‘Het immuunsysteem is belangrijker om kanker te bestrijden dan we vroeger dachten’

Om welke kanker gaat het precies?

“Ons onderzoek spitste zich toe op triple-negatieve borstkanker. Dat is een zeer agressieve familie van borstkankers, waarbij de tumoren erg snel groeien en metastaseren. Dat wil zeggen dat de kankercellen zich langs de bloedvaten vlug verspreiden naar organen, zoals de hersenen en de longen, of naar de botten.”

Hoe ziet de behandeling er nu uit?

“Die groep van patiënten krijgt nagenoeg altijd chemotherapie, omdat er momenteel niets anders bestaat. Op die manier proberen artsen te vermijden dat de kanker zich verder verspreidt in het lichaam. Maar die behandeling is erg zwaar en pijnlijk. Iedereen kent wel een vrouw die zo’n therapie heeft meegemaakt. De patiënten krijgen haaruitval, raken extreem vermoeid en hebben last van zenuwpijn.

“Ze kunnen door de complicaties niet meer gaan werken en moeten om de paar weken naar het ziekenhuis. Voor een alleenstaande moeder bijvoorbeeld is dat een drama. Terwijl een chemobehandeling volgens ons onderzoek in sommige gevallen niet nodig is.

“27 procent van de vrouwen met dat type van borstkanker heeft een immuunsysteem dat sterk genoeg is om zelf de kankercellen te doden. Voor onze studie hebben we bijna tweeduizend vrouwen uit Europa, Azië en de VS opgevolgd. De resultaten van ons onderzoek zijn deze maand gepubliceerd in het Journal of the American Medical Association (JAMA).”

Hoe zit dat precies?

“Die vrouwen hebben een hoog aantal tumor-infiltrerende lymfocyten, of TILs. Dat zijn immuuncellen die een tumor in de borst aanvallen en hem proberen uit te schakelen. Er is nog wel een operatie nodig om de tumor te verwijderen. Maar het immuunsysteem voorkomt dat de kankercellen zich verspreiden naar andere delen van het lichaam. Het neemt dus de rol van de chemotherapie over.

“Nadien zijn de immuuncellen door de strijd tegen de kanker gespecialiseerd: zij patrouilleren in de bloedbanen en zullen de kanker herkennen wanneer die nog eens opduikt. Je kan dat perfect vergelijken met hoe het immuunsysteem virussen zoals corona of herpes aanpakt. Het risico dat de kanker ooit terugkomt is daarom erg laag. We hebben gezien dat het in 96 tot 98 procent van de gevallen niet gebeurt. Het risico is na chemotherapie eigenlijk maar een beetje lager.”

Ziet u dit ook bij andere kankers?

“Inderdaad, we merken dit fenomeen nog op bij longkanker. Bij dikkedarmkanker en hoofd- en halskanker beginnen we dat ook te zien. Het immuunsysteem is veel belangrijker dan we vroeger dachten. We zijn nu aan het onderzoeken of het al genoeg is om met immuuntherapie het immuunsysteem te versterken zodat het zelf de tumor uitschakelt. De voorwaarde is dan wel dat we de tumor in een vroeg stadium ontdekken. Uit andere studies weten we trouwens ook dat chemotherapie, die soms wordt toegediend om een uitgezaaide tumor te bestrijden, immuuncellen doodt.”

Worden de bevindingen nu al toegepast?

“Bij ons in het Ziekenhuis Netwerk Antwerpen gebruiken we dit natuurlijk al. Dit onderzoek is gedaan door een consortium dat ik heb opgericht. Er zitten 1.000 artsen in uit 58 landen. Ook zij gaan ermee aan de slag. Door de publicatie van onze studie raakt dit inzicht ook meer en meer bekend.

“Om te weten hoeveel immuuncellen een patiënt heeft, wordt er een stukje weefsel van de patiënt onderzocht. Je hebt daarvoor enkel een microscoop nodig. Je kan dit soort onderzoek dus bijna overal ter wereld doen. Dan moet een arts samen met de patiënt bekijken of er chemo wordt opgestart. Het is perfect legitiem om daarvoor te kiezen. Uiteindelijk beslist de patiënt zelf over het eigen lichaam.”