Wie ouders van Mawda terechtwijst, maakt er zich wel heel makkelijk van af

De ouders van Mawda, het tweejarige Koerdische meisje dat bij een achtervolging op de snelweg door een politiekogel om het leven kwam, zijn volgens N-VA-voorzitter De Wever mee verantwoordelijk voor wat er met hun kind is gebeurd. Wijzen op individuele verantwoordelijkheid is behalve kwalijk, veel te gemakkelijk.

Het gebeurt zo zelden: eerst kijken naar het grotere plaatje waarin het drama van Mawda zich voltrekt. Dat van de hedendaagse migratie. Vandaag zijn er enkele grote routes. Die bestaan al lang. Ze zijn bekend. Mensensmokkelaars positioneren zich op de westelijke mediterrane (via Spanje), de centraal mediterrane (via Lampedusa) of de oostelijk mediterrane routes (via Turkije). De oostelijk mediterrane route kun je opdelen in een westelijke Balkan-route (Turkije, Griekenland, Macedonië, Servië…) en een oostelijke Balkan-route (Turkije, Bulgarije, Roemenië…). Migranten verplaatsen zich ofwel op basis van tips via sociale media en/of via mensensmokkelaars – verre van allen verplaatsen zich via mensensmokkelaars.

De Europese maatregelen tegen de mensensmokkel zijn vooral gericht op de centraal en oostelijk mediterrane routes, omdat die de meeste migranten aantrokken. Veel gesmokkelde migranten zitten geblokkeerd in Griekenland, Macedonië en Servië. Zij moeten dus ofwel ginds asiel aanvragen, ofwel terugkeren naar hun land van herkomst, ofwel proberen door te stoten naar een land binnen de EU. Wie over meer financiële middelen beschikt, kan het nog proberen via een oostelijk Europese route (Oekraïne of Wit-Rusland, en van daaruit naar Polen of Slowakije), of zelfs via een arctische route (Rusland, Finland, Noorwegen). Eenmaal je de Europese Unie, na al dat bloed, zweet, tranen en geld binnen bent en je wordt dan afgewezen, dan ben je normaal niet geneigd om zonder enige bijkomende poging zomaar terug naar af te gaan alsof al je moeite voor niets is geweest.

Kies je ervoor om door te reizen naar West-Europa, dan kan dit moeilijk zonder de hulp van 'passeurs' aan de grenzen of van mensensmokkelaars. De meeste mensen zijn geïnteresseerd in Duitsland of het Verenigd Koninkrijk als eindbestemming. Je betaalt dan een smokkelaar die je van A naar B brengt, eventueel met een waarborg dat je bij mislukking een tweede of derde kans krijgt (zolang je maar niets verklapt). Dit verklaart het fenomeen van de transmigranten in België, en hun geringe bereidheid om met de overheid mee te werken.

Ouderlijke verantwoordelijkheid

Uiteraard beslist een kind van twee niet of een gezin – eenmaal in Duitsland en afgewezen – al dan niet terugkeert naar het land van herkomst. Teruggaan of doorgaan: dat is inderdaad een verantwoordelijkheid die het niveau van kinderen overstijgt en logischerwijs bij de ouders ligt. Tot daar volg ik de redenering van Bart De Wever en Theo Francken dat er ouderlijke verantwoordelijkheid in het spel is. 

Maar de vraag is of bij wat gebeurd is, politiek gesproken, die ouderlijke verantwoordelijkheid het eerste is dat moet worden belicht. Ik plaats daar grote vraagtekens bij. Zou wie zo redeneert in sommige gevallen op de gedachte kunnen komen om bij een zwaar ongeluk waarbij een kind is betrokken te wijzen op de ouderlijke verantwoordelijkheid? Daar zul je héél voorzichtig mee omgaan. Dat sommige mensen dat binnenskamers doen, tot daaraan toe. Ik begrijp het al minder wanneer dit de eerste reflex wordt van politici. Van hen mag je toch verwachten dat zij op de eerste plaats nagaan of wat onder hun bevoegdheid valt wel volledig in orde was – ik wil geen voorbeelden geven om geen wonden open te rijten. Zo zullen zij, om even bij het voorbeeld van verkeersveiligheid te blijven, nagaan of zij ergens iets aan de openbare weg, bijvoorbeeld aan een fietspad of aan een snelheidsbeperking, kunnen verbeteren.

Misschien zou je die omzichtigheid ook mogen verwachten van politici als het gaat over migratie (hét grote thema van deze tijd) en de strijd tegen de mensensmokkel. Zonder wat dan ook politiek te willen recupereren: niemand wil toch dat wat gebeurd is met Mawda zich herhaalt? 

Welnu, wie de dynamiek van de huidige migraties bekijkt, maakt zich er politiek echt te gemakkelijk van af als de reacties beperkt blijven tot een eenzijdige verwijzing naar de verantwoordelijkheid van de ouders. 

Wij staan hier voor een grote kwestie die nog jaren zal aanslepen.