Knielende football-spelers nieuw icoon van activisme in de sport
200 American football-spelers knielden dit weekend tijdens het Amerikaanse volkslied. Uit protest, want black lives matter. Na een vicieuze tweet van president Trump lijkt een nieuw activistisch icoon geboren.
Colin Kaepernick is een quarterback in het American football. Hij is 29 jaar oud, zwart en multimiljonair. Maar meer nog is de man een icoon, eentje dat zijn sport overstijgt. Kaepernick – die nu zonder club zit – stelde in augustus vorig jaar een daad van verzet. Voor een onbenullige oefenwedstrijd weigerde hij recht te staan voor het Amerikaanse volkslied. Een statement van jewelste in een land waar vlag en volkslied heilig zijn. Na de wedstrijd deed hij er een schepje bovenop. “Ik sta niet recht voor de vlag van een land dat zwarten en andere gekleurden onderdrukt.”
De man hield voet bij stuk en ging het hele seizoen lang op één knie zitten, wanneer de Star Spangled Banner weerklonk. Steeds meer (zwarte) atleten volgden zijn voorbeeld, ook nu, een jaar later. En dan gooide president Trump olie op het vuur. Wie niet rechtstaat tijdens het volkslied, is een 'asshole' en dient te worden ontslagen, liet Trump weten. De reactie was immens. Normaal knielt een paar dozijn spelers tijdens het volkslied. Dit weekend waren dat er plots meer dan 200.
De knielende footballspelers doen denken aan de Black power-vuist op de Spelen van 1968
Volgelingen
Een hele rij atleten, knielend uit protest. Het doet denken aan de Olympische Spelen van 1968. Tommie Smith en John Carlos pakten goud en brons op de 200 meter sprint. Tijdens de podiumceremonie verwierven ze hun plaats in de geschiedenisboeken. Ze bogen het hoofd en staken hun vuist – in een zwarte, lederen handschoen – kaarsrecht in de lucht: Black power.
Die gebalde vuist leeft vandaag meer dan ooit. Ze vindt ook haar weg naar het basketbal. Ook daar zwijgen een aantal topspelers niet langer. Superster LeBron James verscheen al op het terrein met een shirt waarop 'I can't breathe' staat. Die zin sprak de zwarte Amerikaan Eric Garner elf keer uit, terwijl hij door een blanke politieagent in een wurggreep werd gehouden. Het werden zijn laatste worden.
Theoretisch hand in hand
Een nieuwe activistische sportbeweging lijkt geboren en dat is vrij zeldzaam. Vroeger moest je al Muhammed Ali heten om je uit te spreken over pakweg oorlog en burgerrechten. Nu laten tal van zwarte atleten van zich horen. "Die gevoelens leven onderhuids al lang in de Amerikaanse samenleving. Sport kan een mooi platform bieden om die te uiten. Bijvoorbeeld tijdens een ceremonie of volkslied. Kaepernick heeft zijn moment gegrepen, velen zijn hem gevolgd", zegt sportsocioloog Jasper Truyens (VUB).
'In theorie gaan sport en activisme hand in hand, maar de praktijk wil niet altijd mee'
Ook Marjet Derks, sporthistorica aan de Radboud Universiteit in Nijmegen neemt deze actie ernstig, al is die volgens haar niet helemaal uniek. "In de sport zijn al veel grenzen verlegd. Vaak gaat het dan, zoals hier, over ras of afkomst. Ook religie kan een rol spelen, net als vrouwenrechten. Denk maar aan de Battle of the sexes, de tenniswedstrijd tussen Billie Jean King en Bobby Riggs. Dat was grensverleggend."
"In theorie gaan sport en activisme hand in hand, maar de praktijk wil niet altijd mee", gaat Derks verder. "Kijk maar naar het olympisch charter, dat veel over ethiek spreekt. Maar toch wijst het Internationaal Olympisch Comité toernooien toe aan vreemde regimes."
De sportbonden geven dus niet bepaald het goede voorbeeld. En eigenlijk geldt voor veel clubs hetzelfde. "De clubs in de NFL (de American football-liga, BVSG) hadden ook liever dat hun atleten zwegen. Al moeten die nu ook hun mening bijstellen. Zo zie je maar: er is iets in gang gezet, al zal sport de wereld niet redden. Daarvoor moeten we ook naar de politiek en instellingen kijken", zegt Truyens. "
De wereld is vandaag misschien niet anders dan voor het weekend, toch niet dankzij de knielende sporters. Maar er lijkt nu wel iets in gang gezet. De volgspot staat nu, meer dan ooit, op die zwarte superatleten aan de andere kant van de Oceaan. "Zij krijgen nu de aandacht én bereiken een enorm publiek. Een publiek dat normaal niet met deze problemen wordt geconfronteerd", aldus Derks. "Het lijkt op het eerste zicht een zeer Amerikaans thema, maar ook wij hebben gelijkaardige problemen. Denk maar aan ons koloniaal verleden. Misschien kan het ook tot bij ons echoën. Ik ben zeer benieuwd."