Direct naar artikelinhoud
Analyse

Navo vreest dat Trump vriendelijker is voor Poetin dan voor bondgenoten

Demonstranten in de 'Helsinki Calling'-mars in de Finse hoofdstad verwelkomen de Amerikaanse president.Beeld AFP

Maandag ontmoeten Trump en Poetin elkaar in de Finse hoofdstad Helsinki. Zo kort na de tumultueus verlopen Navo-top vrezen Europese leiders dat de Russische leider munt zal slaan uit het gesprek met Trump.

Europa is nooit helemaal gerust op topontmoetingen tussen de leiders van Amerika en Rusland. Officieel worden die toegejuicht, maar onderhuids is er altijd de angst dat er besluiten worden genomen over Europa zonder Europa. Het spook van Jalta: het zweeft weer rond op de achtergrond van de top tussen Donald Trump en Vladimir Poetin maandag in Helsinki.

In Jalta, op de Krim, legden de Amerikaanse president Roosevelt en Sovjetleider Stalin in 1945 de basis voor de verdeling van Europa in een Oost- en Westblok. Die tijd komt niet terug, toch kijken de Europese Navo-landen gespannen naar wat Trump gaat doen. Als hij en Poetin zich te veel aan elkaar zullen warmen, dan lopen bij hen de rillingen over de rug.

De onstuimige Trump doet weinig om zijn bondgenoten gerust te stellen. Op de Navo-top en bij zijn bezoek aan Londen veroorzaakte hij vorige week veel tumult en schoffeerde hij zowel de Duitse kanselier Merkel als de Britse premier May. Mocht zijn gesprek met Poetin maandag een stuk soepeler verlopen, dan kan alleen al dat feit reden zijn voor zijn Navo-partners om zich gedesavoueerd te voelen. Kennelijk, zo zullen zij denken, heeft Trump meer met mannen dan met vrouwen en meer met autocraten dan met democraten. 

De onstuimige Trump doet weinig om zijn bondgenoten gerust te stellen

‘Makkelijk deel’

De president hintte zelf al op zo’n mogelijke uitkomst door tegenover journalisten tot tweemaal op te merken dat het overleg met Poetin ‘misschien wel het gemakkelijkste deel’ zou worden van zijn Europese rondreis. Voor zijn westerse bondgenoten is het de omgekeerde wereld.

Zij worstelen al sinds Trumps aantreden met de vraag hoe hij werkelijk tegenover Rusland staat, gezien alle tegenstrijdige signalen die hij geeft. Hoewel drie van zijn inlichtingendiensten hebben verklaard dat de Russen zich hebben gemengd in de Amerikaanse verkiezingen van 2016, zegt Trump Poetins ontkenning te geloven. Ook toonde hij onlangs begrip voor de Russische annexatie van De Krim door op te merken dat iedereen op dat schiereiland ‘Russisch spreekt’.

Daar staat tegenover dat hij juist vanwege de spanningen met Moskou over de Krim extra geld en middelen uittrekt voor de verdediging van Oost-Europa. Er ligt een voorstel om de bijdrage aan het Europese Afschrikkingsinitiatief te verhogen van 789 miljoen dollar in 2016 tot 6,5 miljard dollar volgend jaar. Deze miljarden zijn bedoeld voor tanks, gevechtsvliegtuigen en onderzeebootbestrijding. Ook handhaaft de Amerikaanse regering de sancties tegen Rusland en steunde ze de Britten na de gifgasaanslag in Salisbury.

Donald en Melania Trump komen aan in Helsinki.Beeld REUTERS

Er valt dus weinig staat te maken op wat Trump werkelijk denkt over Poetin. Tijdens een persconferentie op de Navo-top goochelde hij met diverse typeringen om ten slotte de geopolitieke variant van genderneutraliteit te introduceren: ‘Poetin is niet mijn vijand, ook niet mijn vriend, hij vertegenwoordigt Rusland en ik de Verenigde Staten, hij is mijn concurrent.'

Ambivalentie over Rusland

Het is niet slecht bedacht, maar Trumps ambivalentie ten aanzien van Rusland en Poetin voedt wel de onzekerheid bij de bondgenoten. Temeer daar hij met hen een stuk minder voorzichtig omgaat. Hij heeft een handelsoorlog ontketend tegen de Europese Unie, torpedeerde de G7, blies de Navo-top bijna op, noemde Duitsland een ‘gevangene’ van Rusland, steunt het Britse vertrek uit de EU en vereenzelvigt zich met de populisten die in Europa de gevestigde politieke orde belagen. "Ik zei op deze top tegen de Europese leiders: let op, immigratie neemt Europa over."

Trump onttrekt zich hier aan een belangrijke Amerikaanse buitenlands-politieke traditie. Nadat de VS tot tweemaal toe troepen naar Europa hadden moeten sturen om de vrede te herstellen (in de Eerste en Tweede Wereldoorlog), besloten zij na 1945 aanwezig te blijven om de Europeanen tegen zichzelf te beschermen. Als stabiliserende mogendheid richtten zij de Navo op en steunden zij de Europese eenwording. Trump heeft geen boodschap aan die aloude rol van balancer. Integendeel. ‘Deze president doet er alles aan om de club te verdelen’, zegt een westerse diplomaat.

Trump heeft geen boodschap aan de aloude rol van balancer. Integendeel

Geostrategisch cadeautje

Het kan niet anders dan dat Poetin in zijn sas is met het geostrategische cadeautje dat hij hier in de schoot geworpen krijgt. Ogenschijnlijk als een ‘nuttige idioot’ is Trump bezig tweespalt te zaaien in het Westen. Wat de Europese leiders nu het meest vrezen is een Noord-Korea-scenario. Dat de Amerikaanse president in Helsinki met Poetin net zo’n ‘amazing’ ontmoeting heeft als eerder met Kim Jong-un en in ruil voor halfzachte toezeggingen belooft te stoppen met militaire oefeningen in de Baltische staten.

Op zijn Brusselse persconferentie beaamde Trump desgevraagd dat er misschien wel over die oefeningen zal worden gesproken. Het wordt nog een spannende dag voor de Oost-Europeanen met hun herinnering aan hoe ze ooit in de uitverkoop werden gedaan in Jalta.