Werkte Trump nu wel of niet samen met de Russen? Vier hypothesen

In het Amerikaanse tijdschrift New York Magazine stond vorige week een ambitieus overzicht van de tot dusver bekende banden tussen de Amerikaanse president Donald Trump en zijn Russische collega Vladimir Poetin. Ruim veertig pasfotootjes verbonden door een stuk of honderd lijnen in vier kleuren. De twee pagina’s houden het midden tussen een stroomschema en een doolhof. En telkens als je een patroon denkt te zien, raak je de weg kwijt.

Zo’n soort schema zal er ook bij Robert Mueller aan de muur hangen. Ruim een jaar is de voormalige FBI-directeur nu bezig met zijn onderzoek naar de connecties tussen het team van Trump en het Kremlin, en daaruit zijn verschillende verdachte figuren naar voren gekomen. Maar nog steeds zijn de grote vragen even groot. Wist Trump van Poetins pogingen om de Amerikaanse verkiezingen naar zijn hand te zetten? Heeft Trump, of zijn campagneteam, de Russen daarbij geholpen? Heeft hij daarvoor een wederdienst beloofd?

In Helsinki zullen deze vraagtekens boven de hoofden van de twee mannen hangen. Zijn dit gewoon twee wereldleiders of is dit, zoals New York Magazine schreef, een scène uit een spionageverhaal: zien we geheim agent Trump die zich bij zijn handler Poetin meldt?

De feiten zoals we die nu kennen, zijn onvolledig. Je kunt er van alles van maken: een allesomvattende complottheorie of simpelweg een Russisch pesterijtje. En wat daartussenin zit. We gaan hier uit van vier hypothesen voor het motief dat Donald Trump in de zomer van 2016 kan hebben gehad om samen te werken met de Russen – inclusief de hypothese dat hij geen motief had en dus niet met de Russen heeft samengewerkt. De andere drie, in volgorde van afnemende waarschijnlijkheid: gaf hij de Russen vrijwillig iets terug voor hun hulp? Had hij zakelijk iets te winnen? Of werd hij gechanteerd?

1. Trump is onschuldig. De Russen waren hoe dan ook al tevreden met Trump als winnaar en hoefden niets van hem te hebben.

Dat Rusland de Amerikaanse verkiezingen heeft beïnvloed, staat vast. De hack van de Democratische Partij, in 2015 en 2016, is getraceerd naar de hackers van Russische inlichtingendiensten met de codenamen Cozy Bear en Fancy Bear. Via het doorgeefluik Guccifer 2.0 kwamen de gehackte mails bij Julian Assange van WikiLeaks, die ze publiceerde. De Amerikaanse media deden de rest. Ook hebben de Russen gericht via sociale media, met name Facebook, cruciale stemmers in cruciale staten proberen te beïnvloeden.

Trump was met zijn populistische America First-boodschap de ideale kandidaat voor de Russen. Al in 1987 verkondigde hij dat andere landen meer moesten betalen aan hun defensie en niet meer mochten schuilen onder de Amerikaanse paraplu. Trumps afkeer van multilaterale verdragen leek een recept voor tweedracht in het Westen: hij had al in de campagne kritiek gehad op vrijhandelsverdragen (september 2015), de NAVO (april 2016) en het klimaatakkoord (mei 2016). Al in 2007 had Trump zijn sympathie voor Poetin betuigd en in 2015 zei hij dat hij het "wel goed met hem zou kunnen vinden". Het vooruitzicht dat hij daar werk van zou maken, was voor de Russen genoeg beloning voor hun inspanningen.

2. Trump sloot een deal. Quid pro quo. In ruil voor Russische hulp heeft hij politieke beloften gedaan.

Deze hypothese veronderstelt dat de Russen er niet op vertrouwden dat Trump zijn Rusland-vriendelijke houding ook als president zou volhouden. Daarom probeerden ze hardere afspraken te maken en dat zou de vele pogingen tot overleg verklaren tijdens de campagne. Zo kreeg op 26 april 2016 een lid van het Trump-team, de in Londen werkzame George Papadopoulos, duizenden e-mails met ‘vuiligheid’ over Hillary Clinton aangeboden van een hoogleraar uit Malta met Russische connecties. Deze professor Mifsud probeerde via Papadopoulos een ontmoeting tussen Trump en Poetin te arrangeren. Papadopoulos legde dit voor aan het hoofdkantoor van Trump in New York, maar daar hielden ze de boot af.

Op 9 juni kwam er wel een aantal Russen naar de Trump Tower. Dit gebeurde op initiatief van een Russische vastgoedvriend van Trump, Aras Agalarov, met wie hij in 2013 in Moskou een Miss Universe verkiezing had georganiseerd. Ook deze Russen beloofden "belastende informatie" over Clinton. "I love it", reageerde Trumps zoon Donald Jr.

Maar de Russen wilden er wel iets voor terug. Tijdens het overleg begon een van de aanwezigen, de aan het Kremlin gelieerde advocaat Natalia Veselnitskaja, over het schrappen van de Amerikaanse sancties tegen Rusland, die zijn ingesteld na de bezetting van de Krim en de Russische rebellie in Oekraïne. Onduidelijk is hoe de aanwezigen uit de entourage van Trump (naast Donald Jr. ook Trumps schoonzoon Jared Kushner en campagnemanager Paul Manafort) op dit voorstel hebben gereageerd.

Toen dit overleg vorig jaar bekend werd, loog Donald Jr. in eerste instantie over het doel van het overleg. Het ging volgens hem over de adoptie van Russische kinderen. Toen The New York Times hem vervolgens confronteerde met de mails waarin het expliciet over "dirt" ging, zei Trump Jr. dat de Russen inderdaad belastende informatie over Clinton hadden aangeboden, maar dat dat normale "oppositie-research" was. Later erkenden advocaten van Donald Trump dat de president zelf de aanvankelijke leugen van zijn zoon had gedicteerd.

De vraag is: heeft dit overleg inderdaad geleid tot afspraken of toezeggingen? Wist Donald Trump ervan? Na zijn verkiezingsoverwinning klopte Veselnitskaja weer aan bij Trump, om te vragen hoe het met de sancties zat. Onduidelijk is of hij daarop heeft gereageerd.

Er zijn meer bijeenkomsten geweest waar gezanten van Trump met Russen contact hebben gelegd. Veiligheidsadviseur Mike Flynn zat in 2015 tijdens een galadiner van de Russische propagandazender RT naast Poetin aan tafel en sprak eind 2016, na de verkiezing van Trump, maar voor zijn inauguratie, met de Russische ambassadeur Kysljak over de sancties. Ook Kushner sprak met Kysljak, erkende hij nadat hij dat eerst had verzwegen, onder meer over Syrië.

Nogmaals: onduidelijk is of het team-Trump ergens beloften heeft gedaan. Wel is Trump het afgelopen jaar erg traag geweest met het aanscherpen van sancties tegen Rusland. Na zijn installatie heeft het Amerikaanse Congres daartoe een wetsvoorstel ingediend, wegens de inmenging in de verkiezingen. Trump zette sputterend zijn handtekening onder die wet en wachtte vervolgens zeven maanden met de uitvoering ervan. In april legde de regering-Trump eindelijk stevige sancties op aan een aantal oligarchen in kringen rond Poetin, zoals door het Congres was opgedragen.

3. De Russen hadden/hebben een extra stok achter de deur: Trump en zijn medewerkers zitten financieel onder de plak bij de Russen

Er zijn verschillende zakelijke banden opgedoken tussen het  team van Trump en Russische financiers. Allereerst is het Trump-imperium zelf zeer afhankelijk van Russisch geld, zo verklapte zoon Eric in 2014 trots. "We krijgen alle financiering die we nodig hebben uit Rusland. We leunen niet op Amerikaanse banken." Dat laatste klopt: Amerikaanse banken leenden nauwelijks meer geld uit aan Trump vanwege zijn stroom aan faillissementen. 

Trump verkocht in de vijftien jaar voor zijn presidentschap 86 appartementen aan Russen, met een totale waarde van 109 miljoen dollar – cash. Veel oligarchen die door Amerikaanse sancties worden getroffen, kunnen geen huizen in de VS meer kopen en dus zou dat voor Trump een motief kunnen zijn van de sancties af te komen. Het is mogelijk dat hij ook indirect overeind werd gehouden door Russisch geld, via Deutsche Bank, de enige bank die hem jarenlang geld wilde lenen, in een periode dat de Duitsers druk bezig waren met het witwassen van Russisch geld. De FBI onderzoekt deze geldstromen. Deutsche Bank zegt niets te verbergen te hebben.

Een tweede financiële klem is die waarin Paul Manafort was terechtgekomen, Trumps campagneleider gedurende een aantal cruciale maanden in 2016. Manafort, een politieke mannetjesmaker en financiële ritselaar, had een schuld van 10 miljoen dollar bij zijn Russische zakenpartner Oleg Deripaska, een aluminiummagnaat en invloedrijke Kremlin-fluisteraar. Manafort had een jaar of tien voor hem gewerkt in enkele voormalige Sovjet-republieken "om de regering van Vladimir Poetin in een goed daglicht te stellen". Hij had onder meer de pro-Russische president Viktor Janoekovitsj in het zadel geholpen in Oekraïne. Maar Manafort kocht graag mooie pakken en toen zat hij ineens in de schulden. Deripaska is geen man bij wie je schulden wilt hebben.

Dit voorjaar kwam er nog een tweede schijnwerper op Deripaska. Anastasia Vasjoekevitsj, een Wit-Russische escortdame, gearresteerd in Thailand, zei in februari dat ze bandopnamen heeft van haar toenmalige klant/minnaar Deripaska op zijn jacht in 2016. Daarin zegt hij dat Rusland de Amerikaanse verkiezingen gaat verstoren.

Manafort verdween twee jaar van de radar. Hij meldde zich weer toen hij voor Trump campagneleider werd. "Ik neem aan dat je de berichten over mij in de media aan onze vrienden hebt laten zien", mailde hij aan zijn oude zakenpartner Konstantin Kilimnik in Kiev. "Absoluut", zei die. "Elk artikel." Manafort: "Hoe gebruiken we dat om het weer goed te maken? Heeft het OVD-team het gezien?" OVD, dat was Oleg Vladimirovitsj Deripaska. "Als hij privé-rapportages nodig heeft, dan kunnen we daarmee helpen", schreef Manafort in juli aan Kilimnik.

Manafort stelde dus voor om zijn positie bij de campagne van Trump te gebruiken om zijn schuld met een machtige Kremlin-steunpilaar te vereffenen.

Of dat is gebeurd, en hoe dat is gebeurd, is de vraag. Manafort is gearresteerd en in staat van beschuldiging gesteld voor witwassen en belastingontduiking, maar wil niet meewerken met Mueller. Sterker nog: hij is vorige maand opnieuw gearresteerd (hij mocht zijn proces afwachten met een enkelband), omdat hij samen met Kilimnik getuigen probeerde te beïnvloeden.

4. Chantage: de Russen hebben compromitterende informatie over Trump

En dan is het Dossier er nog, het rapport dat werd opgesteld door oud-spion Christopher Steele, bedoeld als mapje met munitie tegen Trump – in eerste instantie besteld door de Republikeinen, later overgenomen door de Democraten. In dat rapport stond onder meer dat Trump tijdens zijn verblijf in Moskou voor de Miss Universe-verkiezingen in 2013 prostituees zou hebben ingeschakeld om in de presidentiële suite van het Ritz-Carlton Hotel op het bed te plassen waarin Barack Obama had geslapen. En dat de Russen daarvan filmpjes hadden gemaakt.

Dat is nog even onbewezen als toen het Dossier begin 2017 uitlekte. Maar er is wel aanvullende informatie bij gekomen. Zo schrijven Michael Isikoff en David Corn in hun boek Russian Roulette dat Trump eerder in 2013 in Las Vegas in een nachtclub vertoefde waar ook met plasseks werd geëxperimenteerd (daar was hij toevallig met Emin Agalarov, zoon van de vastgoedtycoon, met wie hij de miss-verkiezingen in Moskou aan het rondbreien was). En we weten inmiddels dat Trump loog toen hij zei dat hij destijds geen nacht in Moskou had doorgebracht; uit vluchtschema’s blijkt dat hij er anderhalve nacht heeft geslapen en/of gefeest.

Steele zelf schat de kans dat zijn saillante bevindingen waar zijn op 50 procent, zo zei hij tegen Isikoff en Corn.

Als er iets chantabels is gebeurd, dan zal Michael Cohen er wel weer op af zijn gestuurd om het te fiksen – de advocaat van Trump die altijd akkefietjes met pornosterren en prostituees moet oplossen. Het kantoor van Cohen werd eerder dit jaar uitgekamd door de FBI. Daarbij kunnen zulke transacties naar boven zijn gekomen. Misschien heeft Mueller inmiddels een completer schema aan de muur hangen.