Ook nu bij de brexit het landsbelang op het spel staat, blijft de Britse politiek een stammenstrijd

Het is een van de ongemakkelijkste momenten in de Britse politiek: de jaarlijkse wandeling van de Lagerhuis-leden naar het Hogerhuis om aldaar de troonrede van de koningin bij te wonen. Voorop lopen, zij aan zij, de premier en de leider van Her Majesty's Most Loyal Opposition. De twee leiders die elkaar elke week tijdens het vragenuurtje tot vermaak der natie in de haren vliegen, ondernemen dan voorzichtige pogingen om een praatje te maken. Soms lukt dat, zoals bij Tony Blair en David Cameron, maar meestal loopt het uit op ongemakkelijke stiltes, zoals bij de huidige bekleders van deze functies.

Het Britse politieke systeem is er niet op ingericht om het met elkaar eens te worden, maar om de verschillen te benadrukken. In het districtenstelsel, waarbij de winnaar van een kiesdistrict alle glorie krijgt in de vorm van een - nog te bevechten - plekje in het Lagerhuis. In dat strijdtoneel zitten de partijen niet in een halve cirkel, zoals op het vasteland meestal het geval is, maar tegenover elkaar. Bij grote debatten of het vragenuurtje wordt van Members of Parliament verwacht dat ze de eigen leider zo hard mogelijk toejuichen, schreeuwend en wapperend met zittingspapieren.

De leiders, staand achter de versleten Despatch Boxes, worden slechts gescheiden door een middentafel die een paar yards breed is. Ze kunnen elkaar in de ogen kijken, hun adem ruiken, hun handen zien trillen. Hun zwakheden voelen. Het doel van het debat is om niet te zoeken naar oplossingen maar om de woordenstrijd te winnen, terwijl parlementair journalisten als juryleden op de perstribune zitten. Bonuspunten zijn er te verdienen voor steken onder de gordel, zoals het moederlijke advies dat Cameron een paar jaar geleden aan Corbyn gaf om eens een keer nette kleren aan te trekken. Het Lagerhuis is geen plenaire vergaderzaal.

Historische tweekampen

De geschiedenis van Westminster is er een van tweekampen, waarbij persoonlijke motieven vaak even belangrijk zijn als politieke. Diep was in de jaren 60 en 70 de afkeer tussen de oer-Engelse en telegenieke socialist Harold Wilson en de introverte kosmopoliet Ted Heath. Klassiek waren ook de confrontaties tussen de charmante Cameron en de ernstige Schot Gordon Brown. Geruststellend is van oudsher de gedachte dat ze nooit samen hoeven te werken.

Bijna nooit. Alleen wanneer het landsbelang op het spel staat, komen de partijen samen, zoals tijdens de crisis begin jaren 30 en de Tweede Wereldoorlog. Gedreven door een liefde voor hun land werkten Winston Churchill en Clement Attlee samen. Na de oorlog konden de partijpolitieke vijandelijkheden weer worden hervat, gesymboliseerd door een wc-anekdote. Op een dag stond Attlee te plassen in het parlementaire herentoilet. Churchill kwam binnen en ging zo ver mogelijk weg staan. Op de vraag van de socialist, inmiddels premier, waarom, antwoordde Churchill: "Telkens wanneer je iets groots ziet, wil je het nationaliseren."

Nu er wederom sprake is van een landsbelang heeft het land twee leiders die elkaar niet kunnen zien of luchten. Anders dan in voornoemde gevallen gaat het hier om leiders die op elkaar lijken: stug, humorloos en gehecht aan de eigen stam.

Van Mays zijde was er aanvankelijk weinig belangstelling om samen te werken met de oppositie, maar nu haar brexitstrategie is stukgelopen, opent ze de deuren van 10 Downing Street. Corbyn heeft de uitnodiging afgeslagen zolang May de no deal-optie op tafel laat liggen.

Achter de ruggen van de leiders vinden er besprekingen plaats tussen kamerleden van Labour en de Conservatieven. De hoop bij moderniseerders dat dit voor een doorbraak in het politieke stelsel zal leiden, is voorbarig in een land waar politiek al eeuwen een stammenstrijd is. Dat bleek woensdag bij de vertrouwensstemming toen de leden van beide partijen zich vierkant opstelden achter hun leiders, hoe impopulair en incompetent ze ook zijn.