Direct naar artikelinhoud
Recensie

'Summerless': Iraans theater dat worstelt met het juk van de censuur

Hoe het nastreven van persoonlijk geluk in een oppressieve staat haast onmogelijk is.Beeld Luc Vleminckx

De Iraanse regisseur Amir Reza Koohestani liet zijn nieuwe voorstelling Summerless in première gaan tijdens het kunstenfestivaldesarts. Subtiel theater dat wat meer had mogen sprankelen.

Opererend vanuit Parijs en Teheran heeft Amir Reza Koohestani (1978) een internationale reputatie opgebouwd om u tegen te zeggen. Dat is op zijn zachtst gezegd opmerkelijk, want Koohestani moet werken in precaire omstandigheden. Door de strenge censuur in Iran wordt de kunstensector zwaar aan banden gelegd. Reflecties over de hedendaagse maatschappij liggen zeer gevoelig, openlijke kritiek is ondenkbaar.

Wie toch iets wil zeggen over actuele politieke en sociale vraagstukken moet zeer omzichtig te werk gaan. En laat Koohestani nu net een meester van de subtiliteit zijn. Zijn werk onderscheidt zich door een tersluikse, fijnzinnige gelaagdheid die, voor degene die goed oplet, vatbaar is voor een breed scala aan interpretaties. Zijn theater poneert geen radicale statements, maar kiest voor het kat-en-muisspel waarbij betekenis zichtbaar wordt voor degene die er bewust naar op zoek gaat.

In Summerless serveert Koohestani ons het verhaal van een schilder die door een school wordt ingehuurd om oude revolutionaire slogans te overschilderen. Ooit heeft hij een relatie gehad met de opzichter, maar nu woont hij alleen. Iedere ochtend praat hij met een jonge moeder die bij de schoolpoort op haar dochter wacht. Maar wanneer het zesjarige dochtertje verliefd op hem wordt, komt hij onder vuur komt te liggen. Er beginnen geruchten de ronde te doen, en hoewel het kind alles verzonnen heeft, moet de schilder uiteindelijk worden afgedankt.

De dialogen zijn vaak langdradig en verzanden in oeverloos gekibbel.Beeld Luc Vleminckx

Op het eerste zicht een nogal mager verhaal, maar een hele kluif voor wie zich erin verdiept. De schilder is een man die in zijn tekeningen droomt van een ander leven en een betere toekomst. Tekeningen die echter keer op keer overschilderd moeten worden omdat de opruiende slogans eronder zichtbaar blijven. Of kort door de bocht: hoe het nastreven van persoonlijk geluk in een oppressieve staat haast onmogelijk is.

Hardnekkige schaduw

Er is het koortsachtig fabulerende kind dat de ondergang van een man veroorzaakt, alleen maar door middel van warrige hersenspinsels en de valse beschuldigingen die daaruit ontstaan. De blind om zich heen slaande achterdocht van een paranoïde samenleving laat zich voelen. Ook thema's als gebrekkig onderwijs, sociale onrechtvaardigheid en complexe emotionele dilemma's laten zich tussen de regels door lezen. Zo is er het feit dat de schilder geen vaste relatie heeft met de opzichter maar wel een kind met haar krijgt. En het vermoeden dat hij verliefd is op de jonge vrouw. En de hardnekkige schaduw van pedofilie.

Het is fascinerend om zien hoe Koohestani op de meest omzichtige wijze een brede waaier aan gevoelige onderwerpen aanraakt. Maar die behoedzaamheid levert helaas geen sprankelend theater op. De dialogen zijn vaak langdradig en verzanden in oeverloos gekibbel. Ook de theatrale uitwerking blijft zeer minimaal. Zowel vorm als inhoud zijn zo ingetogen dat je gaat snakken naar een vonk van leven. Ondanks alle spitsvondigheid om haar te omzeilen, blijft het juk van de censuur voortdurend voelbaar.

Nog tot 26/5 in de KVS, Brussel. kfda.be