‘Alles wat IS deed is nu normaal geworden in Syrië’

Of hij bang is dat terreurgroep IS hem in Duitsland te pakken krijgt. De 24-jarige Masoud Aqil trekt zijn wenkbrauwen op, tot ver boven zijn bril. ’Bang?’ zegt hij verbaasd. ‘Ik ben nog nooit bang geweest voor IS, ook niet toen ze me gevangen hielden.’

Hoe kun je niet bang zijn voor mensen die je iedere dag martelen? ‘Marteling is een logisch gevolg van vastzitten bij IS. Ik bedoel, het zijn terroristen, wat verwacht je? Bovendien was ik niet de enige die werd gemarteld en wilde ik niet dat zij boven mij zouden staan.’

Hoe hij in handen van IS viel

Aqil groeide op in de Syrisch-Koerdische stad Qamishli en werkte als tv-journalist voor de nieuwsorganisatie Rudaw. Hij bracht verslag uit over de oorlog en was dus op de hoogte van het gevaar van IS.

In december 2014, op zijn 21ste, wordt hij tijdens een reis samen met een collega opgepakt – 280 dagen zit hij vervolgens vast in verschillende IS-gevangenissen. Zó lang dat hij na een tijdje omvalt bij het zetten van een paar stappen – zijn benen kunnen niet meer.

Niet dat hij verwachtte ooit de gevangenis te overleven, maar als hij vrij zou komen, had hij zich voorgenomen, ging hij IS aanpakken. Inmiddels verzamelt hij bewijs over IS’ers die in Europa zitten en speelt die door naar de Duitse autoriteiten.

Hij schreef het op (om er niet over te moeten praten)

Voordat Aqil begon aan zijn pas verschenen boek, De jongen die tegen IS strijdt, was het eigenlijk al af, zegt hij.

‘Zelfs de kleinste herinneringen heb ik na mijn vrijlating meteen opgeschreven. Ik wist dat ik er ooit iets mee zou doen. Ik vind het altijd heel belangrijk om alles wat ik meemaak meteen met iedereen te delen. En in de tijd dat ik vastzat, in het jaar 2014 en 2015, wisten heel veel mensen nog niet wat IS was.’

Wat die kleine onsmakelijke herinneringen zijn die hij opschreef, wil hij nu niet delen.

‘Ik schreef dit boek zodat ik er niet meer over zou hoeven te praten.’ Het boek gaat over het geweld en fanatisme van de ‘sadisten’, ‘beulen’ en ‘kwelgeesten’ die hem iedere dag folteren en slaan; met stokken, ijzeren staven en kabels. Ieder uur kwam er een bewaker zijn cel binnen die riep dat zijn kop eraf zou gaan en naar zijn familie zou worden gestuurd.

‘Toen ik thuis video’s van moordpartijen op YouTube had gezien, had ik me altijd afgevraagd wat iemand moest voelen als hij in zo’n oranje overall geknield zat, met geboeide handen en voeten, wachtend op zijn executie’, schrijft hij. Nu moest hij vrezen dat hij de hoofdrol kreeg in zo’n filmpje.

De doodstraf kreeg hij

De doodstraf werd wel over hem uitgesproken, maar telkens niet uitgevoerd. Zoals die keer dat hij ’s nachts in zijn cel lag en er met een injectienaald een substantie in hem werd gespoten. ‘Angstig wachtte ik op de uitwerking’, schrijft hij. ‘Misschien hadden ze me vergiftigd, zodat ik bewusteloos zou raken of zou stikken.’ Maar er gebeurde niets. ‘Alleen al de paniek van die avond zal ik mijn hele leven niet vergeten.’

Vrij na een gevangenenruil

Na negen maanden wordt Aqil onverwachts met hulp van de Syrisch-Koerdische militie YPG vrijgelaten, via een gevangenenruil. Hij had de namen van veel van zijn IS-beulen onthouden. Korte tijd later vluchtte hij samen met zijn moeder naar Duitsland. Zelf wilde hij liever in Syrië blijven, maar dat vond zijn familie onverstandig.

Ze vierden de aanslagen in Europa

Onderweg naar Duitsland, in Istanbul, komt hij in een bakkerij een IS-vlag tegen. Hij ziet radicale moslims over straat lopen. Hoe kunnen IS’ers zichzelf zo schaamteloos tonen, vraagt hij zich af. Via Facebook krijgt hij een bericht van een voormalige medegevangene die bij IS hoort en nu in Europa woont.

Aqil was verbaasd over de openbare details die de IS’ers deelden, en hoe gemakkelijk ze hun weg naar Europa vonden. In de gevangenis vierden ze nota bene nog de aanslagen die op Europees grondgebied werden gepleegd.

‘In die tijd was IS nog niet verslagen’, zegt Aqil. ‘Ze hadden nog veel fans op Facebook en Twitter. Die deelden dan foto’s met IS-vlaggen op de achtergrond, zulke domme idioten zijn dat wel. Ik volgde die mensen online en verzamelde foto’s, video’s en andere belastende informatie. Soms zag ik waar de IS’er vandaan kwam en kon ik via contacten uit hun woonplaats achterhalen wat voor type het was en of hij gevaarlijk was of niet.’

Iedere keer als Aqil op executievideo’s klikte was hij bang oude celgenoten te zien met wie hij bevriend was geraakt. Hij maakte een lijst van meer dan honderd IS’ers die hij met de Duitse autoriteiten heeft gedeeld. ‘Ik heb het materiaal gewoon doorgestuurd naar een contactpersoon daar, ik weet niet precies wat ze ermee hebben gedaan.’

Hoe zie je het verschil tussen een gewelddadige IS’er en een meeloper?

‘Dat is aan zó veel dingen duidelijk en gemakkelijk te herkennen, vooral als je net als ik vloeiend Arabisch spreekt en in die regio bent opgegroeid. Je hoort het aan hoe ze praten en aan de manier waarop ze Arabische teksten uit de Koran gebruiken. Normale mensen publiceren echt geen koranteksten waarin ze oproepen tot het doden van mensen. Daar maak je geen grapjes over, en zoiets ga je al helemaal niet op sociale media delen. Nu IS verslagen is hebben velen hun profiel afgesloten. Als ze nu over de islamitische staat beginnen zeggen ze: welke islamitische staat?’

Wat zijn IS’ers voor types?

‘Het zijn mentaal zwakke mensen. Kijk, de wereld is gebouwd op twee principes; het goede en het kwade. De idioten die zich bij IS voegen, zien niet dat IS het kwade is. De echte dommeriken zijn degenen die de wapens vasthouden en aan de frontlinie vechten. De mensen die boven hen staan, zijn slimmer, heel listig en mysterieus.’‘Helaas is het nog niemand gelukt om het radicalisme uit te schakelen. Voordat ik werd opgepakt dacht ik nog iets tegen hen te kunnen doen, als individu. Maar wij kunnen niets doen, en ook de mensen die in het Midden-Oosten leven niet. Alleen de regeringen die daar heersen, Saoedi-Arabië, Iran, Turkije en de Verenigde Staten, zijn daartoe in staat.’

Veel Syriërs zeggen dat er in het Westen te veel aandacht is voor IS en te weinig voor Assad.

‘Ja, dat is precies waarom Assad baat heeft bij IS. Hij heeft alle radicale gevangenen vrijgelaten en die hebben zich bij IS gevoegd, mensen die nog gekker lijken dan hij. Alles wat IS deed is nu normaal geworden in Syrië. Zelfs het Vrije Syrische Leger, eerst een gematigde sunnitische groep, doet de laatste maanden hetzelfde als IS. Ze onthoofden mensen en hebben in sommige gebieden shariawetgeving ingevoerd. Wat in Syrië gebeurt is geen revolutie meer tegen de regering van Assad, het is een radicale godsdienstoorlog geworden. En ze moorden allemaal. Assad moordt, IS moordt, Poetin moordt, Iran moordt. Het niveau dat de Syrische oorlog heeft bereikt is niet meer beangstigend, maar ronduit smerig. Ze doden elkaar nu om het doden.’

Na zeven jaar oorlog heeft Aqil het gevoel dat er geen einde meer aan zal komen. In zijn boek bespreekt hij de terroristische aanslagen die de afgelopen jaren in Europa plaatsvonden. Hij schrijft over Europese jongeren die naar Syrië afreisden om zich bij IS te voegen, over hoe velen van hen een criminele achtergrond hebben en in de gevangenis in contact kwamen met elkaar.

IS leeft als een tijdbom onder ons, schrijft hij. Maar Europa kan niks doen, zegt hij. ‘Het zijn de foute imams die jongeren radicaliseren, Europa kan niet alle moskeeën controleren en het geld tegenhouden dat hiervoor uit Turkije en Saoedi-Arabië komt.’

Hij maakt zich zorgen over hoe radicalen gebruikmaken van de liberale waarden in de Europese samenleving. ‘Ze stellen hun islamitische religie gelijk aan de christelijke religie, en zeggen: als jij de vrijheid hebt om je religie te tonen, mag ik dat ook doen. Maar ze zijn niet gelijkwaardig. De een leidt op tot radicalisme, de ander niet.’

U schrijft dat u vreest dat we in Europa nog tientallen jaren met islamistische terreur te maken krijgen.

‘Radicalisme blijft, en de oorzaak is duidelijk. Het gevaar komt van islamitische regeringen die radicale groepen in Syrië steunen en de islam verspreiden in Europa. Vluchtelingen zijn toch niet voor niets weggegaan uit die landen? Ik ben niet tegen religie en natuurlijk is er een gematigde islam. Het probleem is dat die islamitische regeringen geen gematigde islam verspreiden, ze zadelen Europa op met problemen.’

Wie is Masoud Aqil?Masoud Aqil werd in 1993 geboren in een Koerdisch gezin in een stad in Noordoost-Syrië. In 2011 ging hij in Aleppo Engelse literatuur studeren. Na een raketaanval op de universiteit keerde hij in 2013 terug naar zijn geboortestad, waarna hij voor een onafhankelijke Koerdische televisiezender ging werken.