Direct naar artikelinhoud
Selfieverslaving

Selfitis, de nieuwste aanwinst in het rijtje gedragsstoornissen

Obsessief selfies nemen is volgens Britse onderzoekers een stoornis.Beeld AP

Kan je een overdaad aan selfies klasseren als een gedragsstoornis? Nieuw onderzoek beweert van wel en het kind heeft ook al een naam: selfitis. 

en

Kan je een overdaad aan selfies klasseren als een gedragsstoornis? Nieuw onderzoek beweert van wel en het kind heeft ook al een naam: selfitis. 

Obsessief selfies nemen en posten op sociale media is volgens psychologen van de Nottingham Trent University een echte gedragsstoornis. Het klinkt als een grap, en zo begon het ook. Selfitis stak drie jaar geleden de kop op in een fopbericht. Daarin werd beweerd dat de American Psychiatric Association overwoog om selfitis te klasseren als stoornis. 

Maar Britse onderzoekers gingen na of er enige waarheid zat in het fenomeen. “En het lijkt erop dat we het bestaan van selfitis kunnen bevestigen”, zegt gedragspsycholoog en hoofdonderzoeker Mark Griffiths.

Het team trok daarvoor met een vragenlijst naar India, het land met de meeste Facebook-gebruikers en ook het hoogst aantal doden gelinkt aan selfies nemen op gevaarlijke plaatsen. Stellingen als “Ik voel me afgezonderd van mijn vrienden als ik geen selfies neem” of “Ik voel me populair als ik het doe” werden voorgelegd aan focusgroepen van telkens 200 deelnemers. 

'Wie onder een stoornis lijdt, moet er last van hebben. Denk aan iemand die 75 keer dwangmatig zijn handen wast en die dat erg vervelend vindt'
Liesbeth Woertman, Universiteit Utrecht

De resultaten werden gepubliceerd in het International Journal of Mental Health and Addiction en maken gewag van een heuse ‘selfitis­gedragsschaal’. Drie niveaus geven de ernst van de stoornis weer.

Wie minstens drie selfies per dag neemt, maar ze niet op sociale media post, is een grensgeval. Worden ze wel steevast gepost, treedt de acute fase op en wie de controle verliest, heeft chronische selfitis: 24 uur per dag selfies nemen en zeker zes keer per dag ­posten. “Wie aan de stoornis lijdt, heeft vaak last van een gebrek aan zelfvertrouwen en zoekt naar een weg om erbij te horen”, zegt onderzoeker Janar­thanan Balakrishnan. “Ze kunnen symptomen vertonen gelijkaardig aan ander verslavingsgedrag.”

Sophie Lodewijks post voortdurend selfies op sociale media, maar herkent zich niet in de symptomen. “Ik hoef niemand iets te bewijzen”, vindt ze. “Het is een zoektocht naar mijn leukste zelf voor mezelf. Voor mij is een selfie niet gewoon een foto van mijn hoofd. Er is altijd een context, die ik duid in een bijbehorend onderschrift. Het is een creatief proces waarin ik speel met mijn ­identiteit en waar altijd ruimte is voor zelfspot. Want humor is key.”

Dat technologische fenomenen gelinkt worden aan verslavingsgedrag, is niet nieuw. “Sociale media zijn ervoor gemaakt. Al die likes geven dopaminekicks”, zegt Liesbeth Woertman, hoogleraar psychologie aan de Universiteit Utrecht. 

Sophie Lodewijks post vaak selfies, maar voor haar is het een creatief proces. 'Met ruimte voor zelfspot. Want humor is key.'Beeld Instagram @sophielodewijks

Dat zegt ook Koen Lowet van de Belgische Federatie van Psychologen. “Soms kan dat obsessieve selfiegedrag een impact hebben op de omgeving of de eigen ontwikkeling. Dan kan het nodig zijn om hulp te zoeken.” Met de nadruk op ‘kan’, want die impact hoeft er niet te zijn. “Aandacht en herkenning, daar zijn we allemaal mee bezig”, zegt psychoanalyticus Stijn Vanheule (UGent). “Selfies zijn een nieuwe expressievorm, een soort dagboek. Dat kan een destructief randje krijgen, maar de ervaring kan ook geruststellend ­werken.” Te veel selfies automatisch als stoornis bestempelen gaat te ver. “Wie aan een stoornis lijdt, moet last hebben”, zegt Woert­man. “Zoals iemand die 75 keer dwang­matig zijn handen wast en dat erg vervelend vindt.”

Opletten

Vanheule ergert zich aan een soort normatief ideaal. “Wat zegt het aantal over iemand zijn beweegredenen? Dan bekijk je de mens puur als object, een kwalijke tendens in het stoornisdenken.” Dat beaamt Lowet. “Er kan een samenhang zijn tussen selfiegedrag en een onderliggende problematiek, maar die link omdraaien is wetenschappelijk niet verantwoord. We moeten opletten met alles te willen benoemen als stoornis.”

Het gevaar volgens Vanheule: dat we daarmee een cultuur van vooroordelen stimuleren. “Wie zulke berichten ziet passeren, zal nu misschien negatief kijken naar mensen die selfies nemen. Je maakt dan een probleem.”

"We moeten opletten met alles te willen benoemen als stoornis", zegt Koen Lowet.Beeld EPA