“Eerst was er porno, dan was er sp.a”: hoe een als grap bedoelde video een internationaal precedent werd
Het controversiële campagnefilmpje van sp.a uit mei, waarbij een zogenaamde deepfakevideo een valse klimaatspeech van Donald Trump toonde, wordt internationaal opgepikt als symbool voor de politieke gevaren van die technologie. Voor sp.a dreigt het een duur grapje te worden.
“We weten allemaal dat klimaatverandering fake is, net zoals deze video.” Terwijl Donald Trump op het einde van zijn ‘boodschap aan alle Belgen’ de valse aard van het sp.a-filmpje verwoordt, zijn de Nederlandse ondertitels van het filmpje al verdwenen en worden de kijkers volop naar de klimaatpetitie van de partij geleid.
Het filmpje dat in mei op sociale media werd verspreid, wist dan ook veel kijkers om de tuin te leiden, bleek uit de vele reacties. Ook al is een aandachtige blik voldoende om te zien dat de lippen en het gelaat van de president nogal onnatuurlijk op elkaar afgestemd zijn.
Democratie in gevaar?
De technologie die sp.a inzette om Trump woorden in de mond te leggen, is bekend als ‘deepfake’. Daarbij analyseert een computer door middel van machine learning een berg videobeelden van een bepaalde persoon. Zo kan een vrij realistische, maar valse video geproduceerd worden.
De technologie werd eerst gebruikt om pornobeelden van beroemdheden te fabriceren, maar al snel rezen andere vragen: wat als we straks niet meer zeker kunnen zijn dat wat een politiek leider op onze schermen vertelt, wel echt is? Komt de democratie op die manier niet in gevaar?
Twitter bericht wordt geladen...
Daar wordt het toch wel een beetje pijnlijk voor sp.a. In mei wijdde het gerenommeerde weekblad The Economist al een stuk aan de video om op de gevaren van artificieel intelligente hoogstandjes te wijzen. De sp.a-campagne lijkt nu internationaal te boek te staan als precedent voor analyses over politieke deepfakes.
Zo schreef de Amerikaanse technologiesite Wired begin deze maand een artikel over de mogelijke impact van deepfakes op de midterm verkiezingen en het voorzag daarin een prominent plekje voor ‘Belgian socialist party sp.a’. In dat stuk is de toon nog vrij zacht. Een Harvard-MIT-onderzoeker vertelt namelijk dat de technische gebreken in het filmpje zo zichtbaar zijn, dat deepfakes nog geen echte dreiging vormen voor de democratie.
Over het succes van deze hoogtechnologische stunt valt te discussiëren: bijna zes maand later heeft de petitie slechts 2.644 handtekeningen
De analyse die deze week in de Britse krant The Guardian verscheen was minder vergevingsgezind. In het artikel wordt uiteengezet hoe “het communicatieteam van de partij duidelijk de kracht van hun vervalsing had onderschat, of misschien net het inschattingsvermogen van hun publiek had overschat.” Dat sp.a op sociale media zo vaak expliciet de boodschap ‘deze video is bedoeld als grap’ moest meegeven, is volgens de auteur een “diep verontrustend voorbeeld van het gebruik van gemanipuleerde onlinevideobeelden in een politieke context”.
2.646 handtekeningen
“Zoals we al eerder aanhaalden, wordt de valse aard op het einde van de video vermeld. Het is ook duidelijk zichtbaar dat de lipbewegingen niet echt zijn.” Sp.a-woordvoerder Sarah Vandecruys benadrukt dat haar partij achter het filmpje blijft staan. “De intentie was om gezien te worden en impact te hebben, dat is duidelijk gelukt. De reacties die aangehaald worden, tonen trouwens net dat de klimaatverandering een belangrijk thema gevonden wordt.”
‘De intentie was om gezien te worden, dat is duidelijk gelukt’
Hoe zit het dan met die impact? Technieuwssite Wired wijst er fijntjes op dat “over het succes van die hoogtechnologische stunt te discussiëren valt: bijna zes maand later heeft de petitie slechts 2.644 handtekeningen.” Ondertussen zijn daar twee krabbels bijgekomen. Als handtekeningen voor die klimaatpetitie de impact waren die sp.a voor ogen had, is dat toch wat wrang.
Nu lijkt de partij vooral gedoemd om bij elk verhaal dat het ontstaan van politieke deepfakes schetst een eervolle vermelding te krijgen: ‘Eerst was er porno, toen was er sp.a’. In tijden van fake news lijken die verhalen alvast niet meteen van het voorplan te verdwijnen. Integendeel.