Direct naar artikelinhoud
In Memoriam Wim Kok

Wouter Bos over Wim Kok: ‘Hij koketteerde nooit met zijn levensverhaal maar daar school wel zijn grote kracht’

Als jong PvdA-politicus leerde Wouter Bos van premier en partijgenoot Wim Kok: ‘Een sociaal-democratisch leider van eenvoudige komaf en met een groot vakbondsverleden.’

Verkiezingsavond van de PvdA in 2003. Lijsttrekker Wouter Bos viert de winst van 19 zetels, de PvdA komt op 42 zetels. Oud premier Wim Kok feliciteert Bos op het podium.Beeld Hollandse Hoogte / Martijn Beekman

Het is best ingewikkeld om in de voetsporen te treden van iemand tegen wie je enorm opkijkt. Het helpt dan wel als je juist van hem veel hebt mogen leren. Zo ongeveer zat mijn relatie met Wim Kok in elkaar. Toen ik in maart 2000 staatssecretaris van Financiën werd in zijn tweede kabinet, had ik hem zelfs nog nooit ontmoet, alleen maar rondom hem campagne gevoerd en in de Tweede Kamer als Kamerlid mijn best gedaan. Hij was vooral De Grote Leider, op veilige afstand van jong grut als ik zelf. Voeg daarbij alle verhalen over de norsheid en stugheid van Wim en iedereen begrijpt dat de zenuwen mij door de keel gierden toen ik als kandidaat-staatssecretaris in het Torentje langs mocht komen.

Kans

Het bleek niet nodig, Wim was hartelijk, ook een beetje vaderlijk en dat is in al die jaren daarna nooit meer anders geweest. Ik laafde me aan hoe ik hem zag leiden en besturen. En hij gaf me de kans, al was het maar omdat hij me (knipogend) veel langer bij de ministerraden toeliet dan mijn eigen agendapunten rechtvaardigden. Ik verbaasde me dat mensen zeiden dat Wim Kok geen visie had. Ik zag in de ministerraad echter niemand de zaken zo breed en diep benaderen als hij. Ik zag het diepgewortelde geloof in een verenigd Europa van een man die nog wist dat welvaart en vrede niet vanzelf ontstaan. Ik zag een premier die menigmaal de eigen fractie trotseerde omdat hij premier wilde zijn van de hele coalitie, liefst van alle Nederlanders. Ik zag de tranen naarmate het moment dichterbij kwam dat de Srebrenica-rapporten uit zouden komen. En ik zag en leerde ook van de voorzichtigheid van de ervaren onderhandelaar en bestuurder. Neem nooit een beslissing voor het echt moet. Kijk uit met het omarmen van principes als je niet weet wat de consequenties kunnen zijn.

Sjekkie

Wim Kok koketteerde nooit met zijn levensverhaal maar daar school wel zijn grote kracht. Een sociaal-democratisch leider van eenvoudige komaf en met een groot vakbondsverleden. Het is één ding als je het verhaal van verheffen en emanciperen, van kansen krijgen en kansen pakken, mooi kunt vertellen. Het is beter als het ook je eigen verhaal is. Ik denk dat Wim daarom, ook op moeilijke momenten (de WAO, Zorreguieta), zo veel gezag en krediet in de partij bleek te hebben. Iedereen wist immers waar hij vandaan kwam en waar hij voor stond. Als collega kreeg je er overigens soms op heel onverwachte momenten mee te maken. Ik herinner me hoe ik als staatssecretaris van Financiën het jaarlijkse belastingplan nog met een belastingverhoging rond moest krijgen. Uit het Torentje kwam plots een onverwachte boodschap: de accijns op tabak mocht niet omhoog. Reden: de premier vond dat die bouwvakkers op de steigers gewoon hun sjekkie moeten kunnen blijven roken. En je zag Wim de vakbondsman weer even voor je.

Wim was op nog een ander punt een rasechte sociaal-democraat: als puntje bij paaltje kwam vond hij dat we verantwoordelijkheid moesten nemen, in de oppositie hadden ‘onze mensen’ niets aan ons. Dat is altijd zowel de kracht als de achilleshiel van de PvdA geweest want kunnen en willen besturen betekent soms ook het teleurstellen van de eigen achterban. Wim heeft dat letterlijk aan den lijve ondervonden rond bijvoorbeeld de WAO en menig PvdA-leider na hem op vergelijkbare onderwerpen.

Vaderlijke glimlach

Als Wim eenmaal vond dat verantwoordelijkheid gedragen moest worden, en als hij eenmaal ergens voor stond, dan kon hij dat ook op een bijna intimiderende manier brengen. Ik herinner me ons gesprek toen ik net PvdA-leider was geworden en hem kwam vertellen (in 2003) dat ik niet zelf premier wilde worden als we de verkiezingen zouden winnen. Hij begreep er niets van. Die verantwoordelijkheid hoorde er immers bij. Ik murmelde er nog tegenin dat ik net getrouwd was en ook een gezin wilde beginnen. Wim had zijn antwoord klaar: het Catshuis was groot genoeg voor een gezin en Tony Blair had toch ook kinderen gekregen tijdens zijn premierschap? Het zal één van de weinige keren zijn geweest dat ik hem durfde tegen te spreken. Maar toen ik de deur achter me dichttrok was er gelukkig ook die vaderlijke glimlach weer, net als toen in het Torentje.

Wim Kok heeft net als zijn voorganger Ruud Lubbers een zwaar stempel gedrukt op de naoorlogse politiek. In de jaren negentig leidde hij twee paarse kabinetten. Hij gaat de boeken in als sober, bekwaam én als een echte polderjongen.

Zes (oud-)politici aan het woord over wat zij leerden van Wim Kok.‘In de politiek moet je vooral geen haast hebben’

In de nadagen van Wim Kok veranderde ‘paars’ onverhoeds van een belofte in een scheldwoord. Zijn successen ten spijt.

Dertig jaar stond Wim Kok in het centrum van de aandacht, als vakbondsvoorzitter en politicus. Nu werkt hij in de coulissen als ‘supercommissaris’ en heeft hij zelfs een blackberry, vertelde hij in 2007 aan verslaggever Gijs Herderscheê.Lees hier het interview met hem terug.