Ivan De Vadder: "Crisis in het politieke centrum doet traditionele partijen andere positie zoeken"

"De verschuivingen die naar voren komen uit de analyse zijn toch opvallend. Het gaat niet om kleine veranderingen. Je kan bij verschillende partijen echt spreken van een herpositionering op het links-rechts spectrum als het gaat over sociaal-culturele thema’s. Dat verandert het partijlandschap", aldus De Vadder. 

Op basis van de standpunten die de partijen innemen bij De Stemtest gingen onderzoekers van de Universiteit Antwerpen na waar partijen zich precies bevinden op het links-rechts spectrum. Ze maken daarbij een onderscheid tussen de sociaal-culturele thema’s en de economische.

In vergelijking met diezelfde oefening in 2019 valt vooral de verrechtsing op de sociaal-culturele as van Vooruit en de CD&V op. "De christendemocraten schuiven weg van het centrum richting N-VA en Vlaams Belang, ze zijn meer uitgesproken dan vroeger een conservatieve partij. Vooruit schuift net richting dat centrum, ze geven hun linkse positie voor een stuk op. Op de socio-culturele as zitten de socialisten nu dichter bij het nulpunt, het centrum dus, dan CD&V."

De belangrijkste oorzaak van die verschuiving zijn de standpunten over migratie. "Bijna elke partij benadert migratie nu als een probleem. Vooruit heeft lange tijd gezwegen over dat thema, maar heeft duidelijkere en wat ze noemen "flinksere" standpunten ingenomen over migratie en integratie."

In de Stemtest geeft de partij bijvoorbeeld aan de voorwaarden voor erkende vluchtelingen om een leefloon te krijgen te willen verstrengen. Om de Belgische nationaliteit te krijgen moeten nieuwkomers ook een inburgeringsexamen afleggen, vinden de socialisten. 

"Bij de Vlaamse liberalen zie je net de omgekeerde beweging", zegt De Vadder. "Ze schuiven op de socio-culturele as naar links. Ze zoeken eigenlijk de positie van de Nederlandse partij D66 op. Dat is een links-liberale partij die zich probeert te onderscheiden van de klassiek liberale VVD."

Die verschuiving is al langer bezig: "Vroeger had Open VLD politici in de rangen als Jean-Marie Dedecker en Hugo Coveliers. De politici die zich meer als rechtse liberalen zien, vinden hun plaats er niet meer zo makkelijk. Els Ampe, die nu opkomt met haar nieuwe partij Voor U, is daar ook een voorbeeld van."

Open VLD is daardoor de eerste en enige partij die niet op beide assen aan dezelfde kant van het spectrum staat. Alle andere partijen staan steeds op beide assen rechts of links. De Vlaamse liberalen staan op de economische as rechts en op de socio-culturele links.

Wat is de verklaring voor die verschuivende posities? "De crisis in het politieke centrum doet de traditionele partijen een andere positie zoeken op het politieke spectrum. De slechte peilingen deden die partijen van strategie veranderen om te proberen opnieuw meer kiezers aan zich te binden. CD&V en Vooruit denken dat dus te doen door wat naar rechts op te schuiven op sociaal-culturele thema’s, de liberalen naar links."

Of die verschuivingen veel kiezers zullen overtuigen, weten we pas op 9 juni. "Maar uit onderzoek blijkt wel dat mensen tegenwoordig wanneer ze aan links of rechts denken, eerder aan thema's uit die culturele as denken dan aan thema's uit de klassieke economische as."

"In het huidige partijlandschap zie je duidelijk de twee uitgesproken flanken links en rechts. Respectievelijk Groen en PVDA aan de ene kant en aan de andere kant Vlaams Belang en N-VA strijden er voor de kiezer. Daartussen heb je een verdeeld centrum met partijen die op zoek zijn naar een nieuwe positie."

Bij de Franstalige partijen zie je een verschuiving in de andere richting. "Les Engagés en MR willen zich duidelijk als alternatief opstellen voor de linkse partijen. Ze schuiven op naar rechts. Les Engagés komt zo in het centrum terecht, MR is economisch de meest rechtse partij van het land."

Het valt De Vadder ook op dat bepaalde aannames of beweringen door de analyse van De Stemtest ontkracht worden. "Je hoort wel eens zeggen dat Vlaams Belang op economische thema’s een linkse partij zou zijn. Dat is ze duidelijk niet, ze schuift zelfs een klein beetje verder op naar rechts op dat vlak." Ook de veronderstelling dat de PS onder druk van de goede peilingen van PVDA opschuift naar links strookt niet met de bevindingen van de Antwerpse politicologen. 

"De vraag is of partijen altijd wel weten hoe ze zich precies positioneren. Of hun communicatie over hoe links of rechts ze zijn wel overeen komt met het beleid dat ze voeren of de concrete standpunten die ze innemen", concludeert De Vadder.