F-16's langer in lucht? "Dat is veel te simpel voorgesteld"

De Standaard bericht vandaag over een berekeningen van de Amerikaanse wapenfabrikant Lockheed Martin. Daarin staat dat het perfect mogelijk is om de F-16's van het Belgisch leger langer in dienst te houden, zonder veel extra kosten.

Nochtans benadrukte defensieminister Steven Vandeput (N-VA) de afgelopen jaren steeds dat zo'n studie niet bestond. De regering wil tegen de zomer beslissen over de vervanging van de F-16's. Nog twee constructeurs zijn in de running: Lockheed Martin met de F-35 en het Britse BAE Systems met de Eurofighter.

Tot nu toe gingen Vandeput en het leger ervan uit dat F-16’s een levensduur hebben van 8.000 vlieguren voordat ze versleten zijn. De Belgische F-16’s zouden die limiet tussen 2023 en 2028 bereiken. Tegen dan zou dus een vervanger moeten klaarstaan. Maar nieuwe Amerikaanse simulaties trekken deze timing in twijfel. Op vraag van het directoraat-generaal Material Resources (in militaire afkortingstaal ‘DGMR’) heeft Lockheed Martin alternatieve berekeningen gemaakt van de pensioenleeftijd van zijn vliegtuigen. En die ligt gemiddeld zes tot tien jaar later dan eerst gedacht. Sommige toestellen zouden nog tot 2050 meekunnen.

Veiligheidsrisico's

Concreet: de F-16 is in de jaren 70 ontwikkeld als een gevechtstoestel voor luchtgevechten, waarbij veel G-krachten inwerken op het toestel. Maar in de loop van de jaren zijn luchtmachten, waaronder de Belgische, het toestel veel meer gaan inzetten voor bombardementen. In luchtvaarttermen is een bombardement een gezapige vlucht van een paar uurtjes op autopiloot, met dan een korte climax. 

De oorspronkelijke vervaldatum van 8.000 vlieguren is bijgevolg gebaseerd op een te zware belasting van het toestel. De nieuwe berekeningen van Lockheed Martin leert dat de meeste F-16's van het Belgisch leger in theorie misschien nog minstens 1.000 vlieguren extra aankunnen, zonder veel extra investeringskosten.

Bronnen binnen het leger bevestigen dat deze berekeningen steek houden. Tegelijk worden er een aantal belangrijke nuances aangebracht.

Zo slaat deze berekening alleen op de carrosserie van de F-16's: de romp, de vleugels en de staart. Het gaat niet over de zogenaamde 'subsystemen' zoals de software, de koeling en de motor. Of deze ook nog eens zes jaar door kunnen zonder (dure) facelift, is voorlopig onduidelijk. "De berekening zegt ook niets over de slagkracht van het toestel. Heel de wereld koopt nieuwe gevechtstoestellen. Ook de raketten om vliegtuigen neer te halen worden steeds beter. Het kan risico’s inhouden om tot ver na 2030 door te gaan met de huidige F-16's", zegt een legerbron.

Gedaan met de garantie

Nog een probleem dat zich zou stellen indien België ervoor kiest om zijn F-16's langer in dienst te houden, is dat ons land over zijn F-16's een contract heeft met de Amerikaanse luchtmacht. Het is niet Lockheed Martin maar wel de Amerikaanse luchtmacht waarmee we samenwerken voor het onderhoud van de toestellen. Als België de oorspronkelijke pensioenleeftijd van de F-16’s zou negeren, vervalt ook dit contract. Dan trekt de Amerikaanse luchtmacht zijn handen af van de Belgische toestellen en is ook onze 'garantie' verdwenen, klinkt het binnen het leger.

"De Amerikaanse luchtmacht doet niet aan het soort 'zachte' levensduurverlengingen zoals Lockheed Martin becijfert. De enige levensduurverlengingen die zij toestaan zijn 'harde' levensduurverlengingen, waarbij alle toestellen terug moeten naar de fabriek voor een totale make-over. Ze worden dan helemaal kaalgestript, tot op het karkas", zegt een militair. "Maar dit is duur. Bovendien zijn de Belgische F-16’s hiervoor te oud. Dit gebeurt alleen met de jongere generaties F-16’s."

Enorme communicatiefout

In principe kan België wel op zijn eentje doorzetten met een zachte levensduurverlenging van zijn F-16's. Niemand houdt ons tegen. We zouden dan nog jaren verder kunnen met de huidige toestellen. Dat is een politieke keuze zoals een ander. Maar, dan wordt ons land wel volledig afhankelijk van fabrikant Lockheed Martin. En als er dan ooit iets zou gebeuren met een F-16 moet België hiervoor zelf de verantwoordelijkheid opnemen. Ook dat is mogelijk een risico. Voorlopig heeft geen enkel nationaal leger met F-16's deze piste bewandeld.

Een militair: "De berekening van Lockheed Martin zegt iets en tegelijk niets. Daarom heeft het directoraat-generaal wellicht gedacht om dit niet door te geven aan minister Vandeput. Achteraf gezien is dat een enorme communicatiefout, want met wat nuance ziet iedereen dat zeggen 'We kunnen nog veel langer vliegen met de F-16' veel te simplistisch is."

Geen opschorting

Alexander Mattelaer van het Egmont-instituut beschouwt de hele zaak als "een storm in een glas water". "De discussies over het aantal uren dat de vliegtuigen aankunnen, lopen al jaren. Zeggen dat dit een groot nieuw gegeven is, is flauwekul. Bovendien is de tijdslijn nooit zo absoluut geweest als men heeft doen uitschijnen naar de buitenwereld." Volgens Mattelaer kan de levensduur van de toestellen ook worden verlengd door ze minder vluchten te laten uitvoeren.

Hij stelt zich wel vragen bij het nut van een mogelijke opschorting van de huidige aankoopprocedure, zoals de oppositie nu vraagt. "Het is helemaal niet duidelijk dat zo'n opschorting ons een betere uitgangspositie zal geven. Hoe langer we wachten, hoe minder goed de condities zullen zijn waartegen we nieuwe toestellen kunnen kopen." Mattelaer wijst er op dat Duitsland binnenkort ook nieuwe toestellen moet kopen; een veel grotere aanbesteding dan de onze.

"België krijgt nu goede prijzen aangeboden omdat de constructeurs het Duitse dossier in hun hoofd hebben." Omgekeerd zal dat volgens Mattelaer niet het geval zijn: dan zullen we de volle pot moeten betalen.