James Newton Howard schreef de muziek voor 'Batman Begins' en 'King Kong': "Ik ben een laatbloeier"

Hij deed Jennifer Lawrence zingen in The Hunger Games, bezorgde de kijker koude rillingen in The Sixth Sense en schreef het meest romantische pianothema van Pretty Woman. Toch kwam James Newton Howard (66) veeleer toevallig in de filmmuziek terecht. 

De Amerikaan speelde eerst in de begeleidingsbands van onder anderen Elton John, Diana Ross en Randy Newman. “Ik was een laatbloeier”, vertelt hij. “De grote componisten schreven hun beste werk als late tiener of als twintiger. Ik was al 33 toen ik aan mijn eerste film begon. Eerst stond ik er wat weigerachtig tegenover. Ik had geen idee hoe ik eraan moest beginnen. Maar toen ik eenmaal  begonnen was, raakte ik bezeten door het schrijfproces.”

Is dat schrijfproces veel veranderd, van de jaren 80 tot nu?

James Newton Howard: “Vooral op het vlak van tijd. Vandaag kun je in de postproductie nog makkelijk en snel veel van de film veranderen, waardoor er constant een nieuwe versies zijn. De ene week denk je klaar te zijn met die grote scène in het midden van de film, de volgende week bestaat die scène niet meer.”

Waar begin je dan, als je weet dat het plotseling allemaal kan veranderen?

“Dat hangt af van film tot film. Voor Fantastic Beasts and Where to Find Them (de Harry Potter spin-off uit 2016, RB) wist ik dat de focus op de melodie zou liggen. Ze wilden iets dat overeind bleef naast ‘Hedwig’s Theme’ van John Williams uit de originele filmreeks.

“Tegelijk mocht deze nieuwe franchise wat anders klinken. Ik begon dus thema’s te schrijven nog voor er een scène was opgenomen. Achteraf is er nog tijd genoeg om te zien wat kan passen bij welke scène. En we hebben wel 40 versies van de film gezien. De zenuwen stonden gespannen, want niemand wist of het zou aanslaan.”

Wanneer wist u: dit zit goed?

“We waren al vijf maanden aan de filmmuziek aan het werken en ik had nog altijd geen ‘opening title’ geschreven. Daar werd ik erg nerveus van, want ik had het gênant gevonden als men gewoon ‘Hedwig’s Theme’ had gebruikt.

“Uiteindelijk is het heel kort gerecupereerd in het logo van Warner Bros., en dat is prima. Het thema zal altijd wel ergens een plaats krijgen, om aan het begin van de film het Harry Potter-stempel te drukken. Maar gelukkig is míjn thema er in de laatste vier weken nog uit gerold.”

Nu we er toch over bezig zijn: hoe zwaar woog het om in de voetsporen van de grote John Williams te treden in die Harry Potter-wereld?

“Heel erg. (lacht) Maar precies daarom wou ik het doen. Meestal zit ik niet zelf achter projecten, maar word ik gevraagd. Tot ik hoorde van Fantastic Beasts and Where to Find Them, een film waar J.K. Rowling opnieuw bij betrokken zou zijn. Dat wilde ik per se doen, en dat heb ik redelijk agressief nagejaagd.

“Ik hoorde John Williams ooit zeggen dat hij zijn muziek niet eens zo goed vindt. Hij vindt zijn werk als filmcomponist vrij onbeduidend, zeker in vergelijking met de muziek van Beethoven, Tsjaikovski of Ravel. Ik begrijp dat. Ons werk is cultureel gezien wel significant, omdat het veel mensen raakt. Maar in het licht van de muzikale geschiedenis is het veeleer onbeduidend. Eigenlijk lenen we het vocabularium van de 19de- en 20ste-eeuwse muziek. Ik heb geen nieuwe vorm uitgevonden. Wat niet wel zeggen dat het makkelijk is om dit te doen.”

Bestaat er zoiets als een sociale kring van filmcomponisten?

“We kennen elkaar wel, maar zien elkaar hooguit op awardshows. Hans Zimmer en ik zijn wel al twintig jaar goede vrienden. We hebben ook samen twee films gemaakt (Batman Begins en The Dark Knight, RB), die zo gecompliceerd waren dat het lijkt alsof we samen twee oorlogen hebben gewonnen.”

Toch hebben jullie The Dark Knight Rises niet samen gedaan.

“Ik had het gevoel dat ik al alles had bijgedragen, daarom heb ik me voor de derde film teruggetrokken. Hans en Chris (regisseur Christopher Nolan, RB) hebben ook al zo vaak samengewerkt, het was een logische stap.”

Is componeren een eenzame job?

“Tijdens het componeren zit ik vaak alleen opgesloten, maar eenzaam zou ik het niet noemen. Toch hou ik er niet van om te werken tijdens de feestdagen. Dan word ik écht eenzaam.

“Voor de eerste Hunger Games namen we in Londen op oudejaarsavond op. Dat was erg deprimerend, maar het moest gebeuren. De film kwam al in maart uit en de muziek moest tijdens de kerstdagen afgewerkt worden. Toen ik nog geen kinderen had, maakte dat niets uit. Maar sinds ik een leven heb, probeer ik werk en privé wat in balans te houden. (glimlacht) En dat is bij The Hunger Games dus niet gelukt.”

De Belg Sven Faulconer was lang uw rechterhand. Hoe groot is uw entourage?

“Sven is een groot talent, met wie ik graag samenwerk. Onder meer The Hunger Games en Fantastic Beasts deden we samen. Standaard heb ik twee zulke assistenten en een secretaresse. Maar als we opnemen, komt er meer volk bij kijken, met orkestrators en een dirigent. Tijdens een studio-opname dirigeer ik nooit zelf, omdat ik alles graag vanuit de controlekamer volg.”

Maar tijdens het concert in Antwerpen dirigeert én speelt u wel zelf?

“Ik heb het dirigeren moeten leren, dat was een grote uitdaging. Er is tijdens het concert ook een klein stukje uit Pretty Woman waarin ik piano speel en tegelijk dirigeer. Maar dat is een simpel stukje. It's not a big deal.”

Zo’n wereldtournee klinkt alsof u denkt aan uw pensioen.

“Ik verdien hier niet veel geld mee, maar het is heel leuk om te doen. Je weet nooit wat er gebeurt – wie weet valt er ooit een piano op mijn hoofd. Maar dit is niet het einde. Na veertig jaar werken is dit gewoon een nieuwe ervaring.

“Op dit moment ben ik bezig aan de muziek voor Red Sparrow met Jennifer Lawrence en aan The Nutcracker and the Four Realms voor Disney. En daarna komt er weer een Fantastic Beasts. Als ik het zo bekijk, zijn mijn concerten meer een zijstapje.”

Filmcomponist James Newton Howard, op 11 november in de Koningin Elisabethzaal, Antwerpen, elisabethcenter.be.