Het hoeft niet meer, maar hij doet het nog wel: bij binnenkomst geeft Van Dissel geen hand, maar een boks. Volgens hem "om de attentie enigszins in stand te houden".
Vier jaar geleden, aan het begin van de coronacrisis, kreeg hij van premier Mark Rutte een hand na een persconferentie. Kort daarvoor was nog geadviseerd om voortaan een boks te geven. Het fragment werd nog vaak herhaald.
Dat moment leek op een foutje, maar was dat nou echt zo?
Van Dissel, glimlachend: "Dat laat ik voor nu aan de archieven. Dat hoort u over vijftig jaar."
Het was dus bewust?
"Laat ik het zo zeggen: ik heb een nicht in Amerika wonen en die kwam op de lijn, want ze had het fragment op CNN gezien. Als je nou één statement kunt maken om iets duidelijk te maken, dan was dat het wel. Als dat niet was gebeurd, hadden we er vast veel minder belangstelling voor gehad."
"Maar het was gewoon een spontane reactie. Ik heb er zelf zeker nog weleens om moeten lachen."
Er rustte best wat druk op uw schouders. U was een van de gezichten van de coronacrisis.
"Natuurlijk is de eerste keer dat je bij een persconferentie naar binnen stapt spannend. En je bent weliswaar het boegbeeld, maar er staan allemaal mensen achter je die je steunen. Binnen het RIVM en het Outbreak Management Team (OMT). Ook doordat je je gesteund weet door de wetenschap sta je er vrij stevig in."
Was de coronacrisis het hoogtepunt van uw carrière?
"Ja, dat is niet moeilijk. Als ik dat als infectieziektespecialist niet interessant zou vinden, dan had ik de verkeerde carrière gekozen."
"Het was een heel intensieve periode. En het is natuurlijk ook wel speciaal om dingen die je adviseert in beleid omgezet te zien worden. En dat keerde bijna elke week terug. Dat was wel bijzonder."
Bizar dat ik niet een rondje kon fietsen zonder dat er iemand achteraan moest.
Tegelijkertijd kreeg u als boegbeeld ook te maken met bedreigingen.
"De eerste keren dat je echt heel vervelende brieven krijgt met allerlei dingen erin treft dat je natuurlijk zeer. Die bedreigingen hebben ook consequenties voor wat je wel en niet kunt doen. Het beperkt je."
Kwamen die brieven bij u thuis of bij het RIVM?
"We hebben beide gehad. Thuis is dat zeker heftig. Soms weet je dan dat ze langs zijn geweest. Er zijn ook filmpjes gemaakt die duidelijk maakten dat ze wel heel dicht bij mijn huis waren. Dat is heel vervelend."
U kreeg te maken met beveiliging en daardoor werd uw bewegingsvrijheid ingeperkt.
"Ik mocht natuurlijk alles, maar dat kon alleen met allerlei maatregelen. Daardoor was de spontaniteit ervan wel weg. Dat je niet een rondje kunt fietsen zonder dat iemand anders met een brommer of fiets erachteraan moet, is bizar."
Naast bedreigingen kreeg u ook te maken met beschuldigingen van corruptie. Zonder kloppend bewijs werd beweerd dat u 750.000 euro gekregen zou hebben van de Stichting Open Nederland. Dat zou zijn weggesluisd naar Aruba.
"Dat was voor mij zo absurd dat je er bijna alleen maar humor over maakte. Zo van: als ik dat geld op de Antillen had gehad, dan was ik nu niet hier."
Tegen wie maakte u dat soort grapjes dan?
Van Dissels woordvoerder, hard lachend: "Tegen mij! Dan zei hij: 'Dacht je dat ik deze baan zou uitoefenen als ik zo veel geld had?'"
Van Dissel: "Wat ik daarvan een onderliggend probleem vind, is dat het een businessmodel is voor sociale media. Hoe heftiger de beschuldiging, des te meer mensen klikken. Ik had die socialemediabedrijven heel graag aangeklaagd. Maar het werd me ontraden, omdat ik kansloos zou zijn."
"Het feit dat mensen zo stoken, en het enthousiasme waarmee sommige politieke partijen dit omarmen om er ook weer bekendheid mee te krijgen, vind ik echt bizar en eerlijk gezegd idioot."
Denkt u dat Nederland door de opgedane ervaringen klaar is voor een volgende pandemie?
"Het probleem is dat de volgende pandemie heel anders kan zijn dan de vorige. Maar we hebben wel een heel aantal instrumenten opgezet waarvan we denken dat die voor elke uitbraak belangrijk zijn. De rioolwatersurveillance bijvoorbeeld. Ik ben er trots op dat we dat hebben opgezet en dat dat zo goed blijkt te werken."
Misschien dat ik nu actie ga voeren tegen lichtvervuiling.
U heeft donderdag afscheid genomen bij het RIVM. Wat gaat u doen nu u gepensioneerd bent?
"Ik begeleid nog een paar jaar een aantal promovendi. Het lezen van historische boeken vind ik ook erg interessant. En sinds mijn jeugd is sterrenkijken een hobby van me. Daar kan ik nu ook meer tijd aan besteden."
Hoe moet ik dat voor me zien? Jaap van Dissel die 's nachts in de achtertuin door een telescoop naar de hemel tuurt?
"Achter in de tuin heb ik een redelijk onbelemmerd beeld. Bij sterren kijken is het belangrijk dat de lucht niet te vervuild is met licht."
"Nederland is helaas behoorlijk vervuild. De Melkweg kun je in Nederland nauwelijks meer zien. Dat is eigenlijk doodzonde. Misschien dat ik actie ga voeren tegen lichtverontreiniging. Er zijn een aantal internationale organisaties die daar heel actief in zijn."
"De telescopen sjouw ik naar buiten, maar die dingen wegen nogal wat. En ik word toch een dagje ouder, dus misschien is het bouwen van een kleine sterrenwacht wel wat. Daar heb ik nu allemaal tijd voor om over na te denken."
Carrière Jaap van Dissel
- De 66-jarige Jaap van Dissel studeerde geneeskunde en promoveerde in 1987. Hij schreef een proefschrift over de afweer tegen onder meer salmonella.
- In 1988 begon hij als arts bij de afdeling Infectieziekten van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Hij klom op tot afdelingshoofd.
- In 1999 werd hij hoogleraar interne geneeskunde.
- In 2013 werd hij benoemd tot hoofd van het Centrum Infectieziektebestrijding van het RIVM. Dat betekende ook dat hij voorzitter werd van het Outbreak Management Team (OMT), dat een belangrijke rol kreeg tijdens de coronacrisis.
- Donderdag kreeg Van Dissel bij zijn afscheid een koninklijke onderscheiding van Mark Rutte. Hij werd benoemd tot Commandeur in de Orde van Oranje-Nassau.
- Menno de Jong is de opvolger van Van Dissel. Hij is hoofd van de afdeling Medische Microbiologie en Infectiepreventie in het Amsterdam UMC. De Jong zat tijdens de coronapandemie ook in het OMT.
NUjij: Uitgelichte reacties