Schrapte Trump 50 miljoen dollar die gebruikt werd voor "condoombommen van Hamas"?

De regering van de nieuwe Amerikaanse president Donald Trump besliste de voorbije weken om verschillende lopende uitgaven van de Amerikaanse overheid te bevriezen, op te schorten of af te schaffen. Dat omvat bijvoorbeeld snoeien in het ambtenarenapparaat, het verlaten van de Wereldgezondheidsorganisatie, en het bevriezen van het gros van de uitgaven voor humanitaire hulp.

Het Department of Government Efficiency (DOGE), een agentschap dat de overheid efficiënter moet maken met miljardair Elon Musk aan het roer, is zelfs speciaal in het leven geroepen om wat beschouwd wordt als ‘verkwistende’ uitgaven te identificeren en ontmantelen.

In een persconferentie op dinsdag 28 januari verdedigde woordvoerster Karoline Leavitt die politiek met een opvallend voorbeeld van een geschrapte uitgave: "[We] ontdekten ook dat er ongeveer 50 miljoen belastingdollars naar condooms in Gaza ging. Dat is een belachelijke verspilling van belastinggeld."

Een dag later, op woensdag 29 januari, deed president Donald Trump er in een eigen persconferentie nog een schepje bovenop. Hij beweerde dat de 50 miljoen dollar bedoeld waren "om condooms voor Hamas te kopen". "En weet je wat ermee gebeurd is? Ze hebben ze gebruikt als een methode om bommen mee te maken."

Wat klopt er van dit verhaal?

(Lees verder onder de tweet.)

Verschillende Amerikaanse en internationale journalisten vroegen het Witte Huis om meer uitleg over het verhaal, maar kregen geen concrete informatie over de vermeende "50 miljoen dollar voor condooms voor Gaza". Allerlei speurneuzen gingen daarom zelf op zoek naar de mogelijke bron voor het verhaal.

Zijn condooms voor de Amerikaanse regering een gebruikelijke uitgavenpost? Dat alvast wel. De voorbije jaren - en overigens ook tijdens de vorige ambtstermijn van Donald Trump - werden door het Amerikaanse humanitaire agentschap USAID wel degelijk miljoenen condooms en andere anticonceptiemiddelen verdeeld over de hele wereld. Maar Gaza of andere Palestijnse gebieden komen alvast in die overzichten helemaal niet voor. Bovendien is 50 miljoen dollar een enorm bedrag, dat zou overeenstemmen met honderden miljoenen stuks.

In november 2024 werd onder de vorige Amerikaanse regering een bedrag van 50 miljoen dollar opzijgezet voor een wederopbouwproject met de naam "Gaza Health Recovery Activity" - een samenwerking tussen het Amerikaanse ontwikkelingsagentschap USAID en de NGO Anera. Maar een woordvoerder van Anera vertelde aan The Washington Post dat het project helemaal geen aankopen van condooms bevatte. "Niemand weet waar dit naar verwijst."

Op sociale media duikelde men dan weer een bedrag van 45 miljoen dollar op dat door het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken toegekend was aan het Bevolkingsfonds van de Verenigde Naties (UNFPA), geoormerkt voor de ondersteuning van seksuele en reproductieve gezondheidszorg bij ontheemde mensen in de Gazastrook. Kon dat de uitgave zijn waar het Witte Huis naar verwees?

Een woordvoerder van UNFPA bevestigde dat de fondsen bevroren waren, maar vertelde aan The Guardian dat het Amerikaanse geld niet gebruikt werd voor condooms. Het werd voornamelijk besteed aan pre- en postnatale zorg in Gaza: mobiele bevallingsunits, medicijnen en benodigdheden om moedersterfte te voorkomen, psychologische hulp voor slachtoffers van seksueel geweld, menstruatieproducten, en meer dan een half miljoen pakketten met essentiële hygiëneartikelen voor nieuwe moeders en pasgeborenen.

Er werd op sociale media verder gespeculeerd dat "condooms voor Gaza" een verwijzing waren naar een uitgave van ongeveer 83 miljoen dollar die door het ministerie van Gezondheid toegekend werd aan de Elizabeth Glaser Pediatric Aids Foundation, een private stichting die actief was rond seksuele gezondheid. Maar die organisatie werkte in twee provincies in het Afrikaanse land Mozambique, waarvan er eentje toevallig "Gaza" heet maar verder niets te maken heeft met het Palestijnse gebied.

Een woordvoerster van het ministerie van Buitenlandse Zaken, in een bericht op X, en een verklaring van het Witte Huis aan The Washington Post verwezen uiteindelijk naar nóg een andere begunstigde die met Amerikaanse fondsen actief was in Gaza, voor ongeveer 100 miljoen dollar: de NGO International Medical Corps. Die fondsen zouden ook "geld voor anticonceptie" bevatten, werd beweerd, zoals “gezinsplanningsprogramma's, inclusief noodanticonceptie" en andere doelstellingen rond seksuele gezondheidszorg.

Dat betwistte het IMC in een persbericht over haar activiteiten: "Er werd geen geld van de Amerikaanse overheid gebruikt voor de aanschaf of distributie van condooms, noch voor het aanbieden van diensten op het gebied van gezinsplanning." De Amerikaanse regering leverde ook geen bewijzen voor haar claim.

Kan het echter kloppen dat Hamas condooms gebruikt "als een methode om bommen te maken", zoals Trump het omschreef? Vermoedelijk baseerde Trump zich voor die uitspraak op een tweet van een voormalige, door hem benoemde ambassadeur in Israël of op berichtgeving van Fox News, de conservatieve tv-zender die de aankondiging van het Witte Huis verbond aan de praktijk van "condoombommen".

Maar ook dat deel van het verhaal zit anders in elkaar - al bestaat er wel degelijk een verband tussen Hamas, bommen en condooms.

(Lees verder onder de tweet.)

Het klopt namelijk dat vliegers, ballonnen en ook met helium gevulde condooms gebruikt zijn om explosieven en kleine brandbommen met de wind te laten meedrijven naar Israël. Over die praktijk zijn via Google Search heel wat persartikelen terug te vinden, vooral vanaf 2018.

Er bestaan ook persfoto's, genomen in Gaza, die documenteren hoe condooms gebruikt worden als luchtballon. De condooms zijn hierbij natuurlijk geen methode om bommen te maken, maar slechts het transportmiddel.