Direct naar artikelinhoud
Wetenschap

Musea in het nauw: ‘Men denkt dat het AfricaMuseum een groot succes is, maar binnenin is het elke dag crisis’

Het AfricaMuseum kampt met een fors oplopende energiefactuur.Beeld BELGAIMAGE

Energiefacturen die de hoogte in gaan, terwijl budgetten alsmaar dalen. Als er niets verandert, zijn collecties bij de tien Federale Wetenschappelijke Instellingen in ons land mogelijk niet veilig. ‘Als je huis niet goed is, gaat de inboedel verloren.’

Schimmelvorming. De nachtmerrie van elke archivaris. Maar omdat het Rijksarchief in ons land voor dit jaar zijn energiefactuur niet zal kunnen betalen, houdt algemeen directeur Karel Velle zijn hart vast. 

“In onze depots moeten we de temperatuur constant houden op 18 graden”, zegt hij. “Te lage temperatuur of te veel schommelingen zijn erg slecht voor de bewaring. Als je de temperatuur in de zomer niet kunt regelen, krijg je schimmelvorming op de documenten.” 

Collectiebeheer

Het Rijksarchief, met vestigingen verspreid over België, is een van de tien Federale Wetenschappelijke Instellingen (FWI’s), die door besparingen het water aan de lippen zien komen. Dat bericht de Franstalige zakenkrant L’ Echo en wordt aan De Morgen bevestigd. Voor de archieven, die alles samen 350 kilometer aan documenten bijhouden, wordt de situatie stilaan nijpend. Door besparingen zijn de middelen de voorbije vijf jaar met 15 tot 20 procent gedaald. 

Een gelijkaardige situatie in de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten. Ook daar schiet de energierekening de hoogte in. “Die wordt stilaan onbetaalbaar”, zegt adjunct-directeur Isabelle Vanhoonacker. In november vorig jaar kwam het museum zo nog in het nieuws, omdat er water binnensijpelde. Mede omdat de gebouwen niet in goede staat zijn, is de factuur zo hoog. 

“Het oude gebouw voldoet niet meer aan de noden van vandaag”, zegt Vanhoonacker. “Ook al zijn fondsen beloofd om het dak te herstellen. Door bijkomende veranderingen, zouden we de energiefactuur kunnen drukken, maar daar is geen budget voor. Als het zo verder gaat, kan er gevaar zijn voor de werken. Want als je huis niet goed is, gaat ook de inboedel verloren.” 

Het KMSKB kwam vorig jaar nog in het nieuws, omdat het dak lekte.Beeld KMSKB

Zelfs het pas vernieuwde AfricaMuseum kampt met een energierekening die de pan uit swingt. Omdat de prijzen stijgen, ligt die volgens directeur Guido Gryseels 300.000 à 500.000 euro hoger dan verwacht voor dit jaar. Vervangingen van het personeel zijn voor verschillende instellingen door de besparingen ook onmogelijk geworden. In vergelijking met zes jaar geleden telt het personeelsbestand in het AfricaMuseum 70 mensen minder (van 300 naar 230). En dat personeel moet een museum op de been houden dat door de vernieuwing veel groter is.  

“Mensen denken van buiten uit dat het museum een groot succes is door de renovatie, maar binnenin is het elke dag crisis”, zegt Gryseels. “Omdat we te weinig collectiebeheerders hebben die bijvoorbeeld checken of er genoeg ethanol in de potten zit, gebeurt het onderhoud van de verzameling met 10 miljoen zoölogische specimens ook niet meer zoals het zou moeten.”  

Back-up

Behalve musea krijgen ook de wetenschappelijke afdelingen van de instellingen het moeilijk. In het Instituut voor Natuurwetenschappen, met het bekende museum, is er niet direct een risico voor de collectie. Maar wel voor het behoud van de wetenschappelijke data. Een van de taken van het instituut is bijvoorbeeld om het water in de Noordzee te monitoren. 

“Dat gaat bijvoorbeeld over de samenstelling en kwaliteit van het water”, zegt algemeen directeur Patricia Supply. “De gegevens slaan we op in interne databanken, maar daar worden geen systematische back-ups van gemaakt. Als het misgaat, kunnen we dus data verliezen. Een specifieke conservator zou dergelijk databeheer kunnen stroomlijnen, maar die is er niet.” 

In een reactie laat het kabinet van minister van Wetenschapsbeleid Sophie Wilmès (MR) weten dat er wel al een en ander gedaan is. Zo is er een groot renovatieplan voor verschillende musea goedgekeurd in 2016, ter waarde van 145 miljoen euro. 

Maar wat met de energiefactuur? “In die context is het aan de wetenschappelijke instellingen om uit te denken hoe ze hun collecties op een betere manier kunnen verdelen om zo hun lokalen beter te gebruiken”, klinkt het.