INTERVIEW. Herman De Croo: “Normaal zou ik samengeteld 12.000 euro pensioen moeten krijgen”

Het was een idee van zijn moeder, toen zijn vader werd begraven in 1987. “Ze heeft de steen hier laten renoveren en er gelijk ook, zonder het te vragen, mijn naam bijgezet. Ik ben er intussen wel aan gewend”, vertelt Herman De Croo. Pal naast de familiekelder priemt de kerktoren van Michelbeke kaarsrecht naar de hemel toe, maar de liberale politicus is niet gelovig. “Ik ben wel bij de jezuïeten naar school geweest”, zegt hij vergoelijkend.

Opvallend: twee van zijn voorvaderen stierven door een val van het paard. “Kijk maar: Constant De Croo, gestorven in 1864, werd maar 35. Hij verongelukte vlak voor zijn huis en liet vijf kinderen achter.” Het heeft niet tot een paardenfobie geleid bij de afstammelingen. Integendeel. Herman troont ons enthousiast mee naar de stal achter de boerderijwoning waar zijn zus woont. Drie paarden komen ons snuivend begroeten. “Als we tijd hebben, gaan Alexander en ik nog elke week rijden”, zegt hij. “Een paard dwingt je om je hoofd leeg te maken, het absorbeert je, het maakt je mentaal helemaal leeg.”

Naast dit huis ligt op het domein van de De Croos nog de piekfijn gerestaureerde boerderij van Alexander en daar weer naast de vorstelijke villa van Herman. Die heeft een tuin die zich uitstrekt tot aan de horizon, een reusachtige vijver, weelderige, door mevrouw De Croo zorgvuldig uitgekozen beplantingen en een stuk of wat pronkerige hanen die heel de tijd door de landelijke stilte aan stukken kraaien. Ze laten nog net genoeg ruimte voor een hartige babbel met de bijna 82-jarige politicus die na een unieke carrière met pensioen gaat.

Wat heet. Dit weekend vertrekt u alweer naar Congo, voor de 37ste keer, voor drie weken, met een uitpuilend afsprakenboekje.

Sinds 1964 reis ik geregeld naar Congo. President Félix Tshisekedi heb ik zeker twintig keer ontmoet en hij was bij de voorstelling van mijn autobiografie Geworteld in het leven. Of hij iets zal kunnen veranderen? Ik weet het niet. Hij is een lieve man, maar de politiek ginds is zo ingewikkeld, met honderden partijen en zo veel stammen en etnieën. En met Kabila die onder al die partijen nog de meeste steun heeft. Congo zou de graanschuur van Afrika kunnen zijn. Je kunt er twaalf miljoen hectare landbouwgrond tot ontwikkeling brengen. Er is overvloedig water aanwezig. Het land heeft na Brazilië het grootste regenwoud. Congo zou 1,9 miljard mensen kunnen voeden. Maar de meeste inwoners verdienen minder dan 1 euro per dag.

U wordt weleens omschreven als landman, herenboer, een feodale heer die op zijn landerijen minzaam de dorpelingen groet. Ziet u zichzelf als lid van een ouderwetse elite?

Néé. Verre van. Ik durf u brutaal te zeggen dat de bourgeoisie bijna nooit voor mij heeft gestemd. Daarvoor was ik te volks. Mijn record hier was 38% van de stemmen. Als dat van de elite moest komen, was het 0,38%. Ik ben een sociale liberaal. Op mijn 10de nam ik de trein naar het internaat in Bergen en zat ik midden tussen de sjiekende mijnwerkers die naar de Borinage trokken. Ik was hun mascotte, hunne chouchou. Na de oorlog reed ik met mijn ouders één keer per maand naar het sanatorium, waar de zieke mijnwerkers creveerden, mannen van 40, 45 jaar die zich dood hoestten. Ik ben altijd een linkse liberaal geweest. Je kunt geen sociaal paradijs bouwen op een economisch kerkhof, maar ook geen economisch paradijs op een sociaal kerkhof.

De stamboom De Croo gaat vijfhonderd jaar terug in Brakel. Zit daar ook adel in?

Nee. We hadden alleen een beetje meer eigendommen dan de doorsnee landbouwer. Ik ben trouwens nog altijd landbouwer in bijberoep. Ik heb een mestbanknummer en pachters.

Landbouwer? En u was ook advocaat, hoogleraar, parlementariër en burgemeester.

Ja, ik heb voor die vier beroepen pensioenbijdragen betaald. Je moet nu ook als parlementslid 45 jaar gewerkt hebben voor een volledig pensioen. Ik noem dat de Lex Hermania, want ik ben de eerste die dat heeft volgemaakt. Ik ga toch minder verdienen omdat de pensioenen geplafonneerd zijn, op zo’n 5.600 euro bruto. Normaal zou ik samengeteld 12.000 euro krijgen. Door het plafond moet het parlement maar 1.800 euro bijleggen. Ik zal dus de goedkoopste gepensioneerde parlementariër zijn, die dan nog eens met vijftien jaar vertraging is gestopt.

Maar u gaat niet rusten.

Neen! Ik ben nog stichtend voorzitter van Autoworld, het mooiste museum van Europa, gelegen aan het Jubelpark, opgericht op vraag van toenmalig prins Albert in 1986. En voorzitter van ETSC, de European Transport Safety Council, van de Cardiologische Stichting Prinses Lilian en van CREAC, een studiecentrum voor Centraal-Afrika.

U wordt er toch niet jonger op. Schrikt de dood u af?

Je moet als ongelovige moediger zijn dan als gelovige. In de tiende eeuw is het vagevuur uitgevonden. Het werd zaak om zo snel mogelijk uit het vagevuur in de hemel te geraken. Later ontstond zo de handel in aflaten. Hele fortuinen en eigendommen zijn aan de kerkfabrieken geschonken om er na de dood goed af te komen. Alleen is er geen service na verkoop voor deze dienst: er is nooit iemand teruggekomen om te vertellen of het goed was.

In de stamboom is Alexander uw opvolger. Bent u trots op hem?

Hij is een knappe, verstandige jongen. Stoefen is een beetje ambetant, maar wij zijn de enige vader en zoon in België die allebei met een Fullbright-beurs hebben kunnen studeren in Amerika, allebei in Chicago. Alexander is ingenieur, hij haalde er ook grote onderscheiding. Hier heeft hij een eigen zaak opgericht, Darts-ip, gespecialiseerd in brevetteringen, waar tweehonderd mensen werken. Hij is er vorig jaar uitgestapt en heeft al zijn aandelen verkocht omdat hij als politicus niet zulke privébelangen wil hebben. Ik denk dat hij daar drie keer meer verdiende dan nu. Hij is ook al zeven jaar vicepremier.

Praten jullie over politiek?

Wat wij doen is zeer emouvant. Ik rijd niet meer alleen paard. Dat was ook een regel van mijn moeder toen mijn vader 80 werd. Als je valt op die kleine wegeltjes hier en je blijft liggen, dan ben je dood. Dus rijden we samen, twee uur per week. Naar boven, de heuvel op, rennen we, daarna gaat het rustig naar beneden en praten we. Ik ga hem niet proactief, ongevraagd, raad geven. Maar ik denk niet dat hij geheimen heeft voor mij. Soms vraagt hij wat, of hij iets kan vertrouwen of zo. Ik héb ook al wat meegemaakt, ik ben sinds 1959 lid van het partijbureau. Maar hij heeft mij niet nodig. Hij had in Oost-Vlaanderen tachtigduizend stemmen, een pak meer dan Pieter De Crem of Joke Schauvliege.

Het Vlaams Belang is ook in deze streek doorgebroken.

Pff, in de gemeenteraad hebben ze één verkozene, wij vijftien. Ik ben niet verontrust door het Vlaams Belang. Ze zijn zo links als de PVDA. Zij willen ook een verlaging van de pensioenleeftijd en zo. Naast dat populistische sociale programma is er hun verhaal dat de vreemdelingen en de Walen ons geld pikken. Die racistische benadering verfoei ik. Ik ben speciaal langer in het parlement gebleven om te voorkomen dat Filip Dewinter tijdelijk voorzitter zou zijn, maar door de dwaasheid van Kris Van Dijck is dat niet gelukt.

In uw nadagen zag u de N-VA de grootste partij worden.

Geert Bourgeois is mij, toen ik Kamervoorzitter was, nog komen vragen of ze geen toelage konden krijgen. Hij was in het begin de enige verkozene van de N-VA in de Kamer. In de Senaat hadden ze niemand en dus kregen ze niks. Ik heb daar toen voor gezorgd. Nu hebben ze misschien 100 miljoen euro in kas.

Hoe hebben ze dat geflikt?

Ze zijn gerecupereerd door Yves Leterme. Die was bang dat hij levenslang in de oppositie zou verzeilen en gebruikte dat kleine partijtje als trapladder. De N-VA heeft de grote broer in het kartel rauw opgegeten. Ze waren geloofwaardiger dan de eeuwige compromispartij. De CD&V heeft altijd de belangen moeten verzoenen van arbeiders, landbouwers, middenklasse en zelfstandigen. Vroeger hielden hun ACV-verkozenen in het parlement zelfs aparte vergaderingen.

U was in de jaren zeventig en tachtig minister van diverse departementen. Het waren meestal turbulente jaren.

Maar we kregen ook zaken gedaan. Eén voorbeeld: als minister van Onderwijs heb ik in 1976 de instapleeftijd voor kleuters in het onderwijs verlaagd van 3 naar 2,5 jaar. Tindemans panikeerde, de CVP eiste mijn ontslag. Vandaag heeft iedereen de mond vol van het belang van vroegtijdige scholing. Ik zeg u brutaal dat het belang van onderwijs gedaan is na vijf jaar, die eerste jaren zijn cruciaal voor de vorming van de hersenen. Op een OESO-congres in Crans vertelde een gewezen secretaris-generaal van de VN dat door malnutritie, zeg maar onevenwichtige voeding, in de ontwikkelingslanden miljoenen kinderen op hun derde jaar 30% minder hersencapaciteit hebben en dat blijft zo voor de rest van hun leven. Dat is echt een drama.

Bij ons gaan vooral allochtone kinderen soms later naar school.

Ja, vanaf 6 jaar pas, omdat anders de kinderbijslag wordt ingetrokken. Zo missen ze dat voorschoolse traject, dat zo belangrijk is. Vaak dubbelen ze later een paar keer omdat ze het Nederlands of Frans niet voldoende kennen en op hun 18de worden ze levenslange werklozen. Daarom zijn wij voor een verlaging van de verplichte schoolleeftijd. En mede daardoor is er zo veel jeugdwerkloosheid in een stad als Brussel, nochtans de rijkste stad van Europa. Er zijn 306 ambassades, meer dan in Washington, er zijn de tienduizenden Europese ambtenaren, er vinden 120 internationale vergaderingen per dag plaats van alle mogelijke organisaties, er zijn vijftienduizend lobbyisten actief. Brussel als Europese hoofdstad brengt ons drie keer meer op dan het Nederlandse gas. Die bonus is eens berekend op 1 miljard per week. En toch is er die armoede.

Het is ook in Antwerpen een probleem.

80% van de kleuters in Antwerpen is allochtoon. Ik heb al eens gezegd dat de volgende burgemeester in Antwerpen een zwarte zal zijn, of toch niet van Belgische origine. Ik heb daar niks op tegen hoor – mijn meid is een Congolese – het is gewoon de realiteit. De Wever was nog boos om die uitspraak.

U laat een land in ontreddering achter.

Dat weet ik niet. Mensen zijn kortzichtig. Er is zo veel te doen over confederalisme. Weet je hoeveel onderwijsministers Duitsland telt? Zeventien. De relaties tussen de Duitse senaat, met vertegenwoordigers van de deelstaten, en de Bundestag zijn veel complexer dan in België. In Genève krijg je in je hotel ’s morgens Le Moniteur Officiel, het staatsblad dus, van het kanton Genève. Zwitserland heeft 26 staatsbladen. Mensen verhuizen er naar een ander kanton omdat het onderwijs er goedkoper is of de kinderbijslag hoger. De Spaanse grondwet is in zes talen geldig. Het is echt niet zo dat het alleen bij ons zo hopeloos ingewikkeld zou zijn. We blazen het op. Beieren heeft een veel grotere autonomie dan Vlaanderen ooit zal krijgen.

Dat neemt niet weg dat het goed vastzit bij ons.

Och, als ik in het buitenland vertelde dat we in België 541 dagen lang geen regering hadden, dan was de reactie er een van bewondering, dat we toch bleven functioneren. In die periode zijn we zelfs mee oorlog gaan voeren in Libië. Ik begrijp anders de Vlaamse revendicaties (het opeisen van politieke en sociale rechten, red.) wel. Ik heb de tijd nog meegemaakt dat je Frans moest spreken op school.

Er staan ons wel een paar uitdagingen te wachten.

België moet dit jaar nog voor Europa een klimaatplan en een begroting indienen en we moeten paraat zijn voor de Brexit, absoluut. 80% van wat wij verdienen komt uit buitenlandse handel. We kunnen alles exporteren, van paardensperma tot koerskamelen, alleen onze ruzies niet, die koopt niemand. We maken een vijfde van de vaccins in de wereld, Antwerpen is de tweede petrochemische stad wereldwijd, we zijn vijfhonderd keer kleiner dan Rusland maar we hebben 20% van het Russische bbp.

Hoe moet het verder?

De N-VA heeft zwaar ingezet op Marrakesh, maar het Vlaams Belang is met het been gaan lopen. In absolute cijfers heeft de N-VA het zwaarst verloren. Nu gaan ze moeten onderhandelen, maar ze hebben hun zondebokken alweer gekozen: de socialisten. Behalve in Antwerpen, daar gaat het blijkbaar goed. De Wever is een goede burgemeester hoor, daar niet van, maar hij zal als meestertacticus steeds meer rekening moeten houden met verschillende strekkingen binnen zijn partij. Hij is op sociaal vlak ook nogal hardvochtig geweest. Dat zeg ik niet, dat zegt zijn broer Bruno. Hoe dan ook zal hij rond de tafel moeten gaan zitten om tot een federale regering te komen. Dat de N-VA de boel echt wil saboteren om te tonen dat dit land niet werkt, om de boel te laten ontploffen, nee, dat geloof ik niet. Dat doe je niet. Ook niet na zo’n verlies.