze 10.000 euro zouden krijgen. We hebben eerst een paar maanden gedraaid voordat we met dat bericht kwamen.

Mochten ze dat geld besteden zoals ze zelf wilden?

De uitgaven werden wel besproken. 10.000 euro lijkt misschien veel, maar de meeste mensen verbouwen daarmee een badkamer of doen een aanbetaling voor een nieuwe auto. De daklozen moeten alles doen met dat bedrag. Al hebben we hen ook gezegd dat ze best wel eens mochten genieten. Danny is bijvoorbeeld een goede steak met frieten gaan eten. Terecht.

Welke zaken hebben je verrast?

Ik heb facetten gezien van Antwerpen die ik nog niet kende. Victor 4, de winteropvang, daar was ik al honderd keer voorbij gereden zonder dat ik wist dat het er was. Je weet dat dakloosheid bestaat, maar nu heb ik het van heel dichtbij meegemaakt. Pas op, ik heb ook bewondering voor die gasten hé. Eén man heeft de gewoonte om elke avond als het donker wordt zijn tentje op te graven, dat in een bosje op Linkeroever te zetten, en het na een korte nacht ’s morgens vroeg weer ergens te begraven. Dat kan ik me niet voorstellen.

Er is ook kritiek op het concept. Jullie volgen heel kwetsbare mensen, die misschien niet goed kunnen inschatten wat ze zich op de hals halen.

We moeten heel veel keuzes maken om het programma integer te houden. Als iemand op een bepaald moment niet gefilmd wil worden, dan doen we dat niet. Natuurlijk is het een kwetsbare groep, maar dat is voor mij geen reden om er niet mee aan de slag te gaan. Niks doen is altijd gemakkelijker.

Het gaat ook niet alleen om die 10.000 euro. Er is een groep begeleiders, een psychologe, een advocate en een welzijnswerker om hen bij te staan. Ook na het programma worden ze nog begeleid. We willen geen sappige Jambers-tv maken, met alle respect voor de man. Televisie is uitgevonden om een venster op de wereld te zijn. Laat ons programma dan een venster op de maatschappij zijn.

Zitten er veel harde beelden in?

Ik denk wel dat mensen zullen schrikken bij bepaalde scènes. Op een bepaald moment kon Graeme niet worden opgevangen in Victor 4 omdat de lift van het gebouw het niet deed. De opvang zit op de vierde verdieping, dat is acht keer twintig treden. Graeme zei: ik kan die trappen op. Alleen. Waarop ik zei: laat dan maar zien. Puffend en steunend begon hij die trap op te gaan. Hij heeft maar één prothese, dus hij moest zich echt ophijsen. Het zweet liep over zijn romp. Dat zijn harde beelden. Als je er op dat moment in zapt, lijkt dat misschien ongehoord. Maar het is wel de realiteit.

Je was altijd stand-by stand om te komen draaien.

Dat klopt. Ik ben één keer twee weken weg geweest, en dat voelde voor mij al heel lang. Alle daklozen hebben ook mijn gsm-nummer gekregen, ze mogen me dag en nacht bellen. Het mooie is dat ze dat helemaal niet vaak doen. Ik hoor hen wel als er écht iets is. Ze gaan er heel respectvol mee om. Dat is een verschil met Nederland, waar de presentator wel voortdurend gebeld werd.

Waarschijnlijk kun je straks geen dakloze meer voorbij lopen zonder dat die om 10.000 euro vraagt.

Dat denk ik ook, dat wordt de running gag. In de film De hel van Tanger is er een scène waarin mijn personage iemand pijpt voor twee pakjes Marlboro. Sindsdien zijn er vaak gasten die mij lachend vragen: Axel, nog een pakske sigaretten?

Ondertussen heeft Danny zijn côte à l’os gedresseerd op de borden. “Lekker Danny, echt goed”, prijst Axel Daeseleire. “Ik kan je zeker aanbevelen bij de restaurants waar ik graag kom.” Ook moeder Danielle Daeseleire is overtuigd. Na even twijfelen schuift Danny mee aan de bar om ook te eten. Waarschijnlijk zijn het morgen weer gewoon vervallen worstjes van de barbecue.

En dit zijn de vier andere deelnemers:

Graeme (54)

Graeme is een bekend figuur in Antwerpen. Hij zit vaak in zijn rolstoel op de Meir en heeft het niet gemakkelijk als dakloze zonder benen. Graeme werd geboren in Engeland en woont al dertig jaar in Antwerpen. Zijn grootste probleem: hij heeft geen papieren. En dus ook geen paspoort, geen uitkering of wat dan ook. Ook dat probleem wordt aangepakt in Project Axel.

Sahra (22)

Sahra is een alleenstaande moeder met een dochtertje en een zoontje. Axel Daeseleire leert haar kennen bij Moeders voor Moeders. Ze is vaak verhuisd door de scheiding van haar ouders en loopt op een bepaald moment weg van huis. Een maand lang verblijft ze met haar jongste baby van zeven maanden in een opvanghuis, maar omdat ze niet aan de regels daar kan wennen, belandt ze op straat.

Dirk (45)

Dirk had tot vier jaar geleden een gewoon leven. Maar als zijn vrouw sterft, wordt hij overvallen door verdriet. Hij geeft zijn job op en raakt op de dool. Na een zwerftocht door België en Frankrijk belandt hij weer in Antwerpen, waar hij lege flesjes inzamelt om aan geld te komen. Iedere nacht slaapt hij in het geheim in zijn tentje op Linkeroever. Dirk is de eerste die 10.000 euro krijgt aangeboden. Hij kan het nauwelijks geloven.

Thom (27)

Thom gaat als kind van het ene pleeggezin naar het andere, maar loopt overal weg. Op school geeft hij op en nu verdient hij wat geld als straatmuzikant. Samen met zijn hond Butch woont hij in een kraakpand in Lier, een dokterswoning op de plek waar binnenkort een Aldi komt. Thom droomt ervan om weer te studeren en zijn schulden weg te werken.