Kijk je door de oogharen naar het aanstaande kabinet-Rutte III, dan zie je heel veel bestuurlijke ervaring. Ook kennis van het Haagse circuit is in hoge mate aanwezig. Dit kabinet heeft op alle olifantspaadjes en in alle achterkamers zijn voetsporen liggen. Andere kwaliteiten zijn juist minder vertegenwoordigd. Ondernemers zijn nergens te bekennen en met de diversiteit is het slecht gesteld. We krijgen een bordes van overwegend roomwitte mannen. Alsof de tijd heeft stilgestaan.

Het parlement is niet representatief, concludeerde deze week de staatscommissie die onder leiding van Johan Remkes ons parlementair stelsel gaat onderzoeken. Parlementariërs komen uit een kleine kring van ingewijden, die doorgaans al dicht tegen de macht aanschurkten. De doorsneeburger herkent zich niet in hen en voelt zich vaak niet vertegenwoordigd. Die afstand is een voedingsbodem voor populisme.

Iets dergelijks is ook met deze regeringsploeg aan de hand. Je kunt er op voorhand niets kwaads van zeggen. Een gewoon kabinet van competente lieden, iets anders mag je ook niet verwachten van vier partijen die vooral de gewone Nederlander willen bedienen. Velen verbleven een tijdje aan het Binnenhof en vertrokken om ervaring op te doen in het bestuur van een stad of provincie. Dat is een beproefde leerschool, die al decennia zijn nut bewijst - dit is in zekere zin een wethouderskabinet.

Vertrouwd gezelschap

Het zijn vijftien nieuwe gezichten die donderdag met premier Rutte en koning Willem-Alexander op het bordes van paleis Noordeinde staan. Toch zal het gezelschap vertrouwd aandoen. Dit is het slag mensen dat Nederland al decennia bestuurt. Weinig vrouwen - de VVD, die in de eigen gelederen maar één vrouw vond die geschikt is om minister te worden, mag D66 met zijn drie vrouwelijke ministers wel dankbaar zijn. Geen mensen met een kleurtje ook. Wel veelal bestuurlijk gelouterde types die zich voornemen ons land keurig vier jaar verder te helpen.

In veel landen zouden ze voor zo'n kabinet tekenen. Gekke dingen hoeven we van hen niet te verwachten. Met een tot achter de komma uitgewerkt regeerakkoord als leidraad zijn veel beslissingen genomen voordat het regeren goed en wil begint. En waar in een vorig kabinet de werklast groot was - bij Veiligheid en Justitie, bij Defensie, bij Economische Zaken - wordt de klus opgeknipt.

Zo kalm en evenwichtig is het niet altijd. Denk aan Kok I, met tegendraadse types als Sorgdrager, Borst en Wijers. Denk aan Balkenende I, een woeste cocktail met fatale uitwerking. Ook Rutte I had iets resoluuts, met de belofte van een coalitie 'waarbij rechtse mensen zich de vingers aflikken'.

Rutte II was weer heel anders. Bijna louter zwaargewichten in het kabinet, die tevoren niet alles dichttimmerden, maar afspraken het al doende eens te worden over de koers. Die ploeg was druistig, de eerste drie maanden regende het wetsvoorstellen. Door alle ambitie moest de begroting worden bijgesteld; er was een gevoel van urgentie.

Soepele geest

Niets van dat al bij Rutte III. Sturm und Drang is wellicht ook te veel gevraagd na tweehonderd dagen onderhandelen. Wat we mogen verwachten is een kabinet van secundaire deugden: vlijt, nauwgezetheid, trouw, plichtsbesef - eigenschappen passend bij dit regeerakkoord. De verbouwing is achter de rug, is de stemming aan het Binnenhof. Daarvoor waren kardinale deugden als moed, rechtvaardigheid en omgang met emoties nodig. De fase die nu aanbreekt is die van bijpunten en voortborduren. Het economisch tij dwingt geen forse bijstellingen af; dit kabinet kan uitgeven wat in de vorige periode bezuinigd is. De maatschappelijke druk is daardoor kleiner.

Wat te voorzien was, zit nagelvast in het akkoord. Over het onvoorziene wat zich gaat voordoen - economische crisis, wassend water, internationale spanningen? - moet al doende tussen vier partijen onderhandeld worden. Dat laat weinig ruimte voor politieke inkleuring. Van de ministers wordt een soepele geest gevraagd.

Dat inkleuren zal veel meer in de Kamer gebeuren. Daar komt de politieke macht te liggen. Sybrand Buma, Alexander Pechtold en Gert-Jan Segers staan klaar om daaraan gestalte te geven. Alle drie met een gelijksoortige motivatie: u heeft mij gekozen om het geluid van mijn partij te verwoorden; dat kan het best vanuit de Kamer. Profiel in het parlement, dociel in het kabinet - zo luidt de beoogde taakverdeling. Heel anders dus dan de invulling die PvdA-fractieleider Diederik Samsom gaf aan zijn rol tijdens Rutte II.

Dat wil niet zeggen dat we van deze ministers niks gaan horen. Halbe Zijlstra, Hugo de Jonge, Wopke Hoekstra, Ferdinand Grapperhaus, Eric Wiebes en Sigrid Kaag zijn er de types niet naar om vier jaar onopgemerkt op de winkel te passen. Maar ze worden geacht hun profiel op te bouwen als bewindspersoon, door de wijze waarop ze het regeerakkoord uitvoeren. Voor een Frans Timmermans, die over zowat alles zijn licht wilde laten schijnen, is in deze coalitie geen ruimte.

Op het volbrengen van die klus zijn deze ministers geselecteerd. Ze zullen het landsbestuur daarmee wat verder depolitiseren. Dat krijg je als vier partijen van het politieke midden samen een kabinet vormen: een nadrukkelijke stellingname wordt dan meteen een bron voor conflicten.

Er is een groeiende groep die zich niet vertegenwoordigd voelt aan het Binnenhof. Die niet dagelijks optrekt met topambtenaren of diplomaten, geen baan als fractiemedewerker ambieert, geen netwerk heeft in besturen en raden, die niet behoort tot de 2 procent van de bevolking die lid is van een partij en dus niet rondzwemt in de kleine vijver waaruit bewindspersonen worden opgevist. Die zich wellicht eerder zou herkennen in ondernemers, in belangenbehartigers, in dwarse geesten die hun opvattingen luidkeels ventileren.

Naar die groep wordt met de samenstelling van deze regeringsploeg geen handreiking gedaan.

De belangrijkste plannen van het nieuwe kabinet
Na een historisch lange formatie is het kabinet Rutte III er eindelijk. Hoe wordt het geld verdeeld? Wat hebben de partijen binnengesleept? En op welke punten gaat de coalitie het moeilijk krijgen? Wij gidsen je door het regeerakkoord.

Doet Rutte III meer voor de rijken of de armen?
Voor de oppositie is duidelijk dat jan modaal de rekening betaalt, maar uit deze analyse blijkt dat het niet zo eenduidig is.

Zijn vrouwen in Rutte III 'bijzaak'?
Mark Rutte vindt het aantal vrouwen in het kabinet 'bijzaak'. Zijn streven is 'de beste mensen' te vinden. Heeft hij gelijk?