Direct naar artikelinhoud
Column

Geluk of genialiteit, wat geeft de doorslag in voetbal en bedrijfsleven?

Paul De GrauweBeeld Bob Van Mol

Paul De Grauwe is professor aan de London School of Economics. Zijn column verschijnt wekelijks.

Het wereldkampioenschap voetbal houdt grote delen van de wereld in de ban. Ook deze columnist. Wat het spel zo aantrekkelijk maakt is dat het vele tegengestelde emoties losmaakt. Emoties die uit het leven geplukt zijn: spanning en ontlading, euforie en teleurstelling, hoop en wanhoop, enthousiasme en cynisme. De snelle afwisseling van extreme emoties is waarom het spel zovelen begeestert.

De onvoorspelbaarheid van het spel is een andere factor die aan de basis ligt van de populariteit van het voetbal. Die onvoorspelbaarheid is bijzonder groot in het wereldkampioenschap. Wie wordt wereldkampioen voetbal? Er is een tiental landen, waaronder België, die kans maken. Wie van die tien het wordt zal bijna uitsluitend bepaald worden door de factor geluk. Vooral vanaf de achtste finales zal geluk ongeveer de enige factor zijn die uitsluitsel brengt. De meeste matchen zullen eindigen met een klein doelsaldo. Ze zullen beslist worden door toevalligheden zoals welke ploeg het eerste scoort, of de VAR het buitenspeldoelpunt heeft gezien, de penalty die gemist wordt, enzovoort.

Zoals Simon Kuper van de Financial Times het opmerkte: er zijn weinig of geen internationale competities waar de uitslag zo sterk van toeval afhangt als in het voetbal. Die ene goal die in de 99ste minuut wordt gescoord, of de rode kaart die ten onrechte wordt getrokken en die de uitslag bepaalt.

Er zijn weinig of geen internationale competities waar de uitslag zo sterk van toeval afhangt als in het voetbal

De analyses achteraf zullen bijna nooit de factor geluk in de verf zetten. Die zullen de strategische keuzes van de succesrijke coach ontdekken die de overwinning van de nieuwe wereldkampioen onvermijdelijk maken.

Vele fenomenen hebben geen redelijke verklaring en worden door het toeval bepaald. Ons brein heeft daar echter grote moeite mee. We aanvaarden het niet gemakkelijk dat iets door toeval is ontstaan. Er moet altijd een oorzakelijk verband zijn tussen fenomenen. We willen niet rusten totdat we dat gevonden hebben. We zijn meestal tevreden als analisten grote verhalen vertellen over hoe het ene fenomeen onvermijdelijk uit het andere voortvloeit.

Superieur management?

Dat is niet alleen het geval in het voetbal. Neem het bedrijfsleven. Er zijn succesrijke ondernemingen en minder succesrijke. Succes in het bedrijfsleven hangt voor een deel af van de kwaliteit van het management en de strategische keuzes die gemaakt worden. Maar de factor geluk is van even grote betekenis. Een strategisch juiste beslissing kan op een slecht moment genomen zijn en zijn uitwerking missen. Een hightechondernemer kan pech hebben omdat een Chinese concurrent de nieuwe uitvinding gewoon kopieert en met de winst gaat lopen. Het aantal verhalen van succes en mislukking die het resultaat zijn van geluk en ongeluk is eindeloos.

Maar ook hier zullen succesrijke bedrijfsleiders moeilijk aanvaarden dan hun succes door een gelukkige samenloop van omstandigheden wordt verklaard. Succes heeft vele vaders. De succesrijke ondernemer zal bijna altijd de superioriteit van zijn strategische keuzes benadrukken die onvermijdelijk tot het goede resultaat moest leiden. Als hij verkozen wordt tot bedrijfsleider van het jaar zullen analisten haast nooit de factor geluk inroepen om dat succes te verklaren. Die zullen grote verhalen vertellen over het superieure management van de succesrijke onderneming.

Succesrijke bedrijfsleiders zullen moeilijk aanvaarden dan hun succes door een gelukkige samenloop van omstandigheden wordt verklaard

Neem Facebook. Er kan weinig twijfel zijn dat het fenomenale succes van dit bedrijf voor een heel groot deel afhangt van geluk. Diegene die er eerst mee begon profiteert van wat economen 'netwerk-externaliteiten' noemen. De dienstverlening van het sociale netwerk wordt als maar nuttiger voor de gebruikers als het aantal gebruikers toeneemt. Diegene die het idee het eerst toepast kan dan profiteren van die netwerk-externaliteiten en de hele markt inpalmen. Hij wordt slapend rijk.

De perceptie over het relatieve belang van geluk versus inherente kwaliteiten van de bedrijfsleiding in de verklaring van succes verschilt nogal tussen Europa en Amerika. Voor de meeste Amerikanen speelt het geluk nauwelijks. Europeanen daarentegen zijn gemakkelijker bereid de factor geluk in het succes van ondernemingen een rol te geven. Is dat de reden waarom Amerikanen een gunstiger beeld hebben over grote bedrijven dan Europeanen? Misschien. Maar als het over voetbal gaat zullen we zonder verpinken besluiten dat indien België wereldkampioen wordt dit alleen maar kan verklaard worden door de genialiteit van coach en spelers. En dat zal ik dan ook doen.