plusartikels
formatie
Tijdlijn regeringsvorming | De hobbelige weg naar Arizona
9 juni: Bart De Wever, de man van een kwart miljoen stemmen. — © Sebastian Steveniers
Zo groot het optimisme en de hervormingszin na de verrassende verkiezingsresultaten waren, zo ontnuchterend was de harde terugkeer naar de Belgische realiteit. Hoe formateur Bart De Wever pas na maanden zwoegen een regeerakkoord bereikte.
9 juni: de triomftocht van De Wever en Bouchez
“De man van een kwart miljoen stemmen: Bart De Wever kwam, zag en overwon”, titelt De Standaard na de verkiezingsuitslag van 9 juni. De N-VA houdt onverwachts Vlaams Belang af en blijft aan zet als de grootste Vlaamse partij. Wat bezuiden de taalgrens gebeurt, is nog spectaculairder. Daar stoten de Franstalige liberalen de PS van de troon en behaalt centrumpartij Les Engagés een ijzersterk resultaat. “Dit is geen overwinning, maar een historisch moment”, speecht een triomferende MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez.
De grote verliezers van de verkiezingen, Open VLD en de PS, kondigen aan dat ze naar de oppositie trekken. De weg naar een zogenaamde Arizona-coalitie (N-VA, Vooruit, CD&V en MR, Les Engagés) ligt wagenwijd open. Ook mathematisch is die combinatie de enig werkbare meerderheid en bovendien een afspiegeling van de te verwachten Vlaamse en Waalse regeringspartners. Zowel bij De Wever als Bouchez spatten het optimisme en de hervormingszin ervan af. Alleen Les Engagés toont nog wat twijfels bij de persoon van De Wever als premier.
13 juni: focus op de centen en de rentree van Rousseau
Amper drie dagen na de verkiezingen stuurt de koning Bart De Wever het veld in als informateur. Hij krijgt de opdracht om “snel een stabiele coalitie te vormen” en dus geen tijd te verliezen aan andere constructies dan de Arizona-coalitie. De N-VA-voorzitter focust voluit op het budgettaire en brengt als eerste zet de federale begrotingskrater in kaart.
Conner Rousseau op 10 juni, de dag na de parlementsverkiezingen. — © belga
Van meet af aan zijn de ogen gericht op de Vlaamse socialisten. Vooruit wil niet zomaar in de fuik lopen van een opgedrongen sanering met centrumrechtse partijen. “De kans is heel klein dat we in een regering stappen”, zegt Conner Rousseau aan De Standaard. Gesteund door 75.000 voorkeurstemmen neemt hij het voorzittersstokje weer over van interim-voorzitter Melissa Depraetere. De socialisten willen wel in de regering zonder hun zusterpartij PS, maar beloven hun vel duur te verkopen.
21 juni: druk van de Europese Commissie
De Europese Commissie geeft aan dat België stevig zal moeten saneren als het niet op het Europese strafbankje wil belanden. Volgens becijferingen van het federale Monitoringcomité moet de regering op zoek naar 27,6 miljard euro om Europa tevreden te houden. Daar zitten ook verplichte hervormingen in van de pensioenen, de gezondheidszorg en de fiscaliteit. De Arizona-partijen weten wat hun te wachten staat.
Intussen toont Vooruit zich na eerder voorbehoud wat meer bereid om in een regering te stappen. “Ik vind wel dat we het moeten proberen. De vraag is of iedereen bereid is om over zijn schaduw heen te springen”, zegt Depraetere. Ook voormalig CD&V-voorzitter Joachim Coens benadrukt dat iedereen zal profiteren van een snelle regeringsvorming. “De nieuwe regeringen moeten en zullen van start gaan vóór de lokale verkiezingen. September is haalbaar.”
26 juni: met één been in bad, van informateur naar preformateur
Op vraag van Vooruit krijgt informateur Bart De Wever nog twee weken extra tijd van de koning om een consensus te zoeken. Om minstens semantisch aan te tonen dat er wel degelijk vooruitgang wordt geboekt, vervelt De Wever van informateur naar preformateur. Vooruit zit zo toch al met één been in bad. De informateursnota blijft op veel punten nog op de vlakte, al is er sprake van een fiscale hervorming, de schrapping van de wet op de kernuitstap en een verstrenging op migratie.
Bart De Wever bij koning Filip. — © belga
Een week later probeert De Wever de vijf Arizona-partijen een eerste keer samen rond de tafel te brengen, al is het dan maar voor algemene presentaties van de Nationale Bank of het Belgische leger. De formatie beweegt zich in trage, voorzichtige stapjes vooruit. Maar inhoudelijk zitten de gesprekspartners nog lang niet op één lijn. Vooruit eist op zijn minst een duidelijk signaal dat vermogenden extra moeten bijdragen. In de aanloop naar 11 juli verhoogt de Vlaamse beweging bovendien nog eens de druk op De Wever om communautair voldoende binnen te halen.
10 juli: formateur De Wever moet snelheid maken
Goed nieuws voor De Wever. Vooruit krijgt voldoende signalen dat ook de andere partijen werk willen maken van koopkracht, gezondheidszorg en bijdragen van grote vermogens en geeft De Wever groen licht. De koning stelt hem nu officieel aan als formateur en de hoop is dat het nu sneller vooruit kan gaan. Ook als formateur blijft De Wever weliswaar behoedzaam tewerkgaan en schakelt hij vaak over op aparte gesprekken met de partijen om het prille vertrouwen niet te schaden.
MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez. — © belga
Niet onbelangrijk in de marge: de MR en Les Engagés zijn op 11 juli al rond met een ambitieus Waals regeerakkoord. MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez past voor het minister-presidentschap en blijft volop focussen op de federale onderhandelingen.
DS Video | Bouchez en Prévot stellen Waals regeerakkoord voor — © De Standaard
16 juli: “Te donkergele nota’s” veroorzaken eerste frustraties
De startnota’s van De Wever vallen nog op een koude steen en kleuren “te donkergeel”. Alle partijen hebben bezwaren en dringen aan op een betere werkmethode. Intussen pleit Vooruit-voorzitter Rousseau in een opiniestuk in De Tijd voor soepelere Europese begrotingsregels. Zijn “nodeloze profilering” leidt tot ergernis bij de onderhandelaars.
Een paar dagen later laat Rousseau openlijk op Instagram verstaan dat het niet altijd van een leien dakje loopt. “De partijen waarmee we dat moeten doen … De kiezer heeft het niet makkelijk gemaakt.” De sfeer blijft constructief, maar het werk vordert voor velen te traag.
24 juli: verplicht vakantiewerk voor De Wever na “supernota”
Koning Filip verlengt de opdracht van formateur Bart De Wever tot 19 augustus. Dat biedt wat meer ademruimte, maar desondanks blijkt het water nog veel te diep. De Wever wil echt doorduwen met een sociaal-economische supernota die de basis moet vormen van het regeringsbeleid. Het gaat dan vooral over belastingen, pensioenen en arbeidsmarkt.
Al snel blijkt de nota de verschillen tussen de mogelijke coalitiepartners eerder te vergroten dan te verkleinen. De Wever wordt teruggefloten door zijn mogelijke coalitiepartners die bij hem aandringen om tot “evenwichtigere” teksten te komen. Het team van de formateur moet weer naar de tekentafel, terwijl iedereen in de eerste week van augustus met een welverdiende semaine familiale een korte vakantiepauze neemt.
12 augustus: twee keer teruggefloten in cruciale week
Ondanks complimenten van ex-Vooruit-voorzitter John Crombez, begint formateur Bart De Wever dramatisch aan zijn cruciale week om de Arizona-partijen over de streep te trekken. Zijn tweede versie van de sociaal-economische supernota verschilt amper van de eerste en dat leidt meteen tot scherpe reacties. “Onverteerbaar” en “te veel in functie van de grote bedrijven in plaats van de gewone burger”, klinkt het zowel bij Vooruit, CD&V als Les Engagés.
De Wever voert vervolgens de druk op met een derde versie en “finale” tegemoetkomingen. Maar ondanks vooruitgang botst hij nog steeds op “fundamentele bezwaren”. De Wever belooft weliswaar voort te werken en met een vierde versie op de proppen te komen. Hij probeert de socialisten onder meer te paaien met een meerwaardebelasting op aandelen.
18-19 augustus: de nacht van de vetes en veto’s
In de nacht van 18 op 19 augustus loopt het helemaal fout. Vooruit-voorzitter Rousseau benadrukt bij aanvang dat hij “wil dat er een regering komt” en dat hij een “constructief gesprek” had met De Wever. Maar rond middernacht staat MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez plots stevig op de rem. Hij wil niet meer weten van de meerwaardebelasting waarmee De Wever de socialisten over de streep wilde trekken. Het doet stevig denken aan de nachtelijke ruzies tussen de Vivaldi-partijen. De oude vetes tussen Rousseau en Bouchez, tussen wie het ook persoonlijk niet klikt, laaien weer op.
Een vaak weerkerend beeld: de formateur bij de koning. — © epa-efe
Rond vier uur ’s nachts wordt duidelijk dat ook een stevig nachtelijk gesprek tussen De Wever en Bouchez tot niets meer leidt en dat De Wever met lege handen naar de koning moet. Die geeft De Wever uiteindelijk nog drie extra dagen om water en vuur (Bouchez en Rousseau) met elkaar te verzoenen. De Arizona-coalitie stevent meer en meer af op een mislukking.
21-22 augustus: iedereen wil verder, maar impasse blijft
Formateur De Wever probeert de kemphanen MR en Vooruit nogmaals te verzoenen in een nachtelijke vergadering. Bij aanvang bevestigen alle partijen nog eens expliciet dat ze door willen met de Arizona-coalitie. Maar rond 2 uur ’s nachts gaan de onderhandelaars opnieuw uiteen zonder akkoord. De spanningen tussen de MR en Vooruit over een meerwaardebelasting blijven te groot.
De Wever legt in de loop van de dag nog een laatste “ultiem voorstel” op tafel. De MR wijst ook dat af en wil er nog verder over onderhandelen. Maar dat weigeren de socialisten op hun beurt. Voor formateur De Wever betekent dat definitief game over. Hij gaat ’s avonds naar de koning om zijn ontslag in te dienen.
23 augustus - 2 september: Maxime Prévot moet bemiddelen
Om de zaken wat te bekoelen, stuurt de koning Maxime Prévot, de bedaarde voorzitter van Les Engagés, het veld in. MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez schakelt een versnelling hoger. “De verschillen van de verkiezingsresultaten moeten zichtbaar zijn in het regeerakkoord”, zegt hij in de studio van VTM Nieuws.
Intussen liggen de budgettaire tabellen van De Wever op de straatstenen. De inhoud van dat lek lijkt aan te tonen dat de onderhandelaars veel verder stonden dan gedacht. Zelf doet De Wever zijn duit in het zakje om dat beeld te creëren, door te stellen dat de formatie “in de laatste rechte lijn van de baan gereden is”.
Anderhalve week later zit hij opnieuw als formateur aan het hoofd van de onderhandelingstafel. Maar dan warmt de Wetstraat zich stilaan op voor de lokale verkiezingen. Verschillende partijvoorzitters beginnen hun campagne voor de sjerp. De federale onderhandelingen doven even uit.
24 oktober: Rousseau ligt dwars
Half oktober is de Vlaamse regering al een paar weken van start gegaan en zijn de lokale verkiezingen achter de rug. Met een nieuwe ‘supernota’ trekt formateur De Wever de federale onderhandelingen weer op gang. In het weekend van 19 oktober bezorgt hij die aan de onderhandelaars van de Arizona-partijen. “Mijn natuurlijke deadline ligt in november, want je moet de begroting nog dit jaar goedgekeurd krijgen”, zegt hij datzelfde weekend in een interview met De Standaard. Donderdag 24 oktober brengt hij de onderhandelaars weer samen om die sociaal-economische nota, de ruggengraat van de federale regering, te bespreken.
Na afloop dropt Vooruit-voorzitter Rousseau een bommetje: “Wij zijn bereid om moeilijke beslissingen te nemen en die uit te leggen. Op voorwaarde dat de inspanningen rechtvaardig zijn en de lasten eerlijk verdeeld zijn. Helaas is dat na maanden onderhandelen nog steeds niet het geval.” De Wever moet – nog maar eens – terug naar de tekentafel.
4 november-15 november: dansen rond de paaltjes van Frank Vandenbroucke
Begin november zit de formatie weer in het slop, Bart De Wever dient op 4 november opnieuw zijn ontslag in bij de koning. Die houdt dat voorlopig nog even in beraad; de formateur krijgt nog twee weken respijt. Vooruit-kopstuk Frank Vandenbroucke komt als een duiveltje uit een doosje gesprongen: in een interview op Radio 1 onthult hij de voorwaarden om Vooruit weer aan tafel te krijgen. “Het paaltje dat Bart De Wever in de grond heeft geklopt, moet worden verzet”, zegt hij, verwijzend naar de supernota. De paaltjes van Vooruit? Een hogere meerwaardebelasting, een kleinere of zelfs geen taxcut en niet te veel gemorrel aan de btw-tarieven. Ook mag er niet geraakt worden aan de index.
De Wever gaat elders snuffelen: hij polst of hij Open VLD niet aan boord kan krijgen. Die poging leidt tot niets. De formateur ziet geen leefbaar alternatief voor de Arizona-coalitie met Vooruit, Les Engagés, CD&V en MR, vertelt hij ook op 12 november aan de koning. Alle ogen zijn gericht op Vooruit: de socialisten blijven dralen. Een nieuwe nota brengt soelaas. Op 15 november geeft de partij dan toch nog haar fiat aan de federale formatie.
Op vraag van Vooruit, Les Engagés en CD&V moet De Wever wel zijn onderhandelingsmethode aanpassen: voortaan wordt de budgettaire tabel naast de concrete maatregelen gelegd.
20-27 december: kerst brengt barsten, maar geen breuk
Sinds 19 december is De Wevers poging om een regering te vormen de derde langste Belgische formatie ooit. Na al die maanden onderhandelingen borrelen de frustraties op. Op vrijdag 20 december barst de etterbuil: Georges-Louis Bouchez (MR) clasht hevig met minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) over de verstrenging van de auteursrechten bij softwareontwikkelaars: “Ik zorg er persoonlijk voor dat jij best een andere job gaat zoeken en dat jij geen minister van Financiën meer kan worden.” Als CD&V-voorzitter Sammy Mahdi tussenbeide komt, krijgt hij de volle laag. “Als je ooit verkiezingen wint, mag je tegen mij spreken”, zou Bouchez gezegd hebben. een heel weekend lang wordt er niet onderhandeld, om de zaken te laten afkoelen.
Net voor kerst vraagt De Wever de vier andere partijen hun amendementen op zijn laatste versie van de sociaal-economische nota op papier te zetten. Vooruit dient er meer dan tweehonderd in. Volgens een lek in de Franstalige krant La Libre zelfs vijfhonderd. De kerstsfeer is ver zoek. De onderhandelaars slepen zich naar de volgende deadline: 7 januari moet De Wever naar de koning.
Jaarwisseling: De Wever stelt, mopperend, ultieme deadline
Als er 31 januari geen akkoord is, houdt het op, zegt De Wever enkele dagen voor de jaarwisseling. Als hij straks premier wordt, zal hij zijn lot met tegenzin aanvaarden. “Arizona is geen goed idee, maar it’s the best bad idea we have”, zegt hij in een eindejaarsinterview in Gazet van Antwerpen. Hij zet zijn hakken in het zand. In HLN heeft hij het over “het buffet aan maatregelen dat op tafel staat, daar zullen we het mee doen”. Veel marge is er niet. “Als het akkoord maar voor de helft doet wat nodig is, dan is het zonder mij.” De Wever trekt zijn rode lijnen.
17 januari: het eindspel is ingezet
De landing blijft onzeker. Ook als De Wever aan de onderhandelaars op 17 januari zijn ultieme bod doet, met de laatste versie van zijn “hervormingsnota”. Die leidt tot consternatie, zeker bij Vooruit. Iets meer dan een week voor de ultieme deadline lekt de nota eerst deels, en dan volledig uit. De ambities zijn teruggeschroefd, de landing blijft onzeker. Toch zijn de reacties bij de vakbonden en de mogelijke oppositiepartijen onverbiddelijk. Net voor de laatste rechte lijn, sputtert Vooruit opnieuw tegen. De ondergrens voor Vooruit: het behoud van de index en een hogere bijdrage uit de meerwaarde uit aandelen. De Wever laat halsstarrig weten dat hij op vrijdag 31 januari naar de koning gaat met een volledig regeerakkoord.
Voor zijn afspraak met de geschiedenis (de finale regeringsonderhandelingen tussen N-VA, MR, Vooruit, CD&V en Les Engagés) trekt De Wever naar Hertoginnedal. Althans, dat is het plan. Want omdat onder meer de verwarming en de douches het hebben begeven, wordt uitgeweken naar de Koninklijke Militaire School.
Lees ook
31 januari: Onderhandelaars bereiken akkoord
Na een slotconclaaf van ruim vijftig uur in de Koninklijke Militaire School vinden de onderhandelaars een akkoord om een nieuwe federale regering te vormen. Veel later dan verwacht trekt De Wever naar de koning. Voor het eerst is een Vlaams-nationalist op weg naar de Wetstraat 16.
