Lokale verkiezingen leren: Michel II wordt kantje boord

De Franstalige krant La Libre pakte dinsdag uit met een opmerkelijke voorpagina. “Het schrikbeeld van een onbestuurbaar België vanaf 2019" titelde de krant, met daaronder de foto van een bezorgd kijkende premier Michel. “Misschien sneuvelt straks het record van 541 dagen zonder regering.”

Voor die boude voorspelling baseert La Libre zich op het rekenwerk van het politiek onderzoekscentrum CRiSP. Dat heeft de resultaten van de provincieraadsverkiezingen omgezet naar een nationale uitslag. Daaruit blijkt dat de huidige centrumrechtse coalitie momenteel geen meerderheid meer zou hebben in het parlement. In Vlaanderen verliest N-VA te veel zetels, hoofdzakelijk aan het Vlaams Belang. In Franstalig België boet MR in tegenover Ecolo en PTB.

Volgens het CRiSP zou bovendien ook een traditionele tripartite moeilijk zijn, aangezien die geen meerderheid haalt in Vlaanderen. Een paarse ploeg heeft sowieso onvoldoende zetels. Een optie is om de centrumrechtse coalitie te verstevigen met cdH of met Ecolo. Maar N-VA moet niets weten van die twee partijen. 

Kortom: het driegt een enorm kluwen te worden volgend jaar.

Blauwe problemen

“Je moet goed oppassen met dit soort simulaties op acht maanden voor de verkiezingen”, waarschuwt politicoloog Nicolas Bouteca (UGent). “Provinciale verkiezingen hebben niet dezelfde inzet als nationale verkiezingen. Partijen stellen andere lijsten samen. Er kan nog veel veranderen tegen mei. Maar wat je wel kan concluderen, is dat de huidige centrumrechtse coalitie het moeilijk krijgt in 2019. Ik verwacht dat de N-VA zich nog wel verbetert in Vlaanderen, aangevuurd door Bart De Wever en Theo Francken. Maar de MR heeft echt een probleem in Franstalig België.”

De partij van Michel verloor zondag over bijna de hele lijn. Brussel is een bloedbad en ook in Luik, Namen, Doornik en Charleroi viel het resultaat tegen. MR houdt alleen stand in ruraal gebied. Van een ‘kanseliersbonus’ lijkt geen sprake. Integendeel: analisten wijten de achteruitgang van de liberalen vooral aan hun federale regeringsdeelname met N-VA. Terwijl Michel de populairste politicus is in Vlaanderen, komt hij ten zuiden van de taalgrens niet verder dan de grijze middenmoot. Tot zijn eigen frustratie en die van zijn collega’s.

“Voor premier Michel waren deze lokale verkiezingen een test, maar hij is gebuisd. Je kan het niet anders zeggen”, vertelt Alain Gerlache, onafhankelijk commentator bij RTBF. “Michel is er niet in geslaagd om aan zijn achterban duidelijk te maken waarom hij in deze federale regering zetelt. Vraag is of hij dat de komende acht maanden nog kan rechttrekken. Het wordt lastig. Hij staat altijd alleen, tegen de rest. Dat weegt zichtbaar. En ook Didier Reynders, de Brusselse kopman, komt echt niet meer uit de verf. Hij is zowat onzichtbaar.”

Twee democratieën

MR-voorzitter Olivier Chastel probeert de moed erin te houden: “We zijn de eerste partij in Waals-Brabant en Namen, en de tweede in Luik, Luxemburg en Henegouwen.” De electorale realiteit is echter dat Franstalig België vandaag groener en linkser is dan gisteren door de opmars van Ecolo en PTB. Ook de socialisten houden nog behoorlijk stand gezien alle schandalen waar ze de afgelopen jaren in betrokken raakten.

Op het N-VA-hoofdkwartier, waar de electorale krachtsverhoudingen in Franstalig België steeds erg aandachtig worden gevolgd, lijkt men er op dit moment nog niet goed uit of de groei van links in Wallonië een goede of een slechte zaak is. Enerzijds bedreigt die het voorbestaan van centrumrechts. Anderzijds is dit in geel-zwarte ogen de bevestiging van wat de partij altijd verteld heeft: ons land is een optelsom van twee democratieën die niet met elkaar te verzoenen zijn. Daarom pleit de partij voor het confederalisme, waarbij de federale regering helemaal wordt uitgekleed, tot er louter een 'afspiegelingskabinet' overblijft.

Matthias Diependaele, de communautaire woordvoerder van N-VA, zegt: “Op het partijbureau hebben we de toestand onder de taalgrens al kort besproken. Je ziet daar nu gebeuren wat wij al honderd jaar vaststellen: in Wallonië stemt men heel anders dan in Vlaanderen. Maar goed, het is nog lang tot de verkiezingen. Ik kan hier voorlopig geen grote conclusies aan vastknopen voor de stembusgang van volgend jaar. Dat is nog te vroeg.”

Vergiftigd geschenk

Volgens Bouteca kan de 'verlinksing' in Wallonië weleens een vergiftigd geschenk worden voor de N-VA. “In de campagne kan de partij dit sowieso uitspelen. Maar wat zal ze daarna doen? Dan zal de N-VA moeten doorduwen voor een institutionele big bang, maar hoe ver zullen partijen zoals PS, Ecolo of PTB daarin meegaan? Vergeet niet dat Ecolo en PTB twee uitgesproken belgicistische partijen zijn. Ze willen een aantal bevoegdheden net weer herfederaliseren. Ik weet niet of N-VA echt aan tafel wil gaan met hen. Het resultaat van onderhandelingen zal dan heel mager zijn. Te mager voor haar radicaal Vlaamse achterban.”

Waar Bouteca en Gerlache het over eens zijn: als de huidige trends zich doorzetten, dreigen het weer ellenlange onderhandelingen te worden in 2019. De koninklijke verkenners, verzoeners, informateurs en formateurs mogen zich al warmlopen.

“Eigenlijk doet zich aan de twee kanten van de taalgrens hetzelfde grote fenomeen voor: kiezers hebben genoeg van de traditionele partijen en gaan voor een proteststem”, zegt Gerlache. “Alleen: in het noorden van het land vloeien die stemmen vooral naar rechts, richting N-VA en Vlaams Belang. En in het zuiden van het land gaan die stemmen naar links, richting de groenen en PTB. Dit maakt dat je met twee totaal verschillende politieke landschappen eindigt. Nochtans verschillen de kiezers van Forza Ninove sociologisch wellicht niet veel van de kiezers van de PTB in Luik.”