Direct naar artikelinhoud
Antwerpen

In deze Antwerpse kerk dienen verrassende kandidaten zich aan om een frisse wind te laten waaien

De Sint-Pauluskerk in Antwerpen.Beeld BELGA

In de Antwerpse Sint-Pauluskerk dienen enkele verrassende kandidaten zich aan om een frisse wind doorheen de parochie te laten waaien: de paters dominicanen. Vanaf 2019 zal de orde er op vraag van de Antwerpse bisschop Johan Bonny de dienst uitmaken.

Wie in Vlaanderen bericht over religieuze ordes of congregaties, kan meestal met een standaardzinnetje de open deur intrappen: "Na een rijke, bloeiende geschiedenis van ongeveer x aantal jaar laten de paters/zusters/broeders straks met pijn in het hart (vul hier een stad in) los." In de laatste tien jaar overkwam het onder meer met de redemptoristen in Roeselare, de jezuïeten in Turnhout of de picpussen in Aarschot. Naar de reden is het niet ver zoeken: een dalend en verouderend aantal leden. Ze verhuizen dan ook vaak richting rusthuis.

"Het verhaal van de kerk in Vlaanderen is er inderdaad eentje van afkalving, en dat willen we weerwerk bieden", zegt Olivier Lins, woordvoerder van het bisdom Antwerpen. Op vraag van bisschop Johan Bonny zullen een aantal dominicanen – ook wel 'predikheren' genoemd – zich vanaf juni 2019 vestigen in de Antwerpse Sint-Pauluskerk. Op dat moment blaast de huidige pastoor Paul Scheelen namelijk 80 kaarsjes uit, en wacht het pensioen. De bisschop hoopt op drie à vier dominicanen om "een levenskrachtige gemeenschap" te stichten. "Dit is tegelijk aankloppen bij de historie en kiezen voor de toekomst", zegt Lins. 

'Het verhaal van de kerk in Vlaanderen is er eentje van afkalving, en dat willen we weerwerk bieden'
Olivier Lins, bisdom Antwerpen

48 Vlaamse dominicanen

Op deze manier wordt de parochiekerk nabij het Schipperskwartier ook een kloosterkerk, en dat is een terugkeer naar de wortels van de Sint-Pauluskerk. Die werd in 1571 voltooid en gewijd op het terrein waar de Antwerpse domicanen zich al in de 13de eeuw nestelden. De Sint-Pauluskerk en het aanpalende klooster waren eeuwenlang een belangrijke uitvalsbasis, tot de laatste dominicaan er zo'n 170 jaar geleden verdween. De voorbije twee eeuwen is de Sint-Pauluskerk in het beheer van de kerkfabriek.

Wie zijn de Dominicanen?

De dominicanen zijn een Rooms-katholieke bedelorde die in 1216 werden gesticht door de Spaanse priester Dominicus Guznam. De orde is gekend om haar grote aandacht voor intellectuele vorming en studie, en een kritische houding ten opzichte van kerk en samenleving.

De orde kent drie takken – paters, zusters en leken – en is verspreid over de hele wereld, die opgedeeld wordt in provincies. Sinds de sluiting van het klooster van Genk zijn Vlaanderen en Wallonië onder één koepel samengebracht. Aan het hoofd staat de 'provinciaal', momenteel Philippe Cochinaux van het Luikse dominicanenklooster. 

Het beheer blijft bij die autonome, openbare instelling, de invulling valt dus binnenkort op de schouders van de dominicanen. Zij zullen de lithurgie verzorgen, maar ook sociale projecten leiden. "We hebben bewust voor de dominicanen gekozen omdat die die orde het evangelie actief naar buiten brengt", zegt Lins. "Ze staan met de poten op straat, in tegenstelling tot de contemplatieve congregaties, die zich verschuilen achter de vier kloostermuren."

Geen heropflakkering

De terugkeer naar Antwerpen betekent evenwel niet dat de orde een heropflakkering kent in ons land. Vooral in Vlaanderen telt de orde een vergrijzend bestand van 48 paters. "Met 95 procent zekerheid zal er iemand van de Belgische gemeenschap in het project meedraaien, maar de rest zal aangetrokken worden uit het buitenland", zegt Marcel Braekers, vicaris van de Vlaamse Dominicanen. 

'Dominicanen staan met de poten op straat, in tegenstelling tot de contemplatieve congregaties, die zich verschuilen achter de vier kloostermuren'
Olivier Lins, bisdom Antwerpen

De dominicanen zullen ergens in de buurt van de Sint-Pauluskerk gaan samenwonen, niet in het Predikherenpand. Na een brand in 1968 bleven daar hoofdzakelijk ruïnes van over, die ondertussen niet meer in het bezit zijn van de kerkfabriek. Ook de Sint-Pauluskerk moest daar trouwens zo'n dertig jaar van recupereren, aan de renovatie hing een kostenplaatje van zo'n 10 miljoen euro vast.

Levenslijn

"De retour van een congregatie naar haar oude kloosterkerk is voor Vlaanderen vrij uniek", zegt Dimitri Stevens, medewerker Onroerend Religieus Erfgoed bij het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur. Voor de Sint-Pauluskerk, die toch een belangrijke historische waarde heeft, lijkt het vooral een levenslijn voor de toekomst. "Het is een manier om nieuwe bedienaars van de eredienst aan de parochiekerken te verbinden, want daarvan zijn er steeds minder."

"En dat aantal zal de volgende tien jaar zeker blijven dalen". Stevens verwacht dus niet meteen een heropleving van de gemeenschap. Volgens de Unie van de Religieuzen van Vlaanderen (URV) waren er vorig jaar nog 1.450 mannelijke en 4.750 vrouwelijke religieuzen. Tien jaar geleden was dat bijna het dubbele.

Lees ook: Waarom een 25-jarige dit jaar toetrad tot de dominicanenorde