Honderddertig mensen kwamen op 13 november 2015 om in het tiende en elfde arrondissement in Parijs, 350 raakten er gewond bij de moorddadige raid van de gebroeders Abdeslam en hun companen op de concertzaal Bataclan en op cafés en restaurants in de buurt.

Maar geen van die slachtoffers heette Alexandra Damien. De 33-jarige vrouw was naar eigen zeggen een stamgast van Le Carillon, een van de Parijse cafés die de terroristen onder vuur namen. Maar die avond was ze er niet naartoe gegaan.

Dat ze ternauwernood aan het drama ontsnapt was, zadelde haar op met een groot schuldgevoel, vertelde ze tijdens haar proces begin deze maand. Ze vroeg zich af of ze iemand van de kennissen die bij de aanslag waren omgekomen, had kunnen redden. ‘En het “ik had er moeten zijn” werd in mijn hoofd een “ik was er”’, legde ze uit.

Litteken aan de elleboog

Op de sociale media postte ze foto’s van een litteken op haar elleboog. Het gevolg van kogels uit een kalasjnikov, zei ze. In de maanden na de aanslagen getuigde ze in traditionele media ook herhaaldelijk over haar ervaringen. Ze vertelde onder meer hoe op het terras van de Carillon een man bovenop haar gevallen was – hij was dood.

Ze werd opgenomen op de officiële lijst met slachtoffers, wat haar recht gaf op tegemoetkomingen van het Garantiefonds voor de slachtoffers van terrorisme. Dat keerde haar, in de loop der jaren, zo’n 20.000 euro uit. Dank zij de Franse Vereniging van slachtoffers van terrorisme kon ze voor een therapeutische kuur naar een hotel in Normandië. Ze werd actief lid van Life for Paris, een organisatie die zich om de slachtoffers van de aanslagen bekommert.

Het waren leden van die organisatie die vonden dat een en ander toch niet klopte in haar verhaal. Zij lichtten het parket in dat een onderzoek opende. De speurders ontdekten zo dat Alexandra Damien op 14 november, de dag na de aanslagen, aan buitenlandse tv-zenders verteld had dat ze een vaste klant was van de Carillon, dat ze er ook die avond naartoe wilde gaan, maar dat ze zich op het laatste moment bedacht had en er dus niet was. Op die beelden was geen spoor te zien van de verwondingen die ze zou opgelopen hebben.

Veroordeelde: ‘Niet uit op financieel gewin’

Toen ze ontmaskerd was, hield Damien eerst nog staande dat ze écht een slachtoffer was. Pas bij het begin van haar proces bekende ze schuld. Het litteken op haar elleboog bleek het gevolg te zijn van een vroeger ongeval. Tot op het einde van haar proces bleef ze wel ontkennen dat ze uit was op financieel gewin.

De rechter veroordeelde haar tot twee jaar gevangenisstraf, waarvan zes maanden effectief. Het openbaar ministerie, dat ervan uitging dat ze uit pure hebzucht had gehandeld, had achttien maanden geëist. Ze moet ook het geld dat ze onterecht gekregen heeft van hulporganisaties, terugbetalen.

Alexandra Damien is geen alleenstaand geval. Sinds begin 2016 zijn er 14 andere ‘nepslachtoffers’ van de recente terreuraanslagen veroordeeld in Frankrijk, schreef Le Figaro toen het proces van Damien begon. Een paar probeerde er zelfs twee keer mee weg te komen. Eerst beweerden ze dat ze op 13 november 2015 in de buurt van het Stade de France waren waar de aanslag van Salah Abdeslam mislukte. In werkelijkheid bleken ze toen in Antibes te verblijven.

En op 14 juli 2016 meldden ze zich, twintig minuten nadat een vrachtwagen was ingereden op de massa mensen op de Promenade des Anglais, in Nice aan als slachtoffers van die aanslag. Ongerijmdheden in hun verhaal deden hen de das om. Plus het feit dat ze inmiddels vervolgd werden vanwege hun poging tot oplichting in verband met 13 november.