Het terugkeerbeleid in ons land is 'een voorbeeld voor andere landen'. Dat zei Marc Bossuyt, de voorzitter van de commissie die het terugkeerbeleid in ons land evalueert bij de voorstelling van het interim-verslag van zijn commissie. Het rapport moet de transparantie over het beleid rond vrijwillige terugkeer en gedwongen verwijdering van vreemdelingen verhogen.

Na de Soedan-crisis - die ontstond na verhalen over folteringen van Soedanezen die door ons land waren gerepatrieerd - besliste de federale regering om een commissie in het leven te roepen die twee jaar lang het terugkeerbeleid - zowel vrijwillige als gedwongen terukeer - onder de loep zou nemen.

Die commissie wordt voorgezeten door Marc Bossuyt, gewezen Commissaris-Generaal voor de Vluchtelingen en de Staatslozen en voormalig rechter en voorzitter van het Grondwettelijk Hof. Topmensen van de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ), het CGVS en van de politie maken deel uit van de commmissie.

'Bij de oprichting van de commissie werd nog beweerd dat het terugkeerbeleid "in talrijke duistere en hardnekkige nevelen is gehuld"', zegt Bossuyt. 'Maar al te vaak wordt maar één kant het verhaal verteld, zonder zich de moeite te getroosten zich in te lichten over de andere kant van het verhaal door navraag te doen bij de verantwoordelijke diensten naar de redenen waarop de genomen beslissing steunt. Al te vaak wordt een beroep gedaan op een morele superioriteit die zich zou onderscheiden van de onmenselijkheid die kenmerkend zou zijn voor beleidsverantwoordelijken. Velen die verklaren geen voorstander te zijn van een opengrenzen-beleid bestrijden niettemin alle maatregelen die een dergelijk beleid proberen tegen te gaan', schrijft Bossuyt in zijn voorwoord bij het rapport.

Internationale samenwerking

Het rapport besteedt veel aandacht aan de grote invloed van Europese regelgeving enerzijds en van de rechtspraak anderzijds op het beleid. Het rapport merkt op dat 'ontsporingen van de asielprocedure' nu vooral op Europees niveau moeten worden aangepakt. 'En zelfs dat volstaat niet', luidt het verder.

De migratiecrisis kan enkele worden aangepakt door internationale samenwerking. 'Het uitgangspunt daarbij moet zijn dat reguliere migratie, zoals beoogd in het 'Global Compact for Safe, Orderly and Regular Migration' (het in Marrakesh aangenomen VN-migratiepact dat leidde tot het uiteenvallen van de regering-Michel I, nvdr) een weldaad kan zijn voor alle betrokkenen. Irreguliere migratie daarentegen, die gepaard gaat met uitbuiting en allerlei criminele activiteiten, moet krachtig bestreden worden. Zolang dat besef niet algemeen is doorgedrongen, zullen vluchtelingen niet steeds de bescherming krijgen waarop ze recht hebben, en zal de bewegingsvrijheid van personen buitenmatig worden beperkt.'

Woonstbestredingen

Het rapport gaat ook in op de omstreden woonstbetredingen, het betreden van de woningen van mensen in illegaal veblijf. De regering wou die wettelijk mogelijk maken, maar na kritiek trok premier Charles Michel het dossier naar zich toe.

De commissie meent dat de regeling rond de woonsbetredingen nodig is. 'Er is nood aan procedurele waarborgen (...) opdat de woning op een juridisch sluitende manier zou kunnen worden betreden en om de politiediensten toe te laten om in de woning te zoeken naar identiteitsdocumenten of naar elementen waaruit de identiteit kan worden afgeleid. Dit maakt kortere vasthoudingstermijnen en meer repatriëringen mogelijk', luidt het.

Gezinnen met kinderen opsluitenEen verbod op het opsluiten van gezinnen met kinderen kan volgens de commissie niet. 'Een dergelijk verbod zou de boodschap geven dat eenieder die illegaal in België verblijft, niet tegen zijn of haar wil zou kunnen worden verwijderd van het grondgebied indien hij of zij is vergezeld door een kind. Een dergelijke boodschap lijkt moeilijk te verenigen met een verantwoord migratiebeleid'.

Op Radio 1 verduidelijkte Marc Bossuyt een en ander: ‘Ik denk dat de opsluitingen onvermijdelijk zijn tenzij u vindt dat wie met een kind naar hier komt of hier een kind krijgt, niet kan worden uitgewezen. Maar als we vinden dat ook mensen met kinderen kunnen worden uitgewezen, dan is opsluiting vaak onvermijdelijk – tenzij u de families wil scheiden, en dat wil ook niemand.’

Bossuyt was duidelijk: ‘Wie niet vrijwillig het land uit wil, moet gedwongen het land verlaten en dat kan vaak maar lukken als je hen eerst enige tijd opsluit.’ Hij weigert dat een gevangenis te noemen. ‘Het is geen gevangenis: ze kunnen op elk moment vrijgelaten worden om naar hun land terug te keren.’

Dat het voor de kinderen een traumatiserend ervaring kan zijn, beseft Bossuyt. Maar de verantwoordelijkheid daarvoor ligt bij de ouders, vindt hij.

Meervoudige aanvragen

In het rapport vragen de experten dat de politiek een rem zet op het aantal meervoudige asielaanvragen. Al te vaak dienen uitgeprocedeerde asielzoekers een nieuwe asielaanvraag in zonder nieuwe elementen aan te brengen, louter om hun repatriëring tegen te houden.

Die meervoudige aanvragen of ‘volgende verzoeken’ maakten tussen 2012 en 2017 zowat een kwart uit van alle asielaanvragen. Een groot deel ervan zijn ongegrond en bevatten geen nieuwe elementen. De behandeling ervan vergt tijd ‘die ten koste gaat van de behandeling van de andere asielaanvragen en draagt bij tot de achterstand’, zegt het rapport.

De experts betwisten het principe van een meervoudige aanvraag niet, omdat er altijd nieuwe elementen kunnen opduiken. Wel vinden ze het nodig om na te gaan of misbruiken kunnen worden voorkomen of tot een minimum herleid. Vorig jaar nog werd de wet aangepast, maar misschien zijn er bijkomende bijsturingen nodig, zeggen ze.

Minder uitwijzingen

Het aantal afgewezen asielzoekers die ons land vrijwillig en gedwongen verlaten, daalt overigens, zo zegt de commissie. De commissie wijst erop dat mensen uitwijzen in de praktijk vaak erg moeilijk is.

Amnesty is ontgoocheldAmnesty International Vlaanderen heeft vragen bij het rapport en de samenstelling van die commissie. 'Simpel gesteld evalueert de overheid hier de overheid. Erg onpartijdig kan je dit niet noemen', zegt directeur Wies De Graeve.