Volhouden lukte kabinet-Rutte II met lof, triomferen niet

Het gaande kabinet kon er dinsdag niet genoeg op hameren. Meer banen. Hogere export. Aantrekkende bedrijfsinvesteringen. Meer groei. Een almaar oplopend overschot op de rijksbegroting. Een huishoudboekje waar Europa zijn vingers bij aflikt. 'Ons land staat er stukken beter voor dan bij de start van het kabinet in 2012', liet premier Rutte nog maar eens optekenen in de Troonrede. En in de woorden van minister Dijsselbloem van Financiën: 'In 2012 waren er weinig mensen die dachten dat wij het zo lang zouden volhouden en nog minder mensen die dachten dat wij alles wat wij ons hadden voorgenomen zouden bereiken.'

In die steeds herhaalde boodschap schuilt een schreeuw om erkenning. Rond de start in 2012 plaatste Rutte zijn tweede kabinet graag in de traditie van de grote kabinetten van de vorige eeuw - staatslieden die de tering naar de nering zetten. Van Cort van der Linden (1913-1918) die het algemeen kiesrecht regelde en de schoolstrijd beslechtte. Van de rooms-rode wederopbouwkabinetten na 1945. En van het eerste kabinet-Lubbers (1982-1986) dat vooral achteraf veel waardering oogstte voor de zakelijke, pragmatische aanpak van de economische crisis van toen.

Dat was voor VVD en PvdA de strohalm in die eerste jaren vol economische tegenslag: volhouden om uiteindelijk te triomferen. Uiteindelijk zou de waardering toch wel komen? Volhouden lukte met lof, triomferen niet. Nooit eerder werd een kabinet dat met zoveel bravoure regeerde zo hard afgestraft door de kiezers.

Een onvoldoende voor de vertrekkende ploeg

Ipsos peilde dinsdag voor de NOS een laatste keer de stemming: ook bij de finish geeft het land onvermurwbaar een onvoldoende aan de vertrekkende ploeg. 'Mensen krijgen later pensioen en huizenkopers minder belastingkorting op hun huis. Weinig mensen vonden dat leuk, maar het was wel nodig om de overheidsfinanciën gezond te maken', analyseerde Dijsselbloem dinsdag, onverminderd stoïcijns. Rutte II wordt niet alleen het langstzittende maar ook het slechtst begrepen naoorlogse kabinet.

Tegelijkertijd, zonder er veel nadruk op te leggen, leverde het kabinet een van de belangrijkste oorzaken van de gevoelde onderwaardering dinsdag zelf aan: ook na drie jaar economische groei stagneerde de koopkrachtstijging van grote groepen Nederlanders dit jaar bijna volledig. Zij horen hun bestuurders zeggen dat het beter gaat met het land maar voelen het nauwelijks in hun portemonnee. En vooralsnog is het vooruitzicht voor 2018 nauwelijks beter.

'We konden dit jaar minder doen dan we wilden', verexcuseerde Dijsselbloem zich met een verwijzing naar zijn demissionaire status. Alleen voor de onderwijzers in het basisonderwijs maakte Rutte II een uitzondering, maar verder zaten lastenverlichtingen of salarisverhogingen er niet in. Dat is aan de volgende ploeg. 'Er is geld zat', aldus de minister, de druk opvoerend voor zijn opvolger en de werkgevers. Hij raadde iedereen aan snel lid te worden van een vakbond.

Stijgende druk

Die druk zal snel verder stijgen. Het zorgpersoneel, de agenten, de militairen - ze menen dat hun tijd nu toch echt gekomen is. De vakcentrale FNV zette deze week de toon met een salariseis van 3,5 procent, een reeks lobbygroepen volgde dinsdag met een lange lijst aan verlangens, waarna ook de oppositie-in-spe zich bij hen voegde met steeds dezelfde claim: laat nu het geld eens rollen.

De man aan wie dat allemaal gericht was, liet vanuit het Torentje behoedzaam doorschemeren dat de boodschap is aangekomen. Al is het maar om te voorkomen dat zijn derde kabinet hetzelfde lot wacht als zijn tweede. 'Nu moeten we zorgen dat alle groepen zo veel mogelijk profiteren.'

Na zeven jaar onvermoeibaar streng hameren op de noodzaak van zuinigheid staat de minister-president voor de taak zichzelf in een nieuwe coalitie opnieuw uit te vinden als de man die durft te investeren. Hij riep de werkgevers alvast op om over de brug te komen met hogere lonen ('want we kunnen dit niet alleen') maar wilde er verder nog niets over kwijt.