Direct naar artikelinhoud
reportage

Ondanks verdeeldheid rustige intocht Sint in Zaanstad

De intocht van Sinterklaas in Zaanstad is rustig verlopen. Ook de demonstraties van voor- én tegenstanders van Zwarte Piet, die op vier aangewezen plekken plaatsvonden. ‘Ik ben er trots op dat we vandaag iedereen de ruimte geven om zijn mening te uiten.’

Sinterklaas wordt door een roetveegpiet begeleid in Zaanstad.Beeld Marcel Van Den Bergh

‘Ik hoop dat wij ook een voorbeeld kunnen zijn voor de rest van Nederland’, zegt burgemeester Jan Hamming dik twee uur nadat hij de Sint bij de landelijke intocht heeft welkom geheten. ‘Hoe je een mooi feest kunt combineren met het grondrecht op demonstratie.’

Zaanstad wilde de nationale intocht dit jaar dolgraag organiseren om de Zaanse Schans binnen Nederland wat beter onder de aandacht te brengen. Dat is gelukt. De draaiende molentjes langs de Zaan baadden in het kraakheldere winterlicht, terwijl de stoomboot met de Sint op de plecht kwam aanvaren.

Erezaak

Maar burgemeester Hamming maakte zaterdag dus ook duidelijk dat het voor hem een erezaak was dat Zaanstad ruimte zou bieden aan het debat en het gesprek over de figuur van Zwarte Piet. ‘Ik ben er trots op dat we dat hebben kunnen doen, door de afgelopen weken een dialoog te organiseren tussen voor- en tegenstanders, en vandaag iedereen de ruimte te geven om zijn mening te uiten.’ Dat past volgens de PvdA-burgemeester ook bij de geschiedenis van de Zaanstreek. ‘Wij zijn niet bang voor strijd. De februari-stakers kwamen ook uit onze stad.’ 

Een man wordt gearresteerd bij de intocht in Zaanstad.Beeld Marcel Van Den Bergh

Dertigduizend mensen kwamen op de intocht af. Vier van hen werden aangehouden. Volgens de politie zijn twee personen opgepakt voor het verstoren van de openbare orde, een voor het gooien van een steen naar een demonstratievak en een voor het niet kunnen tonen van een identiteitsbewijs. En op vier aangewezen plekken werd gedemonstreerd door voor- en tegenstanders van Zwarte Piet. Zonder noemenswaardige incidenten, zei Hamming.

Ja, het demonstratierecht is hier vandaag goed geregeld, constateert ook Jelle Klaas een paar uur eerder al. Namens het Nederlands Juristencomité voor de Mensenrechter staat hij in een wit hesje met de opdruk Legal observer in het vak van de antipieten. Terwijl de vijftig actievoerders in het ruim bemeten vak scanderen - ‘Zwarte Piet is zwart verdriet! NTR, schaam je!’ – wijst Klaas met een glimlachje het mobiele wc’tje in het vak. ‘Om veiligheidsredenen mag niemand tijdens de intocht het vak verlaten, dus heeft de gemeente zelfs dat ding neergezet. Typisch Nederlands.’

Demonstranten bij de intocht.Beeld Marcel Van Den Bergh

Lovend is Klaas over het feit dat de demonstranten veilig zijn en dicht langs de route staan. ‘In het zicht- en gehoorsveld van de Sint, zoals dat volgens de wet ook moet.’ Slechts op één punt heeft de waarnemer zijn bedenkingen. ‘Demonstranten moesten zich van tevoren registreren. Dat begrijp ik vanuit veiligheidsoogpunt, maar in feite moet je op het laatste moment nog kunnen beslissen dat je je mening wilt uiten.’

Volksunie

Een paar honderd meter verderop blijkt de extreem-rechtse Nederlandse Volksunie ook een eigen wc te hebben. Een handvol demonstranten laat de Nederlandse vlaggen wapperen in het demonstratievak, terwijl een meegebrachte, pikzwarte piet handenvol pepernoten uitdeelt aan opgewonden kinderen aan de andere kant van het dranghek. NVU-voorman Constant Kusters geeft voorbijgangers stickers met de opdruk ‘Wij houden van Zwarte Piet’. Een paar jonge fans voegt hij toe: ‘Hakken in het zand, hè. Deze strijd gaan we wij niet verliezen.’ Ook Kusters heeft niets te klagen over de organisatie. ‘Wij zijn heel tevreden. Echt.’

Gemopper klinkt er wel onder het publiek langs de route. ‘We hebben uitgerekend dat dit feestje het meer dan 200 euro per seconde kost’, zegt een bewoner van een Zaans huisje waar achter het raam een postertje Zwarte Piet welkom heet. ‘Honderden politieagenten en dan nog al die ‘stillen’ met hun oortjes in. Belachelijk, natuurlijk.’

Een huiskamer langs de route van de intocht.Beeld Marcel Van Den Bergh

Met name de antipieten hebben het te verduren van de omstanders. ‘Wat een sukkels’, ‘Allemaal van ons belastinggeld’ en: ‘Jammer dat Pim Fortuyn er niet meer is, of Hitler, dan had dit zo nooit gekund.’ 

Een van de demonstranten in het vak probeert nog de discussie aan te gaan over discriminatie van mensen met een migratieachtergrond bij sollicitaties. Maar volgens een groep opgelaten tieners is het simpel: ‘Je moet gewoon hard werken en blijven door solliciteren.’

Verdeeldheid

De verdeeldheid is niet alleen te zien rond de demonstratievakken, maar ook in het gevolg van de Sint, waar in totaal tien verschillende lokale Sinterklaascomité’s in meelopen. Een fanfare heeft de bolgeblazen wangen eensgezind van roetvegen voorzien. Terwijl er zwartgeverfde gezichten met rode lippen, pepernotengooiend omheen dansen. Een enkele uit de kluiten gewassen Zwarte Piet heeft zelfs de moeite genomen om bij de Hema de allergrootste gouden oorringen aan te schaffen voor mensen zonder gaatjes.

Een Zwarte Piet zwaait naar tegendemonstranten.Beeld Marcel Van Den Bergh

‘We gaan dit allemaal de komende tijd evalueren’, zegt een woordvoerder van de NTR na afloop. De omroep adviseerde de meelopende comité’s om het schminkprotocol van roetvegen te volgens, zoals dat ook in het Sinterklaasjournaal wordt gevolgd. ‘We kijken hoe dat is gegaan en bepalen dan hoe we de weg van de geleidelijke verandering volgend jaar weer doorzetten.’

En terwijl de volwassenen nakaarten over de kleur van de pieten en het demonstratierecht, hebben de kinderen met pietenmutsjes en mijters op, zo hun eigen besognes. Opgewonden: ‘Gaaf dat ik de huispiet, zag!’ Verrast: ‘Kijk daar komt Amerigo weer terug, zonder Sinterklaas.’ Teleurgesteld: ‘Het enige wat ik heb gegeten was een bitterbal.’ En, huppelend hand in hand: ‘Jo, jo, Sinterklaas!’

Verbetering: in een eerdere versie van dit artikel stond in een citaat van burgemeester Jan Hamming dat de SDAP in Zaandam is opgericht. Dat klopt niet, de SDAP werd opgericht in Zwolle.

De intocht van Sinterklaas: (afgeblazen) demonstraties en ongeregeldheden

Hoogleraar recht en samenleving Jan Brouwer is niet verbaasd dat een aantal protesten van Kick Out Zwarte Piet (KOZP) dit jaar moesten worden afgeblazen. ‘Vorig jaar in Friesland hebben de burgemeester en politie een heel verkeerd signaal afgegeven.’

Mensen die zaterdag bij de intocht van Sinterklaas betogers tegen Zwarte Piet hebben aangevallen en met eieren en blikjes hebben bekogeld, kunnen erop rekenen dat ze strafrechtelijk vervolgd gaan worden, aldus minister Grapperhaus.

De voorstanders van Zwarte Piet in Den Helder constateerden zaterdag tevreden: ‘We hebben ons doel bereikt.’ Want de demonstratie tégen Zwarte Piet ging niet door, omdat de veiligheid van de demonstranten niet kon worden gegarandeerd.