De planeet is wéér niet gered: het klimaatakkoord van Katowice in vijf vragen en antwoorden

1. Wat staat er precies in het akkoord?

De 196 landen hebben een draaiboek van 133 pagina’s uitgewerkt. Drie jaar geleden is in Parijs afgesproken dat alle landen tegen 2020 een streng klimaatplan moeten indienen. Volgens Peter ­Wittoeck, de Belgische hoofdonderhandelaar in Katowice, wordt met het draaiboek “een niet onbelangrijke stap voorwaarts” gezet. “Tot nu werden vele verschillende methoden en statistieken gebruikt om de uitstoot van broeikasgassen te meten en om erover te rapporteren”, zegt hij. “Met het draaiboek belooft er eindelijk meer uniformiteit, duidelijkheid en transparantie te komen.”

2. Waarom kwam het akkoord er zo moeizaam?

Veel heeft te maken met het feit dat er unanimiteit vereist was om een akkoord te kunnen sluiten. Anders gezegd: álle 196 aanwezige landen moesten zich achter het draaiboek scharen. Het was voor de onderhandelaars een huzarenstuk om die unanimiteit te bereiken. Grote landen als Rusland en de VS, en olielanden als Koeweit en Saoedi-Arabië, stonden bijvoorbeeld sterk op de rem. Ook Brazilië en zelfs conferentievoorzitter Polen werkten tegen.

3. Wat zijn de zwakke plekken?

Milieuverenigingen en klimaatwetenschappers zijn teleurgesteld in het akkoord, omwille van het “totale gebrek aan ambitie”. “Het meest recente VN-klimaatrapport heeft aangetoond dat de klimaatverandering moet worden beperkt tot maximaal 1,5 graden Celsius tegen het einde van de eeuw”, zegt Laurien Spruyt van de Bond Beter Leefmilieu (BBL). “Maar de huidige doelstellingen zullen ons naar een opwarming van meer dan drie graden Celsius leiden.” ­De Belgische klimaatexpert Jean-Pascal Van Ypersele (UCL), ooit ondervoorzitter van het VN-klimaatpanel, benadrukt dan weer dat het handboek niet zo volledig op punt staat als de meeste onderhandelaars doen uitschijnen. “Het verfijnen zal pas op de klimaattop volgend jaar gebeuren.”

4. Wat was de rol van België in het akkoord?

Ons land telt vier ministers die bevoegd zijn voor het thema, maar noch federaal minister Marie-Christine Marghem (MR), noch Vlaams minister Joke Schauvliege (CD&V), Waals minister Carlo Di Antonio (CDH) of Brussels minister Céline Fremault, heeft op de onderhandelingen kunnen wegen. Een kleine dertig landen, verenigd in de zogenoemde high ambition coalition, hebben de oproep gelanceerd om de klimaatplannen drastisch te verbeteren. België heeft de oproep echter niet mee ondertekend, omdat de Vlaamse regering op de rem stond. Ze wil eerst het energie- en klimaatplan van de federale regering afwachten. Jean-Pascal Van Ypersele beschouwt deze politieke houding “niet bepaald als een teken van respect” voor de 75.000 mensen die begin deze maand opstapten tijdens de grootste ­klimaatbetoging ooit in ons land. Greenpeace vindt dat ons land door zijn gebrek aan ambitie “een verpletterende historische verantwoordelijkheid draagt”.

5. Wat moet er nu gebeuren?

Om onze planeet nog te ‘redden’, moét de klimaatverandering worden beperkt tot maximaal 1,5 graden Celsius tegen het einde van de eeuw. “De ambities moeten worden opgeschroefd”, zegt Laurien Spruyt van de Bond Beter Leefmilieu (BBL). “Hopelijk zal Europa de komende maanden een leidende rol opnemen, door een ambitieus energie- en klimaatplan uit te werken dat in lijn ligt met de ­recentste wetenschappelijke inzichten.” VN-secretaris-generaal António Guterres benadrukte op het einde van de klimaattop dan weer zijn plannen om de komende maanden alles in het werk te stellen opdat zo veel mogelijk landen zich aansluiten bij de high ambition coalition. Hij plant daartoe in september in New York alvast een speciale klimaattop.