Stimuleren schone zakenauto leidde onbedoeld tot meer verkochte diesels - en meer luchtvervuiling
Belastingvoordelen voor zuinige zakenauto’s hebben tussen 2011 en 2016 geleid tot een daling van de uitstoot van kooldioxide. Maar de maatregel heeft ook een keerzijde: er zijn in die periode ook meer diesels verkocht, met meer luchtvervuiling tot gevolg. Dit stelt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL).
De gunstige bijtellingsregeling voor zakelijke rijders verleidde hen destijds massaal tot de aanschaf van zuiniger auto’s. Deze fiscale stimulans leek een krachtig wapen, omdat zakelijke auto’s veel kilometers maken, waardoor hun lagere verbruik een groot effect heeft op de totale CO2-uitstoot. In theorie lag de gemiddelde uitstoot van zakelijke auto’s hierdoor 11 procent lager. Doordat het verbruik van auto’s in de praktijk hoger ligt dan de folder vermeldt, reikte de nettobesparing niet verder dan 6 procent, berekende het PBL [pdf].
Uitstoot schadelijke stifstofoxiden
De maatregelen hebben de schatkist 3,7 miljard euro gekost. Opmerkelijk is dat hetzelfde effect bereikt had kunnen worden door in plaats van kortingen voor zuinige auto’s een heffing voor onzuinige auto’s in te voeren, aldus het Planbureau voor de Leefomgeving. Daarnaast ontstond meer luchtvervuiling doordat er meer diesels werden verkocht. Hierdoor nam de uitstoot van schadelijke stifstofoxiden met 6 procent toe, vergeleken met de situatie waarbij geen maatregelen genomen zouden zijn.
Een ander negatief bijeffect is dat veel zuinige plug-inhybriden na afloop van de leaseperiode zijn geëxporteerd, waardoor het CO2-voordeel niet langer gold voor de Nederlandse uitstootcijfers. Waren deze auto’s hier gebleven, dan was de CO2-besparing voor Nederland 4 procent groter geweest, aldus het rapport.
‘Mondiaal gezien was het stimuleren van deze auto’s een pluspunt’, zegt Jordy van Meerkerk, beleidsonderzoeker mobiliteit bij PBL. ‘Maar Nederland wordt landelijk afgerekend op zijn klimaatbeleid, dan is het jammer dat een deel van de CO2-reductie is weggelekt naar het buitenland.’
Absolute kortingen
Beter was het volgens de onderzoeker geweest absolute kortingen te geven. ‘Daarmee wordt de aanschaf van zuinige kleine auto’s meer gestimuleerd dan die van dure, zwaardere modellen’, aldus de onderzoeker. Dure auto’s in dezelfde uitstootcategorie kregen in absolute bedragen een hogere korting dan kleinere modellen. ‘Het aandeel dieselauto’s zou hierdoor ook minder sterk zijn gegroeid.’
Dat de maatregelen kostbaar zijn geweest, concludeerde de Rekenkamer enkele jaren geleden ook. Vanwege deze hoge kosten en de beperkte CO2-besparing, zijn de bijtellingsregels in 2016 versoberd. Momenteel profiteren alleen bezitters van een volledig elektrische auto van een lage bijtelling; voor alle andere auto’s geldt een uniform tarief. Door de aanpassing is de totale uitstoot van CO2 door het autoverkeer wel weer toegenomen.
Mismatch tussen de zakelijke en particuliere markt
Het Planbureau voor de Leefomgeving doet in het rapport geen aanbevelingen voor ander beleid, maar constateert wel een mismatch tussen de zakelijke en particuliere markt. Doordat zuinige plugin-hybriden en volledig elektrische auto’s tweedehands vaak nog te duur zijn voor particulieren, gaan ze nu massaal naar landen als Noorwegen, zegt Van Meerkerk. Dit probleem blijft actueel, omdat nog altijd auto’s uit de oude regeling op de markt komen.
Ook onder de nieuwe regels blijft de mismatch bestaan, doordat emissievrije auto’s een flink bijtellingsvoordeel kennen. ‘De zakelijke markt voor elektrische auto’s groeit hierdoor en deze auto’s komen uiteindelijk weer op de tweedehandsmarkt.’
Aan het eind van dit jaar ontvouwt het kabinet zijn plannen op het gebied van emissievrije auto’s, waarin ook deze problematiek aan de orde komt, zegt een woordvoerder van het ministerie van Financiën.