Teruglezen - Lokalen in meer gemeenten aan de macht; uitslag referendum spant erom

01:39 donderdag 22 maart 2018

In Almere, waar de partij van Geert Wilders ook bij de vorige verkiezingen meedeed, heeft de PVV twee zetels verloren. De VVD won er 3 en de PvdA 2.

01:03 donderdag 22 maart 2018

Leefbaar Rotterdam is de grootste partij in de havenstad gebleven en zal het voortouw nemen bij het formeren van een nieuw stadsbestuur. Nieuwkomer Denk komt met drie zetels in de raad, de PVV met twee zetels. De linkse partijen hebben fors verloren. Lees het verslag van Bart Dirks en Rik Kuiper.

Rik Kuiper deed in de aanloop naar de verkiezingen verslag vanuit Rotterdam, in de reeks Rotterdam Kiest.

24:51 donderdag 22 maart 2018

De tussenstand van het referendum

24:42 donderdag 22 maart 2018

In Zwolle was de ChristenUnie de grootste partij, maar nu moet die partij de eerste plek delen met GroenLinks. Beide partijen komen op 7 zetels. Net als GroenLinks wint ook de lokale partij Swollwacht fors.

24:36 donderdag 22 maart 2018

Lijst Smolders Tilburg (LST) is de grote winnaar geworden van de verkiezingen in de Brabantse gemeente. De partij van Hans Smolders, de voormalige chauffeur van Pim Fortuyn, haalde tien zetels. Dat is een winst van vijf zetels. Lijst Smolders wordt daardoor de grootste partij in de gemeenteraad van Tilburg. D66 houdt negen zetels. GroenLinks boekt twee zetels winst en komt uit op zes.

24:34 donderdag 22 maart 2018

In Venlo is de lokale combinatiepartij EENlokaal de winnaar met 17,8 procent van de stemmen. Het CDA is nipt tweede met 17,5 procent. De PVV van Geert Wilders, de partijleider die afkomstig is uit Venlo, behaalde 9,7 procent van de stemmen.

24:28 donderdag 22 maart 2018

In Den Bosch wordt de VVD de grootste partij, met 12,5 procent van de stemmen. Voor GroenLinks is dat 9,5 procent.

24:19 donderdag 22 maart 2018

Er komen nu wat uitslagen uit wat grotere gemeenten binnen. We lichten Haarlem er even uit, waar GroenLinks de grote winnaar is en D66 fors verliest. Ten opzichte van de vorige raadsverkiezingen blijven PvdA, VVD en CDA gelijk.

24:15 donderdag 22 maart 2018

Geert Wilders van de PVV omschreef zichzelf tegenover de NOS als een 'tevreden politicus'. Zijn partij deed in dertig gemeenten mee, 28 meer dan tijdens de vorige gemeenteraadsverkiezingen. Hij hoopt op basis van exit polls op 'zestig, tachtig, misschien wel negentig' PVV- gemeenteraadsleden door heel Nederland. 'Van Emmen tot Enschede ging het hartstikke goed. In andere gemeenten is het wat tegengevallen, zoals in Rotterdam. We hebben overal een voet tussen de deur.'

In Rotterdam behaalt de PVV volgens de exit poll twee zetels. In Den Haag, waar de partij voor de derde keer meedeed, zou de partij een verlies van vijf zetels moeten incasseren en terugvallen naar twee zetels.

24:03 donderdag 22 maart 2018

Lokale partijen tonen zich bij deze gemeenteraadsverkiezingen een blijvende machtsfactor. De klassieke bestuurderspartijen komen juist in het nauw. De kweekvijver van hun politiek talent wordt almaar kleiner. Zij moeten zich zorgen maken, analyseert politiek verslaggever Frank Hendrickx.

23:51 woensdag 21 maart 2018

In navolging van Rotterdam (Leefbaar) lijkt nu ook Den Haag een lokale partij als grootste te krijgen in de gemeenteraad. Op basis van telling van vijftig procent van de stemmen in de Hofstad wordt de Groep De Mos/Hart voor Den Haag met negen van de 45 zetels de grootste partij in Den Haag. Gevolgd door de VVD (zeven zetels) en D66 (zes zetels). Richard de Mos is een voormalig PVV-Kamerlid én raadslid die zich na een interne ruzie afsplitste van die partij. Dartspeler en bekende Hagenees Raymond van Barneveld fungeerde als lijstduwer voor zijn partij. Voor de PVV die vier jaar geleden alleen in Den Haag en Almere aan de raadsverkiezingen deelnam lijkt dit jaar weinig succes te zijn weggelegd. Volgens de progonese krijgt de partij van Geert Wilders in Den Haag slechts twee zetels.

23:47 woensdag 21 maart 2018

'Ik dacht wel even: 'Oeps', vertelde SP-leider Lilian Marijnissen op de bijeenkomst van haar partij. 'We doen het in de grote steden niet goed. Er is werk aan de winkel voor ons daar.'

Dat de SP 'heel groot' lijkt te worden in haar geboortestad Oss, stemde haar wel tevreden. De dochter van voormalig partijleider Jan Marijnissen werd er op 16-jarige leeftijd gekozen als gemeenteraadslid. Lilian Marijnissen is sinds december partijleider van de SP. Volgens haar zullen de 'rode jassen' van de SP-ers blijven opduiken in het straatbeeld, ook nu de verkiezingen voorbij zijn.

23:31 woensdag 21 maart 2018

Volgens VVD-leider en premier Mark Rutte 'ziet het ernaar uit' dat de VVD voor het eerst in haar 70-jarige geschiedenis de grootste partij van Nederland wordt tijdens gemeenteraadsverkiezingen. Hij zei dat in een korte toespraak op basis van exit polls tot 23.15 uur.

Rutte zag 'prachtige winstcijfers' in Den Haag, Breda, Den Bosch en Eindhoven. In Amsterdam lijken de liberalen de zes zetels die zij tijdens de vorige gemeenteraadsverkiezingen veroverden. Ook in Utrecht zal de VVD volgens de poll haar zetelaantal behouden, in dit geval vijf. In Rotterdam veroveren de liberalen mogelijk vijf zetels, een winst van twee.

23:25 woensdag 21 maart 2018

De Amsterdamse VVD-aanvoerder wethouder Eric van der Burg, volgens VVD-coryfee Frits Bolkestein verantwoordelijk voor een veel te 'linkse koers', kondigde woensdag aan zich bescheiden op te gaan stellen bij de komende onderhandelingen over een nieuw te vormen stadsbestuur van Amsterdam. 'GroenLinks is in the lead, dat lijkt me duidelijk'.

De huidige Amsterdamse coalitie (D66,GroenLinks, VVD en SP) haalde woensdag geen meerderheid meer. Dat is vooral te wijten aan het forse verlies voor D66 en SP. Van der Burg, wiens eigen VVD ongeveer gelijk bleef, wees erop dat voortzetting van de coalitie oom niet in de rede lag: 'D66 en SP hadden het al uitgemaakt.

'Voor de grote winnaar in Amsterdam, GroenLinks - dat voor de verkiezingen een voorkeur uitsprak voor samenwerking met PvdA en SP, zijn er mogelijkheden om straks een driepartijencollege te gaan vormen.

In beide gevallen moet dan D66 bereid zijn tot die samenwerking. Ofwel PvdA ofwel VVD brengen genoeg zetels mee om het gemeentebestuur aan een meeerderheid te helpen.

23:22 woensdag 21 maart 2018

Landelijk leider Sybrand Buma van het CDA ziet een 'verdere versplintering van het politieke landschap in de gemeenten' in de exitpolls van de gemeenteraadverkiezingen. Daar komt nog bij dat er per gemeente 'hele grote verschillen' zijn in de gekozen partijen. Volgens de christen-democraat handhaaft het CDA zich 'als een van de weinige landelijke partijen als belangrijke partij voor alle gemeenten in Nederland.'

Dat zijn partij zich net als de VVD weet te handhaven brengt volgens Buma een 'een grote verantwoordelijkheid' met zich mee 'voor de tijd die komt'.

Het CDA is nog in geen enkele grote gemeente de grootste partij. Dat is wel het geval in gemeenten als Waterland, Midden-Delfland, Horst aan de Maas en Winterswijk.

23:15 woensdag 21 maart 2018

Sylvana Simons van de Amsterdamse partij Bij1 reageert 'heel blij' op de resultaten van de exit poll 'al ben ik pas echt gerust als de definitieve uitslag er is'. Simons is niet alleen verheugd over het feit dat ze zelf waarschijnlijk in de raad in komt, 'maar ook dat de stad duidelijk kiest voor links, dat willen wij ook'.

Een plek in de coalitie lijkt er voor haar op basis van de zetelverdeling niet logisch. 'Maar we hebben aan de Partij voor de Dieren in Amsterdam gezien dat je in je eentje veel voor elkaar kunt krijgen.'

Belangrijkste doelen die zij komende drie jaar wil gaan bereiken, zijn de 'dekolonisatie van het onderwijs en de publieke ruimte in de stad. Ook denkt wil ze zich 'samen met GroenLinks' gaan inzetten voor een Slavernijmuseum.

23:05 woensdag 21 maart 2018

In Groningen heeft een duidelijke meerderheid (70,8 procent) tegen de nieuwe inlichtingenwet gestemd.

22:57 woensdag 21 maart 2018

D66-leider Alexander Pechtold maakte woensdagavond gebruik van een sportmetafoor, na een toch enigszins teleurstellende dag voor zijn partij: 'We hadden vaak goud, we hebben in heel veel gemeenten nu zilver. Dat betekent: een plek op het podium.

'Met die laatste zin verwees Pechtold alvast naar de insteek van zijn partij om in veel gemeenten tot het college van B en W te willen toetreden. Hij wees erop dat ook deze verkiezingen weer vooral tot een versplinterd politiek landschap hebben geleid. 'Het wordt moeilijk om stabiele coalities te maken. Het is ons met zijn vieren in Den Haag gelukt. Voor lokale bestuurders ligt er nu de uitdaging om te laten zien dat je kunt samenwerken. D66 zal nooit weglopen voor bestuursverantwoordelijkheid.'

22:52 woensdag 21 maart 2018

Kijken we naar het referendum over de nieuwe inlichtingenwet, dan zien we dat het tegen-kamp iets uitloopt op het voor-kamp: 41,1 procent voor, 58,3 procent tegen. Maar er zijn nog heel veel stemmen te tellen.

22:48 woensdag 21 maart 2018

GroenLinks heeft volgens lijsttrekker Jesse Klaver tijdens deze gemeenteraadsverkiezingen een 'historisch' succes behaald. De partij werd volgens een exitpoll de grootste in de steden Amsterdam en Utrecht. Klaver hield zijn feestende partijgenoten voor dat hij werd uitgelachen toen de partij begon met een 'kantinetour' in kleinere plaatsen, om te spreken met burgers 'die door de politiek vergeten zijn'. Het 'luisteren naar de mensen' legt volgens hem de basis voor een opkomst van GroenLinks als brede volkspartij. De uitslag van deze verkiezingen is volgens hem 'een grote stap' in die richting.

22:34 woensdag 21 maart 2018

Renswoude was traditioneel één van de eerste gemeenten die de uitslag bekendmaakten. Hier wordt de ChristenUnie veruit de grootste partij.

22:32 woensdag 21 maart 2018

Denk, de partij van Tunahun Kuzu en Selcuk Oztürk die in 2014 uit de Tweede kamerfractie van de PvdA werden gezet, gaat voor het eerst ook in de lokale politiek een rol van belang spelen. Denk deed woensdag voor het eerst mee aan de raadsverkiezingen en komt niet alleen in de vier grote gemeenten, maar ook in enkele kleinere gemeenten in de raad. In Rotterdam benaderde Denk de wederom verliezende PvdA: 8,8 procent van de stemmen tegen 9,7 procent. In Utrecht wordt Denk zelfs groter dan de PvdA. Denk deed woensdag in veertien gemeenten aan de verkiezingen mee en is vooral populair onder migranten die voorheen vaak PvdA stemden. Ten opzichte van de Kamerverkiezingen van vorig jaar wist de PvdA het 'verlies' aan Denk wel te beperken.

22:30 woensdag 21 maart 2018

De VVD lijkt zich in een aantal grote gemeenten staande te houden. In Amsterdam behouden de liberalen volgens een exit poll de zes zetels die zij tijdens de vorige gemeenteraadsverkiezingen veroverden. De vrees bestond dat de Amsterdamse VVD zou lijden onder de deelname van Forum voor Democratie (FvD). Die nieuwkomer zal volgens de exit poll twee zetels gaan bezetten. Ook in Utrecht zal de VVD volgens de poll haar zetelaantal behouden, in dit geval vijf. In Rotterdam veroveren de liberalen mogelijk vijf zetels, een winst van twee.

22:11 woensdag 21 maart 2018

Tot voor een week geleden voorspelden peilers nog een nek-aan-nek race in Amsterdam tussen D66, sinds 2014 de grootste, en GroenLinks, maar daar is niets van gekomen. Met 22 procent van de stemmen (goed voor 11 van de 45 raadszetels) wordt GroenLinks veruit de grootste partij in de hoofdstad.

D66 leed een veel groter verlies dan voorzien. Vier jaar geleden haalde die partij nog 21,6 procent van de stemmen, deze keer 17 procent. Ook collegepartij SP verloor dramatisch. Een andere collegepartij, de VVD (in Amsterdam vaak als 'tamelijk links' aangeduid) won licht. De PvdA, de grootste oppositiepartij, zakte van 18,2 procent van de stemmen naar 11 procent.

Nieuwkomers in de Amsterdamse raad zijn Denk (drie zetels), Forum voor Democratie (twee zetels) en Sylvana Simons Bij1 (een zetel). De opkomst in de hoofdstad was beduidend hoger dan vier jaar geleden: toen 50,3 procent, nu 55,3 procent.

22:08 woensdag 21 maart 2018

De uitslagen van de gemeenteraadsverkiezingen en het referendum beginnen binnen te druppelen. Op deze handige kaarten houden we ze per gemeente bij. Hoe heeft uw gemeente gestemd? De kaarten worden in de loop van de avond gevuld.

In Renswoude is de ChristenUnie de grootste, in Rozendaal won de lokale partij Rosendael'74, op Vlieland is Nieuw Liberaal Vlieland de winnaar en de grootste op Schiermonnikoog is Samen voor Schiermonnikoog. Bij het referendum over de 'sleepwet' is de tussenstand 47,1 procent voor en 51,3 procent tegen.

22:02 woensdag 21 maart 2018

De lokale partij Wakker Emmen blijft de grootste partij van Emmen, de Drentse gemeente van 108 duizend inwoners. De landelijke partijen PVV, SP en 50plus, die voor het eerst meededen in Emmen, veroverden allen zetels. Dat meldt Ipsos in een exit-poll.

De PVV was van de drie de grootste met 9,4 procent van de stemmen. De PVV veroverde in Emmen tijdens de landelijke verkiezingen al bijna 19 procent van de stemmen.

In de gemeenteraadsverkiezingen van vandaag kreeg de SP 6,2 procent van de stemmen. 50plus lijkt met 3,5 procent van de stemmen de lokale Drentse Ouderen Partij te hebben weggevaagd.

21:49 woensdag 21 maart 2018

In Enschede, waar het vier jaar geleden nog een spannende race was tussen D66, PvdA en de lokale partij Burgerbelangen Enschede, is die laatste de grote winnaar van 2018 geworden. Burgerbelangen wordt met 18,1 procent van de stemmen (vier jaar geleden 12,3 procent) veruit de grootste in de Twentse universiteitsstad.

Enschede, van oudsher een industriestad, was in het verleden vooral een 'rode' stad, maar die tijd lijkt voorbij. De PvdA en vooral ook de SP boeken zwaar verlies, aldus de exitpoll van Ipsos. Denk en de PVV zijn de nieuwkomers in de Enschedese raad. De PVV scoorde 7,1 procent van de stemmen.

21:37 woensdag 21 maart 2018

In het noord-Limburgse Weert zijn de lokale partijen de grote winnaar. Weert Lokaal, vier jaar geleden ook al de grootste partij met 27 procent van de stemmen, stoot volgens een exit-poll van Ipsos door naar 35 procent.

Nieuwkomers Dus Weert en Partij voor Weert veroverden respectievelijk 8,5 procent en 4 procent van de stemmen. Alle landelijke partijen verloren stemmen in de stad met 49.500 inwoners. De nummer twee van de vorige verkiezingen, het CDA, ging van 20 procent naar 17 procent van de stemmen. De opkomst was 49 procent.

21:29 woensdag 21 maart 2018

GroenLinks is de grote winnaar in Utrecht. Volgens de exitpoll van Ipsos heeft een kwart van het Utrechtse electoraat op GroenLinks gestemd.

De partij lost daarmee D66 als grootste af. D66, net als GroenLinks in het gemeentebestuur vertegenwoordigd, verliest drie zetels. Linkse partijen als de PvdA en SP zien hun zetelaantal gehalveerd. Naar percentage gemeten is de ChristenUnie zelfs iets groter dan die twee partijen.

Nieuwkomers Denk en PVV scoorden respectievelijk 6,4 en 4,1 procent van de stemmen en komen dus in de raad. Denk zelfs als vierde partij.

Dat in Utrecht de strijd zou gaan tussen D66 en GroenLinks stond van tevoren al vast. Utrecht is de gemeente met het hoogste percentage hoger opgeleiden. D66 en GroenLinks zijn veelal bij hoger opgeleiden populair.

21:14 woensdag 21 maart 2018

Het referendum over de Nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv) heeft bij de eerste exitpoll nog geen duidelijke winnaar. 49 procent van de stemmers stemt in met de invoering van de Wiv, 48 procent is tegen. De voorlopige telling heeft echter een foutmarge van 5 procent.

21:09 woensdag 21 maart 2018

Het gemeentebestuur in Rotterdam verschiet waarschijnlijk ingrijpend van kleur. Hoewel Leefbaar Rotterdam veruit de grootste partij blijft, verliest die partij zetels, evenals coalitiepartner D66. Het zittende college raakt z’n meerderheid kwijt.

Nieuwkomer Denk komt met vier vertegenwoordigers in de raad, de andere nieuwkomer PVV met twee. PvdA, tot 2002 altijd alleenheerser in Rotterdam, verloor ten opzichte van vier jaar geleden weer (6 procent) maar is van de linkse partijen wel de grootste in Rotterdam.

Dat is het beeld dat oprijst uit de Rotterdamse exit poll die onderzoeksbureau Ipsos deed in opdracht van de NOS. De echte stemmen worden de komende uren geteld. Het komend uur volgen exitpolls uit nog zes andere gemeenten.

20:56 woensdag 21 maart 2018

D66-leden moeten vanavond bij negatieve uitslagen geen emoties tonen. Dat heeft de partijleiding in een Whatsappbericht als marsorder meegegeven aan partijprominenten in de gemeenten. Ook boe-roepen bij winst van concurrenten wordt afgeraden. Het Parool kreeg het appje toegespeeld en citeert: 'Belangrijkste voor vanavond is dat we geen pijn/emotie laten zien bij wat minder zetels dan in 2014, in vele gevallen zal het nog steeds de 1 of 2 na beste uitslag ooit zijn'. Een optimistische reactie zou onder meer verstandig zijn met het oog op toekomstige onderhandelingen. 'Met winnaars moet men meer rekening houden.'

20:19 woensdag 21 maart 2018

In de aanloop naar de vorige gemeenteraadsverkiezingen ontstond er nog rumoer over het maken van een selfie in het stemhokje. Deze keer bleef het stil rond de 'stemfie'. In de officiële instructies voor de stembureaus staat tegenwoordig dat tegen het maken van een zelfportret met ingevuld stembiljet 'in beginsel geen bezwaar' bestaat. Het stembureau moet alleen optreden 'bij aanwijzingen dat de stemselfie wordt gemaakt als onderdeel van ronselen, omkoping of stemdwang'.

In 2014 eisten bezorgde burgers rectificatie van een opmerking van minister Plasterk van Binnenlandse Zaken op Twitter. Zijn tweet 'Ik roep niet op om een #stemfie te maken, maar het mag wel' maakte volgens hen inbreuk op het stemgeheim. Wie anderen onder druk zet om een bepaalde stem uit te brengen, kan immers een foto eisen als bewijs.

De kortgedingrechter zag de bezwaren van de selfie ook. Maar de bewoordingen van de minister waren daarom nog niet onrechtmatig. Iedereen heeft de vrijheid om mee te delen op welke partij of kandidaat hij of zij heeft gestemd, aldus de rechter. Het stemgeheim is een recht van de burger en geen plicht. De foto's kunnen zelfs 'wervende kracht' hebben voor deelname aan verkiezingen.

20:05 woensdag 21 maart 2018

Terwijl de gemeente Haarlemmermeer niet eens meedoet aan de gemeenteraadsverkiezingen, wegens een op handen zijnde fusie met buurgemeenten waarvoor de kiezers op 21 november naar de stembus gaan, is er in de hoofdkern van die gemeente tóch een verkiezingsrelletje losgebroken. In Hoofddorp hebben bewoners in meerdere straten geen stempas ontvangen voor het referendum over de Wet Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten. Dat meldden lokale media. VVD-raadslid Pieter-Jan de Baat heeft nog op de verkiezingsdag zelf schriftelijke vragen gesteld aan het gemeentebestuur en dringt aan op een evaluatie van de verkiezing.

19:52 woensdag 21 maart 2018

Over een uur wordt door onderzoeksbureau Ipsos een exitpoll bekend gemaakt over zes gemeenten. Deze zijn uiteraard niet bij toeval uitverkoren.

Zo staat Enschede model voor een gemeente waar het werkloosheidscijfer aanmerkelijk hoger is dan in veel andere grote gemeenten. Bovendien doen in die Twentse gemeente, voorheen het domein van de PvdA, Denk en de PVV voor het eerst mee.

Eindhoven, naar inwonertal de vijfde gemeente van Nederland, is interessant omdat de PvdA daar vier jaar geleden wél enigszins standhield, onder lijsttrekker Staf Depla, terwijl die partij elders in de grote gemeenten fors verlies moest slikken.

Emmen is de enige Drentse gemeente waar de PVV deelneemt aan de raadsverkiezingen. Rotterdam, voorheen altijd een PvdA-bolwerk, heeft met Leefbaar Rotterdam een (van oorsprong) anti-establishmentpartij aan de macht, die nu vooral door de PVV wordt belaagd. In Rotterdam wordt ook met spanning uitgekeken naar de strijd om de stem van de etnische minderheden nu de in de raad vertegenwoordigde partij Nida concurrentie krijgt van Denk.

In Amsterdam lijkt de kans groot dat GroenLinks grote concurrent D66 (nu de partij met de meeste zetels) achter zich houdt. De hoofdstad is bovendien de enige gemeente waar Baudets Forum voor Democratie deelneemt.

Weert tot slot is, volgens het onderzoeksbureau, 'onze swingstate'. De Noord-Limburgse gemeente is - gemeten naar de uitslag van vier jaar geleden - de meest gemiddelde gemeente in de stembusgang. In heel veel gemeenten is de uitkomst ruwweg gelijk aan die in Weert. Interessante bijkomstigheid: in Weert werd vier jaar geleden een lokale partij de grootste. Alles bij elkaar opgeteld zijn de 'lokalen' bij gemeenteraadsverkiezingen de grootste stroming in Nederland.

18:49 woensdag 21 maart 2018

In de grote steden blijft het beeld van de voorlopige opkomst wisselend. In Den Haag was om 18.00 uur vanavond 33,8 procent naar de stembus gegaan. Dat is lager dan vier jaar geleden, toen het percentage om diezelfde tijd 38 procent was. In Rotterdam was de voorlopige opkomst met 32,1 procent iets hoger dan bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen. De hogere opkomst in Amsterdam zet voorlopig door. Daar gingen tot nu toe 35 procent van de kiezers naar de stembus waar dat vier jaar geleden rond deze tijd nog 27,5 procent was.

In Amsterdam is de voorlopig hogere opkomst mogelijk te verklaren door deelname van nieuwe partijen aan de gemeenteraadsverkiezingen, zegt Jeroen Slot, hoofd van het Amsterdamse onderzoeksbureau OIS. 'Partijen als DENK, Forum voor Democratie en Bij1 trekken mogelijk nieuwe kiezers naar de stembus.' Volgens Slot helpt het ook mee dat er in Amsterdam een spannende strijd is om welke partij de grootste wordt. In de peilingen was er een nek-aan-nekrace tussen GroenLinks en D66.

Als laatste reden noemt Slot het referendum over de wet inlichtingendiensten. ‘Het initiatief voor dat referendum komt uit Amsterdam. Mogelijk helpt zo'n extra verkiezing om meer mensen naar de stembus te trekken.’ Slot blijft wel terughoudend. ‘We weten nu natuurlijk nog niet de definitieve opkomst.’

18:02 woensdag 21 maart 2018

De controle op stempassen in Nijmegen is niet helemaal goed verlopen. Een verslaggever van Omroep Gelderland en zijn buurman werden niet tegengehouden toen zij met een dubbele stempas probeerden te stemmen. Ongeveer vierhonderd stempassen zijn in de gemeente door een verkeerde bezorging nagestuurd, waardoor mensen dubbele stempassen kregen.

Bij het nasturen van een vervangende stempas wordt de eerste stempas als ongeldig geregistreerd, legt een woordvoerder van de Kiesraad uit. De nummers van alle ongeldige stempassen komen in een register te staan, waarover elk stemlokaal beschikt. In het stemlokaal worden stempassen hierop gecontroleerd.

De betreffende verslaggever van Omroep Gelderland, Martin Lange, vertelt telefonisch: ‘Ik wist niet welke stempas de juiste was en ben met eentje gaan stemmen. Daarna wilde ik de proef op de som nemen door in een ander lokaal mijn tweede stempas te overhandigen.’ Hij heeft het stemmen met de tweede pas niet doorgezet, benadrukt hij. Dat is namelijk verboden.

Jack Broeksteeg, woordvoerder van de gemeente Nijmegen, zegt dat er geen andere meldingen zijn binnengekomen. ‘De nummers van hun dubbele stempassen stonden wel in het register. Het systeem klopte dus. Deze twee zijn er tussendoor geglipt.’

Vorig jaar verliepen de verkiezingen in de gemeente Nijmegen ook niet vlekkeloos. Bij de Tweede Kamerverkiezingen hadden veel stembureaus te weinig biljetten, omdat meer mensen dan verwacht van buiten de gemeente kwamen stemmen.

17:41 woensdag 21 maart 2018

Locatie: Gemeentehuis Rozendaal
Tijd: 16:45
Partij: Belangengemeenschap Rozendaal (BGR), 4 van de 9 zetels.

Een houten trap met een dikke groene loper leidt naar het stembureau in het gemeentehuis van de qua inwoneraantal kleinste gemeente van het vasteland. In Rozendaal doen alleen lokale partijen mee. 'Dat bevalt prima', zegt lijsttrekker Loes Hupkes van Belangengemeenschap Rozendaal (BGR). ‘Ik hoor van fractievoorzitters uit de naastgelegen gemeente Rheden dat ze op straat worden aangesproken op landelijk beleid. Ik word bij de AH aangesproken als de verlichting het niet doet.'

BGR kreeg in 2014 de meeste zetels, maar belandde toch in de oppositie. ‘Het grootste geschilpunt was de locatie van de basisschool. Daardoor zijn we in de oppositie beland’, zegt lijsttrekker Loes Hupkes.

De school verscheurt het dorp, ziet stewardess Jennifer Hartlief (42). Ze stemt op BGR. ‘Loes is mijn buurvrouw. De school komt in onze achtertuin. Ik heb daar op zich geen probleem mee, maar wel met de manier waarop de beslissing is genomen.’

Op de tafels van de stembureauvrijwilligers staan schaaltjes met spekjes, dropjes en winegums. Het is het enige stemlokaal in de gemeente. Door de ramen is Kasteel Rosendael zichtbaar. Zelfs de stemhokjes zijn hier chique: in plaats van lullige plastic schotten staan er klassieke houten hokjes.

Mevrouw Van Langen (56) stemt op Rosendael ‘74. ‘Ze zaten in het college en hebben daadkrachtig opgetreden. Er is eindelijk een keuze gemaakt over de locatie van de school. Je moet daar niet eindeloos over door blijven kibbelen.’ Er spelen verder geen grote thema’s, zegt ze. ‘Dit is een fijne gemeente om te wonen en dat wil ik graag zo houden.’

17:05 woensdag 21 maart 2018

Veel stemmers maken bij deze gemeenteraadsverkiezingen gebruik van het Kieskompas. De website voor digitale stemphulp overtrof vanochtend al het totale bezoekersaantal van 2014. Gisteravond liep het storm en ook vandaag ontvangt de stemadvieswebsite een enorm aantal bezoekers. Vanochtend hadden al 400.000 kiesgerechtigden het Kieskompas ingevuld, dat is bijna 20 procent van het totaal aantal Nederlanders dat mag stemmen.

‘Iedere verkiezingen zijn het er weer meer’, zo vertelt André Krouwel, directeur van het Kieskompas. ‘Veel kiezers hebben behoefte aan zo’n geclusterde informatiebron.’ Hoewel hij een van de initiatiefnemers is, maakt Krouwel zich toch ook zorgen over het succes van digitale stemhulpen zoals het Kieskompas of de StemWijzer. ‘Het zegt veel over de politieke desinteresse van veel Nederlanders. Voor veel mensen zijn verkiezingen toch een ver-van-mijn-bedshow.’

Volgens Krouwel zijn er drie soorten kieskompas gebruikers: de checkers, de twijfelaars en de zoekers. ‘De checkers weten het eigenlijk al, de twijfelaars hebben moeite met maken van een keuze tussen twee of meerdere partijen en de zoekers weten het vaak totaal nog niet.’ Vooral de zoekers vullen in de dagen voor de verkiezingen massaal het Kieskompas in, zo legt Krouwel uit.

16:51 woensdag 21 maart 2018

De burgemeester van Hengelo brengt kiezers op de tandem naar de stembus en in Eindhoven heeft burgervader John Jorritsma zijn kantoor voor een dag ingericht als stemlokaal. Door het hele land zetten burgemeesters zich vandaag in om zoveel mogelijk mensen naar de stembus te krijgen, vaak op bijzondere wijze.

In Amersfoort doet de burgemeester een fietstocht langs alle 91 stembureaus in zijn gemeente. Als bewijs maakt hij bij elk bureau een foto. Als je je stempas in de gemeente Valkenswaard op straat hebt laten vallen dan komt de burgemeester die hoogstpersoonlijk bij je terugbrengen. Door het land zijn nog meer fietsende burgemeesters te vinden. In gemeente Gooische Meren kan je achterop springen bij de plaatselijke burgervader die je dan naar het stembureau brengt.

In verschillende andere gemeenten gaan burgemeesters bij meerdere stembureaus langs om de vrijwilligers die daar aan het werk zijn te steunen. De stembureauleden van de stemlokalen in de Brabantse gemeente Eersel kregen daar vanochtend appelflappen.

16:25 woensdag 21 maart 2018

Locatie: Wijkcentrum Oost Wijchen, Gelderland
Tijd: 15.00 uur
Partij: Kernachtig Wijchen, 10 van de 27 zetels

In het wijkcentrum hangt het bordje met ‘stembureau’ gezellig aan de bar waar biljarters genieten van hun eerste biertje. De lokalo’s zijn hier goed vertegenwoordigd: de helft van de partijen bestaat uit Kernachtig, Sociaal, Lokaal of Gewoon Wijchen. ‘Dé Wijchenaar bestaat niet’, zegt Kernachtig Wijchenlijsttrekker Geert Gerrits. ‘Over het algemeen is het iemand die het debat niet op het scherpst van de snede voert maar van gezelligheid houdt en soms een beetje te bescheiden is.’

De partij heeft een brede aanhang die alle lagen van de samenleving vertegenwoordigt. Er staan 50 mensen op de lijst, het maximum. ‘We gaan naar mensen toe, daarmee blijf je dicht bij de samenleving staan en dat levert draagvlak op.’

Verkoopster Kim van Vugt (26) stemt op Kernachtig Wijchen. Ze kent veel mensen op de lijst: de vader van een vriend, een vriend van haar vader, iemand van vrijwilligerswerk. ‘Ze wonen in Wijchen en kennen de gemeente.’ Met de standpunten heeft ze zich niet zo beziggehouden. ‘Ik heb altijd op deze partij gestemd, dus het zal dit jaar ook wel goed zijn.’

Meneer Van Swam (73) is juist helemaal afgeknapt op de lokale partijen en stemde CDA. ‘De lokale partijen hebben teveel macht en zijn te arrogant.’ De druppel was het tv-debat waarbij hij een wethouder drie kwartier op zijn telefoon zag spelen. ‘Ik heb er foto’s van gemaakt en naar mijn vrienden gestuurd.’

16:18 woensdag 21 maart 2018

Op sommige plekken wordt tot op het laatste moment geprobeerd twijfelende kiezers over de streep te trekken. Maar dit wordt niet altijd gewaardeerd. Zo heeft burgemeester Jos Hessels van de gemeente Echt-Susteren na meerdere klachten van stemmers partijborden in de buurt van stembureau's laten verwijderen, meldt De Limburger.

Ook in Broek in Waterland wordt geprobeerd de omgeving van stemlokalen neutraal te houden. Een man die gratis chocomel uitdeelde en met een spandoek opriep op de VVD of WaterlandNatuurlijk te stemmen, werd door de gemeente verzocht te verplaatsen. De chocomelactie was volgens de gemeente te dicht bij het stembureau, schrijft het Noordhollands Dagblad.

Het is aan de burgemeester te bepalen wat wel en niet is toegestaan in de omgeving van het stembureaus, vertelt een woordvoerder van de Kiesraad. In de Kieswet staan geen regels over campagne voeren in de buurt van het stemlokaal. ‘Wij raden terughoudendheid aan. Kiezers mogen niet gehinderd worden in hun stemgang.’ In het stemlokaal gelden wel strenge regels. Daar mogen kiezers niet in hun keuze beïnvloed worden.

15:29 woensdag 21 maart 2018

Locatie: Dorpshuis ’t Slotje, Herpen, Noord Brabant
Tijd: 14.00 uur
Partij: Voor De Gemeenschap (VDG) 11 van de 37 zetels

In 2014 vond het mirakel van Oss plaats: de lokale partij Voor De Gemeenschap (VDG) haalde elf zetels, de SP negen. En dat in de geboorteplaats van Jan en Lilian Marijnissen. De aanhang van VDG zit vooral in de 23 dorpen van de gemeente Oss, de stad stemt SP. ‘We zijn diepgeworteld in het verenigingsleven’, vertelt lijsttrekker en wethouder Frank den Brok. ‘Onze 80 leden zitten bij meer dan 150 verenigingen en instellingen.’

‘Hedde gij een identiteitsbewijs bij u?’ en ‘houdoe!’ klinkt het in het stembureau in Dorpshuis ’t Slotje, waar normaal gesproken de tafeltennisvereniging zit. Het zijn de tiende verkiezingen voor stembusvoorzitter Mariëtte van Tilburg (59). De teller van het aantal uitgebrachte stemmen staat inmiddels op 585. ‘Dat is hoog, we halen meestal iets minder dan 1000 stemmen.’ Eigenlijk zou er voor het eerst een tweede stembureau in Herpen open zijn, in het bejaardenhuis. Maar dat feest van de democratie ging niet door vanwege een uitbraak van het norovirus.

Tineke van de Veerdonk (46) en haar dochter Anniek (18), die voor het eerst mag stemmen, kiezen allebei voor VDG. Bij Anniek kwam de partij als winnaar uit de stemwijzer. Tineke: ‘De VDG geeft de kleine dorpen een stem.’ Ook de inzet van de lokale partij voor natuurgebied Maashorst speelde mee. ‘Een vriend van me staat op de lijst, maar dat was niet de reden om op de VDG te stemmen. Al helpen korte lijntjes wel om problemen aan te kaarten.’

'We hebben waargemaakt wat we beloven. Het is ook de kunst om niet teveel te beloven. Die dorpsnuchterheid spreekt mensen aan', zegt Den Brok. 'En heel eerlijk: natuurlijk trekken lokale partijen ook wat proteststemmers aan van kiezers die Den Haag beu zijn.'

15:05 woensdag 21 maart 2018

In de grote steden is de opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen wisselend. Uit de eerste tussentijdse opkomstcijfers blijkt dat in Rotterdam en Den Haag tot nu toe minder mensen naar de stembus zijn gegaan dan vier jaar geleden. In Den Haag stemde tot 14.00 uur iets meer dan 19 procent van de stemgerechtigden terwijl dat vier jaar geleden nog 26 procent was. In Rotterdam was het verschil met vier jaar geleden iets minder groot. Daar stemde tot nu toe 18,5 procent. Bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen was dat nog 21 procent.

In Amsterdam is juist sprake van een hogere opkomst. In de hoofdstad hebben tot nu juist veel meer mensen hun stem uitgebracht. Daar was de opkomst om 14.00 uur 19 procent. Vier jaar geleden lag dat percentage met iets meer dan 11 procent een stuk lager.

13:39 woensdag 21 maart 2018

Onze verslaggever en fotograaf zijn inmiddels aangekomen in Barendrecht.

Locatie: Theater Het Kruispunt, Barendrecht, Zuid-Holland
Tijd: 11.45 uur
Partij: Echt voor Barendrecht: 9 van de 29 zetels.


‘Dit is niet voor mensen die slecht ter been zijn’, zegt een oude vrouw met een gouden brilmontuur terwijl ze naar de houten trappen kijkt in de hipsterbibliotheek annex theater annex stembureau in Barendrecht. Dat de bibliotheek is ondergebracht in het theater en weg is uit het - in de woorden van lijsttrekker Lennart van der Linden - ‘veredelde bezemhok’ waar het eerst zat, is te danken aan Echt voor Barendrecht (EvB). De lokale partij haalde in 2014 vanuit het niets bijna een derde van het aantal zetels in de gemeente met bijna 50.000 inwoners.

Het gepensioneerde echtpaar Rien (69) en Carla van den Berg (64) stemt allebei vol overtuiging op de EvB. Rien is al lid sinds de oprichting vijf jaar geleden. Hij verwacht dat de partij wel 12 of 13 zetels gaat halen. ‘De EvB praat met mensen in de wijken. De raadsleden zijn benaderbaar. Als de straattegels scheef liggen, bel ik gelijk.’ Carla: ‘Als we een probleem aankaarten, lossen ze het ook op. Ze doen niet alleen alsof.’ Rien: ‘Niks van dat houtenklazengedoe en achterkamertjesgeklojo van de landelijke partijen.’

Lijsttrekker Van der Linden heeft hoge verwachtingen van de verkiezingen vanwege de goede campagne die zijn partij heeft gevoerd. ‘Landelijk hebben we een periode achter de rug met veel negativiteit: van de datsja tot Maldivenvakanties tot penthouses. Dat helpt natuurlijk ook mee.’ Met 10 zetels is hij blij, bij 11 springt hij een gat in de lucht. Maar waar het echt om draait: ‘Net zei een oud vrouwtje tegen me dat ze op me had gestemd. Ik werd er bijna emotioneel van. Daar doe je het allemaal voor.’

12:05 woensdag 21 maart 2018

Locatie: Technische Universiteit, Delft, Zuid-Holland.
Tijd: 10.45 uur
Partij: Studenten Techniek In Politiek (Stip) 4 van de 37 zetels.

Het mag dan een studentenpartij zijn, Studenten Techniek In Politiek (Stip) zit toch al 20 jaar in de coalitie in Delft. De verruiming van de openingstijden van supermarkten op zondag, meer geld voor studenten met een beperking en het schrappen van het verbod op stoepkrijten zijn een greep uit de zaken die Stip de afgelopen vier jaar voor elkaar kreeg. ‘We hebben het niet zo op overbodige regels’, verduidelijkt lijsttrekker Michelle Corten (26), tevens masterstudent werktuigbouwkunde.

In het EWI-gebouw van de universiteit staan twee rijen tafels om het stemmen zo spoedig mogelijk te laten verlopen. Er hebben al 206 mensen gestemd. Iets minder dan vorig jaar, signaleert stembureauvoorzitter Wessel de Jong (25). De kiezers zijn goedgeïnformeerde studenten die hun research duidelijk hebben gedaan. ‘Ik stem op D66 omdat ik het eens ben met het sportbeleid van die partij. Ze promoten zwemmen en dat vind ik belangrijk, want ik zit zelf bij de reddingsbrigade’, zegt masterstudent electrical power engineering Niels de Winter (23).

Student bouwkunde Kyra Klein Kranenbarg (20) stemt op Stip. ‘Ze zijn in mijn studentenhuis langsgekomen en hebben daar hun standpunten goed uitgelegd. Ik ben ook onder de indruk van het ‘green village’ dat ze hier op de campus hebben gebouwd. Daar kun je bouwkundige projecten uitvoeren zonder aan de wet te voldoen.’ Bouwkundestudent Joren Jans (20) stemt ook op Stip. Studiegenoot Kimberley Nguyen (20) grapt dat dat komt door de sociale druk op de universiteit om op de studentenpartij te stemmen. ‘Ze stonden gister nog voor de hoofdingang te flyeren. Je kon er bijna niet omheen. Dat vond ik best heftig.’ Zelf kreeg ze twee Stip-leden aan de deur. ‘Ik vond het niet erg overtuigend. Ze wilden ‘iets’ doen met slimme zonnepanelen. Het was mij te vaag.’ De stemwijzer gaf voor haar de doorslag: GroenLinks.


De Volkskrant reist op deze verkiezingsdag langs plaatsen waar lokale partijen groot zijn. Fotograaf Raymond Rutting en verslaggever Maaike Vos doen verslag. Hun updates verschijnen gedurende de hele dag in dit liveblog.

11:49 woensdag 21 maart 2018

Een van de opmerkelijkste stemlokalen van het land valt vandaag te bewonderen in de gemeente Zuidplas. Kiezers in deze Zuid-Hollandse gemeente kunnen hier hun stem uitbrengen in een drive-instembureau. Het bevindt zich in een loods op de plaatselijke gemeentewerf. Voor de ingang wordt eerst gecheckt of de stemgerechtigden alles bij zich hebben, waarna ze zo kunnen doorrijden. Burgemeester Gert-Jan Kats (SGP) gaf vanmorgen het goede voorbeeld. Zowel personenauto’s als bestelwagens zijn welkom op de drive-in.

11:33 woensdag 21 maart 2018

Vanaf volgend jaar moeten alle stemlokalen toegankelijk zijn voor mensen met een lichamelijke beperking. Dat meldde minister Ollongren van Binnenlandse Zaken gisteren in een brief aan de Tweede Kamer. In de huidige kieswet staat dat slechts 25 procent van de stemlokalen in een gemeente zo gelegen en ingericht moet zijn dat kiezers met een lichamelijke beperking zoveel mogelijk zelfstandig hun stem kunnen uitbrengen. ‘Het recht om te stemmen is het fundament van onze democratie’, aldus Ollongren. ‘Daarom zou niemand een obstakel moeten ervaren om te gaan stemmen.’

De minister gaat ook kijken of het mogelijk is hulp te verlenen in het stemhokje aan mensen met een verstandelijke beperking. Nu krijgen alleen mensen met een fysieke beperking, zoals kiezers die blind zijn, hulp bij het invullen van hun stem.

Lees ons artikel hierover terug

Gemeentebesturen moeten de gemeenteraad informeren als het niet lukt om vanaf volgend jaar aan de nieuwe eis te voldoen. De minister erkent dat sommige locaties lastig, of alleen tegen hoge kosten, aan te passen zijn. Zo worden bijvoorbeeld bijzondere stemlocaties als monumentale panden of drive-ins ingezet om het stemmen aantrekkelijker te maken. Maar het uitgangspunt moet straks zijn dat kiezers in principe overal hun stem moeten kunnen uitbrengen.

10:27 woensdag 21 maart 2018

Haagse kopstukken gingen vandaag al vroeg naar de stembus. Zo bracht minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken) op Amsterdam Centraal onder toeziend oog van enkele vrijwilligers nog voor de ochtendspits haar stem uit.

De afgelopen tijd voerde Ollongren actief campagne vóór de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv), waarover kiezers vandaag ook mogen stemmen.

Daarnaast flyerde de D66-minister tijdens de campagne uiteraard ook voor haar eigen partij. D66 strijdt in de ‘bakfietssteden’ met GroenLinks om de hoogopgeleide kiezers: in Amsterdam, Utrecht en Nijmegen lijkt het een nek-aan-nekrace te worden.

PvdA-leider Lodewijk Asscher stemde in Amsterdam op Marjolein Moorman, de lijsttrekker voor de sociaaldemocraten in de hoofdstad. De verwachting is dat de PvdA, net als tijdens de Tweede Kamerverkiezingen een jaar geleden, in de meeste gemeenten een groot aantal zetels zal inleveren.

Ook Mark Rutte arriveerde ’s ochtendsvroeg al op het stembureau. Op een Haagse school bracht de premier zijn stem uit op Boudewijn Revis, de VVD-lijsttrekker in Den Haag.

PVV-voorman Geert Wilders stemde vanmorgen in Duindorp - een woonwijk in het Haagse Scheveningen - op de nummer 10 van de plaatselijke PVV-lijst: Henk Bres. Hij verwierf in de jaren 90 nationale bekendheid door zijn spraakmakende optredens in het debatprogramma Het Lagerhuis.

10:20 woensdag 21 maart 2018

Locatie: Alkmaar, Noord-Holland, Wijkcentrum Wijkwaard
Tijd: 9.00 uur
Partij: Onafhankelijke Partij Alkmaar (OPA) 8 zetels (waren er 10, maar twee mensen zijn afgesplitst en een nieuwe partij begonnen) van de 39 zetels.

In Alkmaar valt er voor aficionado’s van lokale politiek heel wat te kiezen: maar liefst zes van de veertien partijen zijn lokaal. De Onafhankelijke Partij Alkmaar (OPA) is momenteel de grootste met 8 zetels. Dat waren er 10, maar twee raadsleden hebben zich afgesplitst. Altijd dichtbij zijn, dat is wat wethouder Victor Kloos de kracht van zijn partij noemt. ‘Wij zijn niet van de ideologische lijnen. Er staan geen socialistische stoeptegels of liberale lantaarnpalen. We zijn een praktische partij die van praktische politiek houdt.’

Het sobere stembureau is opgezet in Wijkcentrum Wijkwaard, waar de inrichting net zo grijs is als de mensen die er koffie drinken en een krantje lezen. Voorzitter van het stembureau Dick Boereboom (73) verwacht een hoge opkomst, net als bij de Tweede Kamerverkiezingen. ‘Er wonen hier veel ouderen. Die zien stemmen als een verplichting.’ Hij is blij dat de stemlijsten voor de gemeenteraadsverkiezingen wat korter zijn dan bij de Tweede Kamerverkiezingen. ‘Dat waren zulke lijsten’, zegt hij terwijl hij zijn armen spreidt. ‘Het was een ramp om te tellen.’

De gepensioneerde Jaap Ypma (81) stemt Leefbaar Alkmaar. 'Al die discussies van die jongens uit Den Haag staan mij niet aan. Ze nemen lachend de boel in de maling.' Ook mevrouw F. Papa (69) kiest voor Leefbaar Alkmaar. ‘Eigenlijk moeten de landelijke partijen zich er buiten houden. Het gaat om de gemeente.’ Welke standpunten van Leefbaar haar aanspreken, weet ze niet zo goed. ‘Ik ben net terug van vakantie op de Canarische Eilanden, dus ik heb me er niet in verdiept.’

De Volkskrant reist op deze verkiezingsdag langs plaatsen waar lokale partijen groot zijn. Fotograaf Raymond Rutting en verslaggever Maaike Vos doen verslag. Hun updates verschijnen gedurende de hele dag in dit liveblog.

09:10 woensdag 21 maart 2018

Vanwege een uitbraak van het norovirus kan er vandaag niet gestemd worden in het woonzorgcentrum Bennemastate in het Friese Hurdegaryp. Dat heeft de gemeente Tietjerksteradeel vanmorgen laten weten. Omdat de gemeente geen gezondheidsrisico’s wil nemen, besloot ze samen met de GGD het stemlokaal te verplaatsen naar een andere locatie.

Het is het tweede stemlokaal dat niet open gaat vanwege het virus. Eerder werd al bekend dat een stembureau in een zorgcentrum in het Brabantse dorp Herpen (gemeente Oss) zijn deuren gesloten houdt. Het virus is zeer besmettelijk en kan buikgriep veroorzaken, met klachten als braken en diarree.

08:44 woensdag 21 maart 2018

De Volkskrant reist op deze verkiezingsdag langs plaatsen waar lokale partijen groot zijn. Fotograaf Raymond Rutting en verslaggever Maaike Vos doen verslag. Hun updates verschijnen gedurende de hele dag in dit liveblog.

Locatie: Heerhugowaard (Noord-Holland), basisschool de Familieschool
Tijd: 7.50 uur
Partij: Heerhugowaardse Onafhankelijke Partij (HOP), 6 van de 31 zetels.

'U mag twee rolletjes pepermunt meenemen', zegt stembusvrijwilliger Gon Timmer tegen lijsttrekker John Does van de Heerhugowaardse Onafhankelijke Partij (HOP). Een partij 'van Heerhugowaarders voor Heerhugowaarders', die na de verkiezingen zelfs een jongerenafdeling begint. De partij zet in op meer groen en meer veiligheid, een soort GroenRechts dus. Does stemt vandaag op zijn zoon, die op plek 13 staat.

Derk Jan Marsman gaat voor D66, zoals hij al jaren doet. 'Ik zou geeneens de afkorting van HOP weten.' Ook de andere stemmers in de vrolijk gekleurde aula van de basisschool kiezen zo vroeg nog niet voor de HOP. Remko Bakker (55) stemt op de Seniorenpartij. `Het zou fijn zijn als ouderen meer een stem krijgen.¿

Lijsttrekker Does gaat vandaag 'lekker relaxen'. Even lunchen met zijn gezin en misschien nog wat werken voor zijn adviesbureau. 'Vergeet uw pepermunt niet!' roept Timmer hem na als hij zijn stem heeft uitgebracht. Als er aan de binnenkant van de wikkel een stip staat, heeft hij een bioscoopbon gewonnen.

08:22 woensdag 21 maart 2018

Het was een uiterst volgepropt programma, NOS Nederland Kiest, gisteren op NPO 1. Er werd geschakeld tussen Enschede, de wijk Leidsche Rijn, Rotterdam en de Utrechtse concertzaal TivoliVredenburg en dat moest zowel landelijke partijleiders als enkele lokale lijsttrekkers een laatste kans bieden om met een simpele, heldere boodschap de dolende kiezer te verleiden. Een shout-out to the hood - kom in mijn kamp, hier hangt de nestgeur die je zoekt. En wat het onderwerp ook was: bijna elk debat kwam uit op migratie en asielzoekers, de nationale obsessie.

Lees hier het volledige verslag van politiek redacteur Ariejan Korteweg over het slotdebat van gisteravond

Slechts 989.000 mensen hebben gisteravond naar het slotdebat gekeken. Ter vergelijking: de slotdebatten voorafgaand aan Tweede Kamerverkiezingen worden gemiddeld door ruim 2 miljoen mensen bekeken. https://www.volkskrant.nl/binnenland/zo-verliep-het-nos-slotdebat-landelijke-partijen-spelen-op-zeker-lokalen-komen-nauwelijks-aan-bod~a4582711/

07:20 woensdag 21 maart 2018

Kiezers uit Den Helder die vandaag naar de stembus gaan mogen voor één keer in de huid van hun burgemeester kruipen. In een groot aantal stembureaus in de Noord-Hollandse gemeente krijgen inwoners de kans om te poseren in een levensgroot fotoframe van burgemeester Koen Schuiling. Het hoofd van Schuiling mist, waardoor kiezers hun eigen gezicht in het ronde gat van het frame kunnen steken. Duim omhoog en lachen maar.

Door deze ludieke actie wil de gemeente Den Helder meer mensen naar de stembus krijgen. Maar niet iedereen staat te springen om te poseren als burgervader. Kiezers zouden beïnvloed kunnen worden door het feit dat de burgemeester van VVD-huize is. Al valt hij, ondanks de kenmerkende ambtsketting, niet goed te herkennen. De Kiesraad had contact met de gemeente en onderstreepte dat ‘soberheid centraal moet staan in het stemlokaal.’

‘Het moet de orde in het stembureau niet verstoren, maar iedereen hier vindt het een leuke actie,’ aldus José van der Burg, woordvoerder van de gemeente Den Helder. ‘De burgemeester staat boven de partijen en de frames worden op gepaste afstand van het stemhokje neergezet.’ Vooralsnog kunnen Helderse kiezers dus ‘gewoon’ op de foto als burgemeester.

06:28 woensdag 21 maart 2018

Wat mag er vandaag wel en wat mag er níet in het stemlokaal?

- Een stemgerechtigde moet zijn stempas meenemen naar het bureau en moet zich kunnen legitimeren met paspoort, identiteitskaart of rijbewijs.

- Het stemmen moet gebeuren met een rood potlood. Het gekozen vakje moet goed worden ingekleurd of aangevinkt. Als er meerdere vakjes zijn gekozen, is een stem ongeldig.

- Een stemmer moet vanwege het stemgeheim alleen het stemhokje in. Hiermee wordt ook voorkomen dat iemand wordt gedwongen ergens op te stemmen. Alleen mensen met een lichamelijke beperking mogen worden geholpen.

- Een kind mag niet mee het stemhokje in. Alleen als een ouder een baby of een kindje tot drie jaar bij zich heeft kan hij of zij wel toestemming vragen aan de voorzitter van het stembureau, omdat kinderen op deze leeftijd geen invloed op het stemgedrag kunnen hebben.

- Een kiezer mag zelf een foto maken in het stemhokje. Een 'stemfie' leidde na de gemeenteraadsverkiezingen in 2014 tot commotie omdat de Kiesraad vond dat het kiesgeheim hierdoor in gevaar zou komen.

- Het stemhokje moet bestaan uit een achterwand en twee zijwanden, die elk ten minste 1 meter breed en 2 meter hoog zijn. In elk stemhokje moet een lessenaar staan met rode potloden en een handleiding voor de kiezer.

- Er mogen geen gordijnen hangen voor het stemhokje, omdat zichtbaar moet zijn wat een kiezer in het hokje doet.

- In het stemlokaal moet een tafel en een aantal stoelen staan voor de stembureauleden, een stembus en een of meerdere stemhokjes. De tafel moet op voldoende afstand van de hokjes worden gezet, zodat een kiezer voldoende privacy heeft. De kiezers mogen niet achter de tafel komen.

06:30 woensdag 21 maart 2018

Onze verslaggever Rik Kuiper verkende de afgelopen weken de verkiezingsthema's die spelen in Rotterdam; van patsercontroles tot de mogelijke bouw van een nieuw stadion.

06:27 woensdag 21 maart 2018

Johnas van Lammeren is verkozen tot Beste Raadslid van Nederland. De lijsttrekker van de Partij voor de Dieren in Amsterdam wordt door de vakjury geprezen om zijn behaalde successen als eenmansfractie. Dinsdagavond kreeg Van Lammeren de prijs uitgereikt in Paradiso.

'Van Lammeren wordt in de raad en daarbuiten door velen geroemd voor zijn werk', schrijft de vakjury. 'Hij is niet alleen een man van ideeën, maar brengt die in de raad ook tot leven.' In de afgelopen jaren loodste hij tientallen plannen door de gemeenteraad, van het oplaatverbod van ballonnen tot de ja/ja-sticker, van betaalde plastic tasjes tot een verplichte vergunning voor evenementen met dieren. 'En dat voor een eenmansfractie', aldus de jury.

De 45-jarige Amsterdammer nam gisteravond de prijs in ontvangst in popzaal Paradiso, waar hij samen met de drie andere finalisten - Nourdin El Ouali (Nida, Rotterdam), Rick Brink (CDA, Hardenberg) en Willemien Treurniet (ChristenUnie, Middelburg) - plaatsnam in de radio-uitzending van omroep WNL. 'Morgen behalen we drie zetels', reageerde hij uitgelaten op zijn uitverkiezing, 'en daarmee houden we de VVD buiten de coalitie.'

06:21 woensdag 21 maart 2018

De gemeenteraadsverkiezingen hebben ook invloed op de landelijke verhoudingen. Voor de coalitie zijn de voortekenen niet onverdeeld gunstig. Niemand op het Binnenhof zal bestrijden dat er een wisselwerking bestaat tussen gemeenteraadsverkiezingen en de landelijke politiek. Te vers zijn de herinnering aan de onverbiddelijke neergang van de PvdA die vier jaar geleden begon met de 'historische nederlaag' bij de gemeenteraadsverkiezingen. Daarna verspreidde de interne vertwijfeling zich als een onkruid door de partij.

Weinig wijst erop dat de huidige regeringspartijen woensdag zo diep vallen, al is het maar omdat het jonge kabinet-Rutte III regeert in tijden van economische voorspoed. De coalitie is desondanks beducht voor 'het narratief' dat na de verkiezingen kan ontstaan. Niemand wil het stempel van verliezer krijgen.

Lees hier de volledige analyse van politiek redacteur Frank Hendrickx.

06:20 woensdag 21 maart 2018

In Castricum, waar een stembureau al sinds middernacht open is, hebben in de eerste vier uur 35 mensen hun stem uitgebracht. De opkomst was met 25 mensen vooral in het eerste halfuur groot. Daarna kwamen nog slechts enkelen binnendruppelen.

'Het gaat vooral om de publiciteit', zegt voorzitter Hans van Schoor van het stembureau. Hij wordt om 05.00 uur afgelost door de dagploeg. 'Dan kunnen we ons gaan opwarmen', zegt Van Schoor. Want in de bloemenwinkel in het station waar ze zitten 'doet de verwarming het niet', vertelt de goedlachse voorzitter die nog een lange dag voor de boeg heeft. Hierna trekt hij met een mobiel stembureau door Castricum en moet hij 's avonds ook nog de stemmen gaan tellen.

De eerste stem in Castricum werd uitgebracht door Jari Legdeur. Hij is woensdag achttien geworden en mocht voor het eerst stemmen.