Loze verkiezingsbeloftes zijn verleden tijd: programma’s worden vanaf nu nagerekend

De meerderheidspartijen hebben een akkoord over de doorrekening van de verkiezingsprogramma’s. “Criticasters zullen het een lightversie vinden, maar na twee jaar discussie ben ik blij dat ze er is. Het is goed om deze vogel al in de hand te hebben”, zegt Inez De Coninck (N-VA). Zij zat de werkgroep voor die tot een haalbaar compromis moest komen.

De wet kwam er nog voor de verkiezingen van 2014, nadat De Standaard, VRT en De Tijd in Rekening14 samen met de KU Leuven de programma’s hadden doorgerekend. Maar het Federaal Planbureau, dat die opdracht moest uitvoeren, liet al snel weten dat de oorspronkelijke plannen onhaalbaar waren. Daarin stond het elke partij, zelfs partijen die niet in het parlement vertegenwoordigd zijn, vrij om zo’n doorrekening te vragen. In 2014 zouden zo niet minder dan 68 partijen daarvoor in aanmerking zijn gekomen.

Light, maar haalbaar

In een gezamenlijk wetsvoorstel van de vier meerderheidspartijen wordt de reikwijdte daarom nu ingeperkt. Het staat vandaag op de agenda in de Kamercommissie Binnenlandse Zaken. De doorrekening wordt beperkt tot de partijen die vertegenwoordigd zijn in de Kamer. “Het is de logica zelf dat dit gebeurt. Fake news is niet goed en fake programma’s zijn dat evenmin”, zegt CD&V-fractieleider Servais Verherstraeten. “De lat is wat lager gelegd. Maar we kunnen beter iets doen wat haalbaar is, dan de mist ingaan met iets wat onhaalbaar is.”

Prioriteiten

Haalbaar betekent in dit geval dat de programma’s van de dertien partijen in het federaal parlement worden doorgerekend. Die moeten elk drie tot vijf prioriteiten opgeven uit hun programma. Achter elk van die prioriteiten kan natuurlijk een waaier aan maatregelen schuilgaan. Het Federaal Planbureau gaat de impact daarvan na op de overheidsfinanciën, de koopkracht, de werkgelegenheid, de sociale zekerheid, het milieu en de mobiliteit. “Voor elke prioriteit zal een partij toch al snel tien maatregelen naar voren schuiven. Tot vijftig maatregelen per partij moeten we aankunnen”, zegt Jan Verschooten, commissaris-adjunct van het Federaal Planbureau. “Ook nu zal het nog krap worden, maar met 68 partijen was dat dus niet gelukt.”

De liberalen hadden graag eerst een testversie van de doorrekening gezien op basis van de gegevens uit 2014. Op die manier zou het voor iedereen duidelijk worden hoe de cijfers en plannen werden behandeld. Maar daar is volgens Verschooten simpelweg geen tijd voor. “Als alles een jaar sneller was beslist, had dat gekund. We zijn nu in overleg met de studiediensten van de verschillende partijen en hebben een template opgesteld voor de manier waarop ze de informatie moeten aanleveren. Tegen september maken we nog een document met voorbeelden van de manier waarop we alles bekijken.”

Geen weg terug

Oppositiepartij sp.a is voorstander van de doorrekening, maar heeft het voorstel niet ondertekend. “We hebben mee onderhandeld en het is goed dat dit er komt”, zegt fractieleider Meryame Kitir (sp.a). “Maar we betreuren dat niet alle partijen dezelfde vijf prioriteiten moeten laten doorlichten. Dan zou het pas mogelijk zijn om de programma’s met elkaar te vergelijken.” Inez De Coninck pareert. “Als je jezelf ernstig neemt als partij, dan ga je voor de belangrijkste thema’s.”

Of heeft het te maken met die andere aanpassing die in de wet wordt ingevoegd? Dat er een evaluatie komt na de verkiezingen van 2019? Betekent dit dat de doorrekening dan alsnog kan worden afgevoerd? De verschillende betrokken partijen ontkennen. Na die evaluatie moet net de stap worden gezet naar een uitbreiding, klinkt het. Ook Verschooten ziet het zo. “Eens we dit doen, is er geen weg terug. Als de politiek het zelf niet had beslist, zouden de media wel opnieuw een doorrekening hebben gemaakt. Dat zal ook wel hebben meegespeeld in de beslissing.”