Hij reed met zijn Peugeot 407 heel Spanje door en ging met iedereen in gesprek: wie is premier Sánchez?

“Ik vraag me af of het allemaal nog wel de moeite loont. Eerlijk: ik weet het niet.” Met een emotionele brief aan de bevolking maakte Pedro Sánchez (52) woensdagavond via X bekend dat hij overweegt om op te stappen als Spaans premier. “Vaak vergeten we dat er achter politici ook mensen schuilen. Ik bloos niet als ik zeg dat ik diep verliefd ben op mijn vrouw, maar ik voel me machteloos tegenover de moddermachine.” Alvast tot maandag legt hij zijn werkzaamheden neer om te kunnen reflecteren. Dan zal Sánchez bekendmaken of hij nog verder wil.

Aanleiding is een vooronderzoek tegen zijn vrouw Begoña Gómez wegens mogelijke beïnvloeding en corruptie. Dat kwam er na klachten van Manos Limpios, dat zich daarvoor baseerde op verhalen van (uiterst-)rechtse nieuwssites. Officieel is Manos Limpios een vakbond, maar de vereniging die banden heeft met extreemrechts staat vooral bekend voor de klachten die ze indient tegen linkse en progressieve politici.

Wie Sánchez een beetje kent, had deze brief misschien zien aankomen: hij houdt van verrassingen. Vorig jaar nog schreef hij vervroegde nationale verkiezingen uit, nota bene na een nederlaag in de lokale en regionale verkiezingen van zijn PSOE, de Spaanse socialisten. Het leek politieke zelfmoord, maar na een onwaarschijnlijke comeback slaagde hij erin om de schade te beperken, het extreemrechtse Vox terug te dringen en zo de conservatieve Partido Popular te beletten aan de macht te komen.

Sánchez was wel genoodzaakt om te wheelen en dealen met de Catalaanse separatistische partij Junts van Carles Puigdemont. Om een werkbare meerderheid te vormen, moest hij amnestie verlenen aan veroordeelde Catalaanse separatisten. Tegen de zin van een groot deel van de Spaanse bevolking. En ook van de Pedro Sánchez uit 2019, die toen uitdrukkelijk zijn steun voor deze straffen had uitgesproken.

Machtspoliticus

Dat soort deals en flipflopgedrag typeert Sánchez helemaal. Hij is een machtspoliticus, die overloopt van ambitie. Nochtans leek hij niet in de wieg gelegd voor een politieke carrière bij een linkse partij. Hij komt uit een rijke familie, zijn vader was eigenaar van een verpakkingsbedrijf en zijn moeder ambtenaar bij de sociale zekerheid. Sánchez blonk academisch uit en behaalde een karrenvracht aan diploma’s, gaande van economische politiek over bestuurskunde tot bedrijfskunde.

Op zijn 22ste werd hij lid van de PSOE. Hij trok al snel naar Brussel als politiek adviseur en werd daarna kabinetschef bij de Hoge Vertegenwoordiger van de Verenigde Naties in Bosnië tijdens de Kosovo-oorlog. Pas op zijn 31ste nam hij voor het eerst deel aan verkiezingen, maar hij raakte niet verkozen voor de gemeenteraad van Madrid. Tegen alle verwachtingen in stapten twee partijgenoten op, waardoor hij een jaar later toch mocht zetelen. Eenzelfde scenario zou zich herhalen bij de parlementsverkiezingen vijf jaar later. In 2016 werd Sánchez partijleider. Maar ook dat liep niet van een leien dakje, hij werd amper een jaar later uit zijn functie ontheven.

Op dat moment kwam de raspoliticus in Sánchez naar boven. Hij reed met zijn bescheiden Peugeot 407 heel Spanje door, goed voor 30.000 kilometer. Daarbij praatte hij met iedereen, van jong tot oud en van rijk tot arm. Hij werd opnieuw verkozen als partijleider. Keer op keer wist de ex-basketballer een negatieve situatie om te buigen in zijn voordeel.

“Sánchez is geen geweldige strateeg,” aldus Oriol Bartomeus, politicoloog aan de Autonome Universiteit van Barcelona (UAB), bij Politico. “Hij maakt graag onverwachte moves en hij gaat de uitdaging aan als het moeilijk is. Hij is het soort politicus dat denkt: ‘Dingen zijn lastig? Wel, in dat geval ga ik dit aanpakken.’”

Palestina

Op zijn atypische manier schopte de man van de comebacks het in 2018 tot Spaans premier. Een motie van wantrouwen tegen de zittende premier Mariano Rajoy behaalde een meerderheid, voor de eerste keer in de Spaanse geschiedenis. Op binnenlands vlak voer hij de afgelopen jaren een uitgesproken linkse koers. Zo liet hij een reddingsschip met vluchtelingen dat door Italië geweigerd was toe om in Spanje aan wal te gaan.

Maar het is vooral op het Europese en wereldtoneel dat Sánchez zich in zijn sas voelt. Momenteel is hij in Europa de vurigste verdediger van de Palestijnse zaak: hij wil een onmiddellijk staakt-het-vuren en een erkenning van de Palestijnse staat. Zijn standpunten verdedigt hij in vloeiend Frans en Engels.

Mede daarom gonst het van de geruchten dat zijn terugtreden uit de Spaanse politiek vooral een zet is om zich in de strijd om het voorzitterschap van de Europese Raad te gooien. Die post is vacant na het vertrek van Charles Michel. Maar er zijn met de Portugese eerste minister António Costa en de Deense Mette Fredriksen kapers op de kust.

Als Sánchez zich toch helemaal zou terugtrekken uit de politiek om voor zijn familie te kiezen – hij heeft twee dochters –, dan zou dat een nieuwe episode zijn in een opvallende trend. De afgelopen jaren kondigden ook regeringsleiders Jacinda Ardern (Nieuw-Zeeland), Nicola Sturgeon (Schotland) en Leo Varadkar (Ierland) hun vertrek al aan uit de nationale politiek vanwege de druk die ermee gepaard gaat.

Sánchez weet dus waarover na te denken de volgende dagen. Dat de openbare aanklagers in Madrid alvast hebben opgeroepen het onderzoek naar zijn vrouw te stoppen, kan wellicht helpen de knoop door te hakken.