boeiende tijden
De oorlog in Gaza doet de wereldorde wankelen
De uitzichtloosheid van de situatie in Gaza verdeelt de wereld. — © reuters
Het imago van de EU en de VS krijgt een deuk door hun houding in het conflict in Gaza, schrijft Annelien De Greef. China en Rusland poken de spanningen met alle plezier op.
“Waarom die hypocrisie?!”, riep Anwar Ibrahim met een vraagteken én een uitroepteken in zijn stem. De Maleisische premier ontvlamde enkele weken geleden tijdens een persconferentie toen Gaza aan bod kwam. “Zijn medeleven en menselijkheid irrelevant geworden? Is het omdat de Palestijnen een andere huidskleur en religie hebben?” Hij ging viraal. Dat lag niet alleen aan wat hij zei, maar ook aan waar en naast wie hij het zei. Ibrahim was in Berlijn op bezoek bij Olaf Scholz. De scène werd nog pijnlijker toen de Duitse bondskanselier weer het woord nam en met een blik op het papier voor hem de Duitse steun aan Israël op een droge toon herhaalde. “We hebben het punt bereikt waarop niet Europese of westerse regeringsleiders, maar de Maleisische premier spreekt voor de meerderheid van de wereld”, schreef de invloedrijke Brits-Amerikaanse journalist Mehdi Hasan op X. Ook de New Straits Times, een van de belangrijkste Maleisische kranten, pikte de persconferentie van de premier op. Het Westen draagt bij aan de nieuwe killingfields met wapens en geld, schreef de krant in haar redactioneel commentaar.
De vernielingen en slachtingen in Gaza zijn enorm. Al zeker 30.000 levens gingen verloren. Het is leed op industriële schaal. De oorlog is ook een olievlek. Dat zie je in Indonesië, waar zelfs in scholen de muren vol met tekeningen van Palestijnse vlaggen hangen die de leerlingen inkleurden. Je hoort het in Egypte, waar de muzikanten van Cairokee hun woede over het Westen in een nieuw nummer staken dat op Youtube al miljoenen keren bekeken en beluisterd werd. “Ze redden zeeschildpadden, maar ze doden menselijke dieren”, zo begint ‘Telk Qadeya’, dat voor een generatie Arabische jongeren intussen een hymne is geworden. Grote merken zoals Starbucks, Unilever en McDonald’s kunnen de imagoschade van het conflict gewoon natellen in hun bedrijfsresultaten. Boycots deden hun omzet in veel moslimlanden duikelen. De geopolitieke verliezen laten zich minder makkelijk becijferen. Toch horen onze politieke leiders te beseffen dat tussen het bloed en het puin in Gaza de wereldorde wel degelijk aan het kantelen is en dat de rekening vroeg of laat zal komen.
Kippenvel in de rechtszaal
De lijst met incidenten wordt almaar langer. Niet alleen in moslimlanden kerft de oorlog in Gaza littekens. Zuid-Afrika daagde Israël voor het Internationaal Gerechtshof in Den Haag op beschuldiging van genocide. In januari bezorgde Blinne Ní Ghrálaigh, de Ierse advocate die Zuid-Afrika vertegenwoordigt, de rechtszaal kippenvel toen ze stelde dat Gaza “de eerste genocide in de geschiedenis is waarbij de slachtoffers hun eigen vernietiging in real time uitzenden in de wanhopige en tot nu toe ijdele hoop dat de wereld iets zal doen”. Toen bleek dat Duitsland in Den Haag een interventie zou doen ter verdediging van Israël, kroop de inmiddels overleden Namibische president Hage Geingob in zijn pen tegen de oude koloniale macht. “Duitsland heeft nooit lessen getrokken uit de geschiedenis”, schreef hij. De Braziliaanse president Luiz Inácio “Lula” da Silva lokte op zijn beurt een zware diplomatieke rel met Israël uit door de oorlog in Gaza met de Holocaust te vergelijken. “We zullen dit niet vergeten en niet vergeven”, klonk het en Lula werd persona non grata verklaard, maar hij kreeg wel de steun van de (niet toevallig linkse) presidenten van Colombia en Bolivia.
De Maleisische premier Anwar Ibrahim op visite bij de Duitse bondskanselier Olaf Scholz: geen beleefdheidsbezoekje. — © ddp/dts Nachrichtenagentur
Er is iets aan het veranderen. “Het is tekenend dat Zuid-Afrika ondanks grote druk van het Westen toch doorzette”, aldus Kishore Mahbubani, oud-topdiplomaat en onderzoeker aan de National University Singapore. “Het bewijst de sterkere morele stem van de landen van het Globale Zuiden.” Mahbubani wijst er al langer fijntjes op dat 88 procent van de wereldbevolking uiteindelijk niet in het Westen woont. In een interview met de Amerikaanse zender CNBC zei hij deze week nog dat er een grote kloof is ontstaan tussen de Amerikaanse publieke opinie en die in de rest van de wereld. “De oorlog in Gaza heeft het imago van de Verenigde Staten zwaar ingedeukt. De wereld keek naar de VS op zoek naar leiderschap. Nu wordt het land als medeplichtig gezien. En ik spreek als een vriend van Israël.”
Hoezo, de Oeigoeren?
China en Rusland poken de spanningen maar al te graag op. Vorige maand diende Nicaragua een klacht in bij het Internationaal Gerechtshof tegen Duitsland, wegens medeplichtigheid aan genocide en oorlogsmisdaden. Onder Daniel Ortega is dat land intussen een autoritaire schurkenstaat geworden, veel lessen heeft het internationaal niet te geven. Maar, zo schreef Politico deze week op gezag van diplomatieke bronnen, wellicht handelde het land op vraag van Rusland. Ook China gebruikt Gaza.
“Welke mensenrechtenkwestie verdient de meeste aandacht in 2024?”, schreef de Global Times, een propagandakrant van de Chinese Communistische Partij, onlangs. “Het lot van de Oeigoeren, zoals de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de VN suggereert, of de crisis in Gaza? De Chinese minister van Buitenlandse Zaken, Wang Yi, fulmineerde tijdens een bezoek aan Indonesië stevig tegen alweer een Amerikaans veto in de VN. De oorlog in Gaza drijft het grootste moslimland ter wereld in de armen van China. Onderzoek van het Iseas-Yusof Ishak Institute, een denktank in Singapore, wees uit vast dat als het land verplicht kamp zou moeten kiezen, vandaag 73 procent van de ondervraagde academici en bedrijfsleiders voor China zou kiezen, en maar 27 procent voor de VS. Een jaar geleden was dat nog 54 tegenover 46 procent. Ook het vertrouwen in de Europese Unie neemt af. De ondervraagden stipten Gaza als de belangrijkste geopolitieke kwestie van het moment aan. Dat is ook wel een beetje met twee maten meten, want Indonesië zwijgt net als Maleisië al jaren over het lot van de Oeigoeren, om Peking niet te schofferen. Ook dat is veelzeggend.
Hypocrisie hoort geen wedstrijd te worden. In een nieuw rapport van Amnesty International stond het deze week zwart op wit: “Het internationaal recht is meer dan ooit in gevaar. In Gaza slagen de bondgenoten van Israël er niet in om het bloedbad te stoppen, terwijl ze nochtans de architecten waren van de wereldorde die na de Tweede Wereldoorlog uitgetekend werd.” Gaza dreigt de lucifer te worden waarmee wordt getest of die wereldorde een huis van stro, van hout of van steen is.
Annelien De Greef is redacteur van deze krant. In ‘Boeiende tijden’ reflecteert ze over de actualiteit van de voorbije weken.
