De Lapzussen zagen in 2004 het levenslicht in de schoot van de Koninklijke Kring voor Heemkunde Kontich. Gefascineerd door de grote collectie van merklappen die de kring bezit, startte wijlen Hilde Schollen deze bijzondere satellietgroep op. Haar begeestering werkte zo aanstekelijk dat op een bepaald moment met een wachtlijst moest worden gewerkt. Tijdens de viering werd dan ook een bijzonder eerbetoon aan haar gebracht.

Maandelijks komen de dames samen om zich te verdiepen in de geschiedenis en symboliek van merk– en stoplappen, een eeuwenoud gebruik. “Het gaat terug tot de tijd dat er nog geen papier bestond of dat heel duur was”, weet Erica Ulten, die na het overlijden van Hilde in 2013 de fakkel overnam. “Om patronen te kunnen bewaren als voorbeeld, werden ze op lappen geborduurd. Toen de patroonboeken uitkwamen, geraakte het uit de mode. Maar toen werd het een soort van statussymbool, als ‘pronkrol’. Zo werd het in onze contreien populair vanaf de negentiende eeuw. Op school werd het aangeleerd en voor welgestelde meisjes was het een bewijs van hun bekwaamheid in handwerk. Hoe fijner het werk, hoe hoger het aanzien. Aangezien het onderwijs in handen was van geestelijken, vertonen veel van die rollen religieuze motieven.”

“Maar de merktekens hadden ook een functie. De was werd in die tijd gemeenschappelijk gedaan en daarna naar een blekerij gebracht. Opdat iedereen zijn eigen spullen zou terugkrijgen, werd het linnen gemerkt met borduursel”, vertelt Erica.

Solo-dozen

In het museum voor Heem- en Oudheidkunde in Kontich hebben ze zo een uitgebreide collectie van merk- en stoplappen en pronkrollen. “De lappen zaten lange tijd opgeborgen in ‘Solo-dozen’, verborgen voor de buitenwereld en zonder dat er veel waarde aan werd gehecht”, lacht voorzitter Paul Catteeuw. “Nu genieten de collectie en bij uitbreiding de Lapzussen bekendheid tot ver buiten de landsgrenzen. Naar verluidt zouden we een van de grootste collecties in Europa hebben.”

De collectie groeit geregeld ook nog aan. “Zo hebben we recent nog een bijzondere lap van een van onze vroegere leden gekregen”, pikt Erica weer in. “De merklap vermeldt ‘Gemaekt in de Christelyke School te Contich’ in 1840. Het zou de voorloper van de Sint-Jozefschool zijn.”

Zotten Annot

Een bijzonder exemplaar is ook dat van de Zotten Annot. “De lap, die het lijden van Christus uitbeeldt, werd in 1853 gemaakt door Egidius Annot, een boer uit Waarloos. Dat moet toen heel ongewoon geweest zijn: een boer die in zijn vrije tijd borduurde.“

“Wat een bezoek ook interessant maakt, is dat - in tegenstelling tot in andere musea - praktisch de hele collectie zichtbaar is, een deel opgehangen aan de muur, een ander deel netjes gecatalogeerd in laden. We hebben er zelfs speciaal een cursus ‘opnaaien van merklappen’ voor gevolgd. Hopelijk kan deze viering voor vernieuwde belangstelling zorgen. Want de Lapzussen worden allemaal een dagje ouder, wat verplaatsen - ze komen vanuit verschillende hoeken van ons land - niet altijd evident maakt. Maar ‘ons borduurwerk’ is nog lang niet af.”

www.museumkontich.be