Vandeput over F-16-dossier: "Zware inschattingsfout gemaakt"

Minister Vandeput verklaarde in de Kamer dat hij geen kennis van het bewuste rapport had. "Ik heb het rapport deze ochtend voor de eerste keer gezien toen het binnenviel in mailbox. Een paar uur later heb ik ook tweede rapport ontvangen, dat correcties en aanbevelingen op het eerste rapport brengt. Ik heb nooit - nooit - bewust enige info achtergehouden voor het parlement", klinkt het. Ook geeft Vandeput aan dat noch hij, noch de legertop, op de hoogte waren van de rapporten. Dat laatste noemt Vandeput "een zware inschattingsfout".

De minister probeerde met een chronologie van de feiten duidelijkheid te scheppen in de waas die al een hele dag over het dossier hangt. Aan het begin van de legislatuur liet de minister verschillende scenario's onderzoeken voor de F16's. Ook de optie om de toestellen langer in de lucht te houden, werd daarbij tegen het licht gehouden en verworpen. Daarop werd beslist om resoluut voor een volledige vervanging te kiezen. Vandeput zegt nu te willen bekijken of die studies openbaar kunnen worden gemaakt.

In augustus 2016 maakte Lockheed Martin bekend dat het een nieuw theoretisch model had om het mogelijke pensioen van de F16’s te berekenen. In januari 2017 heeft de materiaalmeester van het Belgische leger op een internationale vergadering gevraagd of dat theoretische model ook kan toegepast worden op onze toestellen. "De materiaalmeester is louter bezig met het vliegende houden van zijn vloot", legt Vandeput uit. "Hij is niet betrokken bij het aanwervingsdossier." De man in kwestie heeft op 26 april het eerste rapport ontvangen. In februari 2018 kwam Lockheed Martin met een tweede studie met aanvullingen en correcties op de eerste.

De minister kondigde in de Kamer zowel een intern onderzoek aan van de Chef Defensie als een extern onderzoek. Dat laatste moet voorkomen dat in de toekomst nog cruciale informatie "te laag in de keten" blijft steken, aldus Vandeput, die benadrukte dat "gepaste actie" zal volgen op basis van die onderzoeken. "We zullen er alles aan doen om alle duidelijkheid te brengen."

Van een opschorting van de aankoopprocedure wil de N-VA-minister voorlopig niet weten, liet Vandeput eerder weten in De ochtend op Radio 1. "Maar als de dingen uit het rapport zouden kloppen, zal ik alle pistes open houden en de informatie meenemen naar de regering om een beslissing te nemen. Ik ga nu eerst mijn tijd nemen om het rapport van naderbij te onderzoeken en de bevoegde diensten om extra informatie te vragen." 

Sp.a en Groen: "Aankoopprocedure opschorten"

Volgens sp.a-voorzitter John Crombez, die het rapport in zijn bezit heeft, heeft de minister in het parlement alvast "dingen gezegd die zwart op wit onwaar zijn". De studie haalt twee basisclaims over de vervanging van de F-16's onderuit, namelijk dat ze snel moeten vervangen worden en dat er geen studies bestaan over een verlenging van de levensduur van de toestellen. 

Heeft de N-VA-minister gelogen? "Dat weet ik niet. Ik weet niet of de minister zelf het rapport heeft gezien. Alleszins was de top van het Belgische leger op de hoogte", zei Crombez in De ochtend op Radio 1. "Twee essentiële elementen zijn onwaar. We moeten helemaal niet snel beslissen en er is wél een studie", aldus Crombez. Ondertussen heeft sp.a de hand weten te leggen op een mail uit mei 2017 waarin iemand binnen Defensie de vraag stelt of de informatie over de studie naar de F-16's niet moet worden gedeeld met de Chef Defensie Marc Compernol en minister van Defensie Steven Vandeput (N-VA).

"I think this needs to be elevated (...) as they need the correct information", staat er te lezen. Volgens partijvoorzitter John Crombez is er een jaar eerder, in 2016, ook een boos telefoontje vertrokken van Frederik Vansina, het hoofd van de Luchtcomponent, naar Lockheed Martin met de vraag te stoppen met berekeningen te maken over de inzetbaarheid van de F-16's.

Kamerlid Dirk Van der Maelen (sp.a) stelde dat Vandeput "op niemand meer kan vertrouwen. U kunt dit departement niet blijven leiden als diegenen die u misleid hebben, op hun stoel blijven zitten." Van der Maelen verwijst naar generaal Van de Voorde. Hij leidt sinds vorig jaar de militaire veiligheidsdienst, maar was voordien kabinetchef van minister Vandeput en was de voorganger van Vansina bij de Luchtmacht. "Als zou blijken dat generaal Van de Voorde ook op de hoogte was, mag die man dan blijven zitten op zijn stoel als leidend officier bij de militaire staatsveiligheid?", wilde Van der Maelen weten.

Volgens Crombez zijn "de feiten verdraaid" en is het "dossier gemanipuleerd". Hij vraagt daarom dat de procedure wordt opgeschort en dat de minister snel met tekst en uitleg naar het parlement komt. "Het parlement en de mensen hebben recht op eerlijkheid en duidelijkheid", klinkt het. "Wij tillen hier zwaar aan", stelt Kamerlid Dirk Van der Maelen (sp.a). "In een parlementaire democratie kan het niet dat voor zo'n belangrijk dossier van 15 miljard euro – misschien hét aankoopdossier van de eerste helft van deze eeuw – Defensie voor de politiek informatie achterhoudt." Van der Maelen eist nu dat de voltallige legertop zich komt verantwoorden in de commissie. 

Ook oppositiepartij Groen reageert 'verbijsterd'. Volgens Groen-Kamerlid Wouter De Vriendt moet Vandeput "de procedure meteen opschorten". "Ofwel wist de minister niet van het bestaan van deze studie, en worden studies besteld zonder zijn medeweten. Ofwel wist de minister het wel degelijk, en hield hij dit verborgen voor publiek en parlement. In beide gevallen is er een groot probleem voor diens geloofwaardigheid", aldus De Vriendt. Partijgenoot Kristof Calvo liet weten via Twitter dat "er in elk geval een probleem is in zo'n miljardendossier. De regering is zo gretig dat er fouten worden gemaakt".

Open Vld: "Als rapport klopt, is dat nieuw element"

"Ik wil de analyse van het rapport afwachten. Maar mocht dit rapport kloppen, dan liggen er nieuwe feiten op tafel waarmee we verder aan het werk moeten gaan", zei Open Vld-defensiespecialist Tim Vandenput in De ochtend. Volgens de Open Vld'er moet het parlement snel inzage krijgen in het rapport. Als het rapport zou blijven liggen zijn bij de legertop, is het volgens Vandenput de vraag waarom het niet is doorgegeven aan de minister.

Aankoopprocedure omstreden

Sinds de regering-Michel in 2015 besliste om de F-16's van de Belgische luchtmacht te vervangen, krijgt minister Vandeput in het parlement geregeld de vraag of die miljardenaankoop wel nodig is. Altijd zei hij dat de gevechtsvliegtuigen een levensduur hebben van 8.000 vluchturen en dan 'versleten' zijn. Die limiet bereiken ze tussen 2023 en 2028.

Vandeput bevestigde daarbij elke keer dat er geen studies of programma's bestaan, ook niet bij de constructeur van het toestel, het Amerikaanse Lockheed Martin, om de Belgische F-16 langer in dienst te houden. Toch bestaat zo'n studie wel degelijk. Meer nog, Lockheed Martin maakte ze vorig jaar op uitdrukkelijk verzoek van de Belgische defensie, die het document kreeg op 26 april 2017.

In het document is de constructeur duidelijk: het is perfect mogelijk om de F-16's langer in dienst te houden, zonder veel extra kosten. Concreet zouden de F-16's nog zes jaar langer meekunnen. In het model dat Lockheed Martin uittekende, moeten de oudste F-16's pas in 2029 uit dienst worden genomen.